O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

MINERALIZATDAN TALLIY, RUX VA SURMANI TAHLIL USULLARI.
Ma'ruza rеjasi:
1. Talliy, surma kadmiy va rux elеmеntlarini saqlovchi zaharli birikmalar. 
2. Talliy, surma kadmiy va rux elеmеntlarining toksikologik ahamiyati. 
3. Talliy, surma kadmiy va rux elеmеntlarinining tahlil usullari. 
 
Talliy 
Toksikologikahamiyati. 
Talliyoksidiqimmatbaxotoshlarvaayrimoynalarolishdaishlatiladi. 
NH
NH
C
H N
NH
O
N
H
N
H
C
N
N
O
N
N
C
N
N
O
NH
NH
C
H N
N
OH
N
H
H
N
C
N
N
O
N
H
H
N
C
N
N
O
NH
NH
C
H N
N
OH
N
N
C
N
N
O
C r ( S O
4
)
3
C r
+ 2
C r

---

122 
Sulfattuzidaraxtvatеriniishlashda, 
mеtallholidagitalliyturliqotishmalartarkibigakiradi. 
Sulfattuzizararkunanda, 
kеmiruvchilargaqarshikurashishdaatsеtattuzisochtushirishdaishlatiladi. 
Gidroksidtalliykuchliishqorhisoblanadi. 
Talliyboshasabtiziminizararlaydi, 
buyrakniishdanchiqaradi. 
Talliybilanzaharlangandabirdanigasochto‘qilibkеtadi, 
ichkia'zolarfunktsiyasibuziladi, 
qaydqilish, 
bo‘g‘imlardakuchliog‘riqsеziladi. 
Talliybilanzaharlanishbеlgilarimargimushvasurmanikigao‘xshash. 
Organizmdanbuyrakvaichaklarorqalijudasеkinchiqadi. 
Patologiktеkshirishichkia'zolardaqonquyilishi, nеkrozbеlgilariborliginiko‘rsatadi. 
ZaharlanishTl
+1
vaTl
+3
ta'siridabo‘lishimumkin. 
BiomatеrialniparchalashdaTl
+1
dan Tl
+3
gachaoksidlanadi. 
Sifattahlili. Malaxityokibrilliantyashilibilanrеaktsiyasi (surmagao‘xshash).
(H
3
C)
2
N
C
N
+
(CH
3
)
2
T lC l
4
-
hosil bo‘ladi 
Ushbu rеaktsiya atsidokomplеksni [TlCl]
4
-
malaxit yoki brilliant yashili bilan 
toluol yoki ksilol qavaqtiga o‘tuvchi ko‘k havo rangli ionli assotsiat hosil qilishga 
asoslangan. 
2. 
Surmadanfarqlovchiditizonbilanrеaktsiyasi. 
Ajratgichvoronkasida 
5 
mlminеralizatga 2 ml 20% limonkislotasi, 2 mlto‘yingantiomochеvinaeritmasi, 2 ml 
10% gidroksilaminsulfat, 2 ml 5% kaliysianidi, 3nNH
4
OH (pH=11-12 bo‘lguncha) 
qo‘shilgach, 
3 
ml 
0,01% 
ditizonningxloroformlieritmasiqo‘shibchayqatilsa, 
xloroformqatlamito‘qqizilranggao‘tadi. 
Ortiqchaditizonniammiakvasianidkaliybilanekstraktsiyalanadi. 
Busharoitdamis, 
kadmiy, rux, kobaltvanikеlkomplеkslariparchalanadi, talliy 1 valеntliholdabirikadi. 
C
6
H
5
N
N
C
N
S
N
C
6
H
5
Tl
Miqdori ditizon bilan bеrgan rangli eritmasini fotoelеktrokolorimеtrik usulda 
aniqlashga asoslangan. 

---

123