O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi

Gipеrаntеflеksiya ( bachadon patologik antefleksiyasi) Bu xolatda bachadonning oldingi egilishi kuzatiladi, buning natijasida bachadon tanasi va bo’yni orasida o’tkir burchak (70 dan kam )hosil bo’ladi. Bu holatning asosiy sabablari jinsiy a’zolar va boshqa a’zolar yallig’lanish jarayonlar, jinsiy infantilizm hisoblanadi.Bu holat menstrual siklning, bepushtlikning (oligomenoreya, gipomenoreya, opsomenoreya, algodismenoreya) bilan namoyon bo’ladi. Tashxis ginekologik ko’ruv asosida qo’yiladi- bachadonning oldingi keskin egilishi, normal o’lchamda, qin devori qalinlashgani aniqlanadi. Bu patologiyani keltirib chiqargan va chqiruvchi omiliga qarab davolanadi. Menstruatsiya paytida og’riq sezilarli darajada kuchli bo’lganda bemorga nonarkotik analgetiklar, smazmolitiklar va yallig’lanishga qarshi dori vositalar buyuriladi.

Bachadon retrofleksiyasi. Tana o’rta o’qida bachadon sining orqaga egilishi. Buning natijasida bachadon tanasi va bo’yni orasida orqaga ochilgan burchak hosil bo’ladi.

Fiksatsiyalangan va harakatchan retrofleksiya farq qilinadi. Fiksatsiyalangan retrofleksiyani sababi yallig’lanish jarayoni va endometrioz natijasida bo’ladigan kichik chanoqdagi yopishish jarayoni hisoblanadi. Harakatchan retrorefleksiya astenik tana tuzilishli ayollarda( ingichka suyakli tana skeletda, ko’krak qafasi uzun bo’lganda qo’zg’aluvchanlik, ta’sirchanlik, enteroptoz) infantilizmda, tug’ruqdan keyin, ayollarda keskin ozish natijasida ( og’ir kasalliklarda, noratsional ovqatlanishda) bachadon apparatining ushlab turuvchi, osib qo’yuvchi va mustahkamlovchi tonusining pasayishi kuzatiladi. Harakatchan retrofleksiya odatda klinik belgilarsiz kechadi. Fiksatsiyalangan retrofleksiya patognomik, klinik belgilarga ega bo’lmaydi. Bemorni odatda kasallika xos shikoyatlari, ya’ni bachadon noto’g’ri joylashishi sabablari ( yallig’lanish jarayonlari yoki endometrioz) bezovta qiladi. Uzoq vaqt retrofleksiyani mavjudligi ko’pincha jinsiy a’zolar tushishiga olib keladi. Qin orqali tekshirganda bachadon tanasi orqaga egilishi, bachadon bo’yni oldinda joylashishi ko’rinadi. Harakatchan retrofleksiyada bimanual tekshirganda bachadon tezda normal holatga keladi. Fiksatsiyalangan retrofleksiyada bachadonni normal holatga keltirishga urinish keskin og’riq va chanoq a’zolari funksiyasi buzilishiga sabab bo’ladi. Davolash menstrual sikl buzilishi shikoyatlari, dumg’aza va qorin pastki sohasida og’riqlar, jinsiy qo’shilishdagi og’riqlar asosida bajariladi. Endometrioz bo’lganda maxsus bo’lsa, uning asoratlarini oldini olishga qaratilgan terapiya o’tkaziladi. Ginekologik massaj, gimnastika, fizioterapiya, vitaminoterapiya, senator-kurort davolash o’tkaziladi. Bachadon ko’ndalang o’qi atrofida aylantiriladi va qayiltiriladi. Kichik chanoqda o’sma jarayoni bo’lganda bir tomonlama dumg’aza-bachadon bog’lami yallig’lanishiga olib keladi ( o’sma bachadonning orqa va yon tarafida joylashadi). Bu patologiyani davolash sabab bo’luvchi faktorni bartaraf etishdan iborat.

Bachadon buralishi-bu bachadon tanasini ko’ndalang o’qining bachadon bo’yni fiksatsiyasi asosida aylanishi. Bu holatning sababi bir tominlama tuxumdon hajmli hosilasi ( kista, kistoma) yoki bachadon miomasining qorin parda osti joylashishi hisoblanadi. Davolash-keltirib chiqargan faktorni bartaraf etish.

Bachadon elevatsiyasi-bachadonni yuqoriga birikishi. To’lga siydik pufagi va to’gri ichakda ham fiziologik elevatsiya kuzatilishi mumkin. Patologik elevatsiya sababi bo’lib, bachadon ortig’I hajmli hosilasi, gematoma va boshqa patologik protseslar bo’lishi mumkin.

Davolash-keltirib chiqargan faktorni bartaraf qilish.

Jinsiy a’zolar tushishi va osilishi- bu shunday holatki, unda bachadon bo’yni spinal chiziqdan pastda joylashadi. Jinsiy a’zolar tushishi- bachadon jinsiy yoriqdan qisman chiqadi- faqat bachadon bo’yni (qisman tushish) yoki to’liq tushish.

Malinovskiy bo’yicha tasnifi.

1-daraja. Jinsiy a’zolar tushishi-bachadon bo’yni spinal yuzada pastda joylashadi, qin devoir qin dahlizigacha yetishi kuzatiladi.

2-daraja. Jinsiy a’zolarning to;liq bo’lmagan tushishi- bachadon bo’yni jinsiy yoriqdab chiqib turadi, tanasi undan yuqorida joylashadi.

3-daraja. Jinsiy a’zolarning to’liq tushishi-butun bachadon jinsiy yoriqdan pastda joylashadi.

Bu holatlarni keltirib chiqaruvchi faktorlar:

1. 
   Tug’ruq vaqtida oraliq va chanoq diafragmasi muskullarini travmatizatsiyasi (ayniqsa oraliq tikilmaganda yoki ikkilamchi infeksiya bo’lganda) tez-tez tug’ruq.
   
2. 
   Ayollarda astenik tuzilishli oziqlanishni pasayishi, og’ir jismoniy mehnat bilan shug’illanish, surunkali qabziyat, jinsiy infantilism, keskin ozish bilan bog’liq, tug’ruq bilan esa bog’liq bo’lmagan oraliq muskullar kuchsizligi.
   
3. 
   Katta yosh va qarilikdagi to’qimalar atrofiyasi. Ko’pincha bachadon tushishi bachadon retrofleksiyasida kuzatiladi. Bachadon tushishida qin devorlari tushishi, tushganda ularning ichiga o’girilishi kuzatiladi. Qin devorlari tushishi va ichiga o’girilishi u bilan bog’liq bo’lgan siydik pufagi (sistosele) va tog’ri ichak (rektosele) tushishi va ichiga o’girilishiga olib keladi.
   

Klinik belgilar: Bemorlarni yo’tal, aksirish, yuk ko’targanda kuchayuvchi og’riq, qorinni pastki qismida og’irlik, qinda yod narsani his qilish, defikatsiya va siydik ajratishning buzilishi, siydik va gaz ushlay olmaslik bezota qiladi. Jinsiy a’zolar tushishi ularning shilliq qavatida yotoq yaralar, yoriqlar, trofik yaralar kuzatilishi mumkin. Unga ikkilamchi infeksiya qo’shilib siydik ayirish sistemasiga tarqalishi mumkin. O’girilib qolgan bachadon ko’kimtir rangli, shishgan (qon va limfa aylanishi buzilishi tufayli, bemor gorizontal holatda oson to’g’irlanadi).

Davolash: Bachadon tushishida dieta terapiya, vitaminoterapiya, gimnastika, suv muolajalari qo’llaniladi. Ayol og’ir ishdan yengilroq ishga o’tkaziladi. Jinsiy a’zolar to’liq yoki qisman tushishida xirurgik davolanadi.

Ushbu mashg’ulotda foydalaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar:

“mushuk qopda”

Ish uchun kerak:

1. 
   Savollar va variantlar jamlamasi
   
2. 
   Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar
   
3. 
   Toza qog’oz va ruchka
   

Ishning borishi

1. 
   Guruxdagi barcha talabalar raqamlari bo’yicha 3tada kichik guruxchalargabo’linadilar.
   
2. 
   Xar bir kichik guruxcha aloxida stolga o’tiradi, toza varoq va ruchka tayorlashadi.
   
3. 
   Qog’ozga sana, gurux raqami, fakultet, qatnashuvchi talabalarning ismi sharifi yoziladi.
   
4. 
   Gurux a’zolaridan biri o’qituvchi yoniga borib, bonvertdan savol variantini oladi. Bu variantlar alohida bo’lib, ularning qiyinlik darajasi bir xil bo’lishi lizim.
   
5. 
   Talaba oz varog’iga savolini yozib oladi va ishni bajarish uchun 15 daqiqa vaqtni belgilab qo’yadi.
   
6. 
   Kichik guruxlar o’zaro vazifani muxokama qilishadi, javoblarni yozishadi.
   
7. 
   O’qituvchi talabalarni boshqa guruxlardagi talabalar bilan muloqot qilmasligi uchun qattiq nazorat qilishi lozim.
   
8. 
   15min.dan keyin javoblar varaqasi yig’ib olinadi.
   
9. 
   Mashg’ulot davomida o’qituvchi to’g’rilikni, vazifaning adolatli bajarilayotganligini nazorat qilib boradi.
   
10. 
    Guruxchaning barcha a’zolari bir xil ball oladilar.
    

Maksimal – 0,8 ball

0,8 – 0,7 “5”

0,6 – 0,4 “4”

0,4 – 0,1 “3”

0 “2”

11. 
    Javoblar varog’iga o’qituvchi ball va imzo qo’yadi.
    
12. 
    Talabaning olgan balli uning shu mashg’ulatdagi teoretik qism uchun joriy baho bo’lib hisoblanadi.
    
13. 
    Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
    
14. 
    Talabalar ishi o’qituvchida saqlanadi.
    

“zaif bo’g’in”

Ish uchun kerak:

1. 
   Alohida varoqlarda pechatlangan savollar to’plami
   
2. 
   O’yin dalolatnimasini tuzish uchun gurux ro’yxati yozilgan varoqlar
   
3. 
   Sekundamer
   

Ishning borishi

1. 
   O’yin pedagog tomonidan yordamchi talaba yordamida o’tkaziladi
   
2. 
   Xisobchi talaba varoqqa sanani, guruxraqamini, fakultet, o’yin nomi va talabalar ro’yxatini yozib chiqadi
   
3. 
   O’qituvchi savollar ketma-ketkligi bo’yicha talabalarga savollar beradi.
   
4. 
   Talaba 5sek. Ichida javob berishi lozim
   
5. 
   O’qituvchi “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” deb javobni baholab boradi. Agar noto’g’ri bo’lsa o’qituvchi o’zi to’g’ri javobni aytadi
   
6. 
   Xisobchi talaba familayasi to’g’risiga javob to’g’ri yoki noto’g’riligiga qarab “+” yoki “-” qo’yib boradi
   
7. 
   Talaba shu xildagi 2 turdagi savollardan o’tadi
   
8. 
   Ikkinchi turda talaba ikkita minus olsa u o’yindan chetlatiladi, huddi “bo’sh o’rin” kabi
   
9. 
   O’yin qolgan talabalar bilan yangi aylana bo’ylab davom etteiriladi. Ularda yana yangi tur taklif qilinib, yangi savollar berib boriladi. Birinchi tur kabi 2ta minus olgan talaba o’yindan chiqadi.
   
10. 
    Turma-tur eng kuchli o’yin ishtirokchisi aniqlab olinadi
    
11. 
    Varoqdagi talaba familiyasi to’g’risiga o’qituvchi o’sha talabaning qaysi turda “bosh o’rin” bo’lganligini registratsiya qilib boradi
    
12. 
    O’yin maksimal 0,8 ball bilab baholanadi. Birinchi 2 ta turda “bo’sh o’rin” bo’lgan talaba 0 ball oladi.
    

3-turdan keyingi javoblar – 0.2 ball

4-turdan keyingi javoblar – 0.4 ball

5-turdan keyingi javoblar – 0.6 ball

Eng kuchli qatnashchi 0.8 ball oladi.

13. 
    Talabaning olgan ballari asosida joriy baho qo’yiladi.
    
14. 
    Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
    
15. 
    O’yin dalolatnomasi saqlab qo’yiladi
    

“asalari uyasi”

Ish uchun kerak:

Ish uchun kerak:

1.Alohida varoqlarda chop etilgan topshiqlar va vaziyatli masalalar to’plami

2.Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar

3.Toza varoq va ruchka

Ishning borishi

Barcha talabalar 4tadan bo’lib 3 guruxga bo’linadi.

Xar bir gurux alohida stolga o’tiradi, qog’oz va ruchka tayorlshadi.

Varoqqa sana, gurux raqami, fakultet, qatnashchilarning ismi familiyasi va o’yin nomi yoziladi

Gurux a’zolaridan biri varoqqa topshiriqni yozadi

Barcha gurux a’zolari topshiriqni o’zaro muhokama qilishadi va ulardan biri yechimni yozib qo’yadi

Muhokama uchun 15 daqiqa ajratiladi

O’yin borishini o’qituvchi nazorat qilib turadi

Ishning tugash vaqti o`qituvchi tomonidan belgilanadi.

Barchao’yinishtirokchilarinatijalarnimuhokamaqilishadi, nisbatanto’g’riyechimnitanlashadi

Muhokamauchun 15 daqiqaajratiladi

Talabamashg’ulotningteoretikqismireytingigako’rajavoblarigayarashabaholanadi

Nisbatanyaxshijavobbergangurux 100% oladi, 2-o’rinniolgangurux 85,9%, 3-o’rinniolganguruxesa 70,9% oladi

O’qituvchivaroqlargaguruxningolganballinivaimzoqo’yibchiqadi

Talabaolganballuningjoriybahosisifatigajurnalgaqo’yiladi

Jurnalpastkiqismidagibo’shjoygao’rkazilgano’yinbelgilabqo’yiladivaguruxsardoriimzoqo’yadi.

Talabalar ishlari saqlab qo’yiladi

4.2. Analitik qism

Masala 1

13 yoshli qiz qorin qismida, belidagai va oraliqdagi, tog`ri ichakga iradiyatsiyalanuvchi og`riqqa shikoyat qilgan. U tez yordammoshinasida otkir qoringa shubxa qilib ginekologik bolimga olib kelingan. Anamnezida: menstruatsiya yo`q, ikkilamchi jinsiy belgilar rivojlangan. Tashqi jinsiy azolarning kozdan kechirganda tashqi qin darvozasida ko`kimtir shish. Taxminiy tashxisingiz? UASH taktikasi?

Masala 2 27 yoshli ayol bepushtlik bn ginekologik bolimga sjikoyat qilgan, 7 yildan beri turmushda, xomiladorlikga shikoyatlari yo`q. Anamnezida menstrual sikl boshlanmagan, menarxe yo`q, 2-jinsiy belgilar rivojlangan. Status genitalis: tashqi jinsiy azolari yaxshi rivojlangan. Bachadon bo`yinchasini tekshirishganda: bachadon boyinchasi toza, kichik o`lchamlarda. Per vaginam kozdankechirganda:qin qisilmagan, tor, burmali korinichda. Bachadon rudimenti:1,5*2,0*1,5.bachadon ortig`i 2 tomondan normal olchamlarda,og`riqsiz. Shiliq ajralmali. Taxminiy diagnoz? UASH taktikasi?

Masala 3

25 yoshli ayol bepushtlik bn ginekologik bolimga shikoyat qilgan. Poliklinika vrachi ayolga bepushtlilik sababini bachadonni notog`ri joylashishi bilan tushuntirgan-retro flexio versi. Poliklinika vrachining diagnozi tog`rimi? Bu ayol xomilador bo`lishi mumkinmi? Qanday tekshirish usullarini qo`llash lozim?

Testlar.

1. tashqi jinsiy azolarga kiradi?

A) katta jinsiy lablar

B)bachadon bo`yni

V)darvoza oldi kata bezlari

C)servikal kanal

D)kichik jinsiy lablar

2. ichki jinsiy azolarga nimalar kiradi?

A)klitor

B)bachadon naylari

C)tuxumdon

D)bartolliy bezlari

E)bachadon

3. bachadon kichik chanoqda quyidagicha joylashadi:

A) oldinga egilgan holda

B)qin qismi va tashqi gumbazi otirg`ich suyagi o`sig`i bilan bir tekisda joylashgan

C)jisiy yoriqdan tashqarida

D)bajadon tanasi chanoqning tor qismida

E) bachadon tanasi va boyni bir biriga nisbatan burchak hozil qilib joylashadi

4.Tuxumdonqorin bo`shlig`ida …lar yoradimida ushlab turiladi.

A) tuxumdon maxsus tutqichlari yoradimida.

B)keng bachadon boylami

C)m,levator ani

D)dumg`aza bajadon boylamlari

E)varonka chanoq boylamlari

5. Qorin parda bajadonni qanday yopadi?

A) oldingi yuzasi boylab-boyinchagacha

B)orqa yuzasi bo`ylab tashqi yoriqacha

D)bachadon tubini to`liq

E)faqat bachadon tubini

C)excavatciorectouterinaxosilqiladi

6. bachadon oldi to`qimasi(parametriy)

A) bajadon bo`ynini qin devorini oraydi

B)bachadon boyni soxasida joylashgan

C)Bachadonning yirik boylamlari asosida joylashgan

D)Qorin parda bilan bachadon ortasida siyrak boylam hosil qiladi.

E)bajadon oldi boshlig`ini toldiradi

7. tuxumdonning anatamo-topografik o`ziga xosligi.

A) toz devoriga o’zining hususiy boylamlari bilan bog’langan

B) paramezonefrikoqimxosilalari

C)duglas bo`shlig`ida joylashgan.

E)Qorin parda bilan qoplangan

D)kichik chanoq bo`shlig`ida joylashgan

8. Tuxumdon arteriyasining asosiy o`ziga xosligi shundaki u:

A) bajadon arteriyasi bilan anastamoz xosil qiladi

B)buyrak erteriyasidan sal pasdan otadi

C)bajadon keng boylami varqlari orasining qirg`og`idan otadi

D)qorin aortasining oldingi yuzasidan o`tadi.

E)siydik yoli bn o`ng tarafda birga yotadi

9. 
   Anovulyator menstrual siklga hos
   

11. 
    Follikulaning davomli persistensiyasi*
    
12. 
    Organizmda siklik o’zgarishlar
    
13. 
    Follikulalar atreziayasi*
    
14. 
    Sikl birinchi fazasida getagenlar ko’payishi
    
15. 
    Ovulyatsiya
    

9. 
   Gipotalamus quyidagi gormonlarni ishlab chiqaradi
   

11. 
    FSG relizing faktori
    
12. 
    Estrogenlar
    
13. 
    Gestagenlar
    
14. 
    Gonodotropinlar
    
15. 
    LG relizing faktori
    

9. 
   Menopauza oldi davrida BDQKni asosiy to’xtatish metodlari
   

11. 
    Bachadon bo’shlig’ini qo’l bilan diagnostik tekshirish*
    
12. 
    Qirmani gistologik tekshirish*
    
13. 
    Androgenlardan foydalnish
    
14. 
    17-oksiprogesteron kapronat qo’llash
    
15. 
    Sintetik gestagen preparatlar qo’llash
    

9. 
   Ovulyatsiyani stimulyatsiya qilish uchun quyidagi preparatlardan qaysilari qo’llanilmaydi?
   

11. 
    Follikulin*
    
12. 
    Klomifen
    
13. 
    Profazi
    
14. 
    Klostelbegit
    
15. 
    Oksitotsin*
    

9. 
   Monofazali kombinirlangan estrogen-gestogen preparatlariga kiradi
   

11. 
    Regulon*
    
12. 
    Yuqoridagilardan hech biri
    
13. 
    Regividon*
    
14. 
    Diane 35*
    
15. 
    Depo-provera
    

9. 
   Normada anovulyator sikl qachon kuzatiladi?
   

11. 
    Perimenopauza davrda*
    
12. 
    Latatsiya davrida*
    
13. 
    Pubertat davrda*
    
14. 
    Bunday sikl normadagiga tegishli emas
    
15. 
    Jinsiy yetilish davrida
    

9. 
   Postmenopauza paytida jinsiy yo’llar orqali qon ajralmalarini kelish sabablari:
   

11. 
    Endometriy raki*
    
12. 
    Bachadon bo’yni raki*
    
13. 
    Bachadon shilliq osti miomasi
    
14. 
    Tuxomdonlar raki*
    
15. 
    Xomiladorlik
    

9. 
   Gemorragik shokning asosiy klinik simptomlari:
   

11. 
    Akrosianoz*
    
12. 
    Ipsimon puls*
    
13. 
    Oligouriya va anuriya*
    
14. 
    Gipertenziya
    
15. 
    Ritmik puls
    

9. 
   O’tkir massiv qon yo’qotishda bemorning og’irlik darajasini baholash
   

11. 
    Dinamikada kuzatuv yo’q
    
12. 
    Soatlik diurez*
    
13. 
    Tana rangi va harorati*
    
14. 
    AB o’zgarmaydi
    
15. 
    Arterial va markaziy venoz bosim*
    

9. 
   Ovulyatsiya haqida ma’lumot bermaydigan javoblarni ko’rsating:
   

11. 
    Menstruatsiyaning 6-7 kunida qondagi jinsiy gormonlar konsentratsiyasini aniqlash*
    
12. 
    Dominant follikula rivojlanishini UTT yordamida kuzatish
    
13. 
    Endometriydan olingan qirindini gistologik tekshirish*
    
14. 
    Laporoskopiya ( tuxumdon yuzasida stigm aniqlanishi)
    
15. 
    Bazal temperatura grafigi tahlili
    

9. 
   Metrorragiya bu:
   

11. 
    Bachadonda atsiklik qon ketish*
    
12. 
    Menstruatsiya ritmini o’zgarishi*
    
13. 
    Menstruatsiya davomiyligining ortishi
    
14. 
    Menstruatsiya vaqtida ko’p qon ketish
    
15. 
    Menstruatsiya miqdorini kamayishi
    

9. 
   Yuvenil davrda BDQK rivojlanishning asosiy mexanizmlari:
   

11. 
    Follikula atreziyasi*
    
12. 
    Follikula persistensiyasi
    
13. 
    Gipolyuteinizm
    
14. 
    Giperprolaktinemiya
    
15. 
    Qon ivish tizimining buzilishi
    

5.Amaliy qism

• 
  bemorlar kuratsiyasi
  
• 
  Instrumntaltekshiruvlar vaanalizlar interpritatsiyasi
  
• 
  Tashqi jinsiy ko`rik otkazish
  
• 
  Qin orqali bimanual tekshiruv o’tkazish
  
• 
  Erta, kechki va postgemorragik asoratlarni aniqlash
  
• 
  Oynada bachadon bo’ynini ko’rish
  

1. 
   Bilimlar, amaliy ko’nikmalar va maxoratlarni nazorat qilish formalari
   

• 
  Og’zaki
  
• 
  Yozma
  
• 
  Vaziyatli masalalarni yechish
  
• 
  Amaliy ko’nikmalarni o’zlashtirganlikni namoyish qilish
  

6. kundalik nazoratning baholash kriteriyalari

№	O’zlashtirish (100%) ballari	Ball	Talabaning bilim darajasi
1.	96-100		Hammasi hisoblanadi va xulosa chiqariladi: Ijodiy fikrlash, mustaqil ravishda taxlil qilish, amaliyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
2.	91-95	A’lo «5»	Ijodiy fikrlash, mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
3.	86-90		Mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
4.	81-85		Amaliyotdaqo’llaybilish, Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarningtubma’nosinianglabyetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
5.	76-80	yaxshi «4»	interaktivo’ynlardayuqoriaktivlikdaishtiroketish, ijodiynuqtainazardanqarash. Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarningtubma’nosinianglabyetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
6.	71-75		Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
7.	66-70		Savollarning tub ma’nosiga tushuna oladi, Vaziyatli masalalarni to’g’ri yecha oladi, Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish va mavzu bo’yicha aloxida savollarga javob bera olish
8.	61-65	qoniqarli «3»	Vaziyatlimasalalrniyechishdaxatolargayo’lqo’yish, biladilekinishonchbilanjavobberaolmaydi, mavzubo’yichaaloxidasavollarboyichaaniqtasavvurgaega.
9.	55-60		Biladi, oziga ishonmasdan javob beradi, qisman tushunchaga ega.
10.	54 va past	qoniqarsiz «2»	To’liq tasavvurga ega bolmaslik, javob bera olmaslik

7. Mashg’ulotning xronologik kartasi

№	Mashg’ulot bosqichlari	Mashg’ulot shakli	Davomiyligi 324 min
1	O’qituvchining kirish so’zi (mavzuni asoslamasi)		4
2	Amaliydarsmavzusiningmuxokamasi, talabaningbiliminiyangipedogogiktexnologiyalar (kichkinaguruxlar, vaziyatlimasalalar, oyinlar, slaydlar, videofilmlarvahk)niqo’llaganholdabaholash	So’rab, tushuntirish	60
3	Muxokamadan xulosa chiqarish		5
4	Talabalarda aniq tushuncha(kompyuter programmalar, sxemalar, algoritmlar, va hk) paydo bo’lishiga yordamlashish va izoxlab berish,		50
5	O’zlashtirilgan amaliy ko’nikmalar bo’yicha talabalar mustaqil ishlari	Fantomlar va mulyajlar bilan ishlash, mavzu bo’yicha filmalr tamosha qilish.	100
6	asosiynazariyvaamaliyishlarnatijalarinivaumumiyguruxlarfoalyatlariniyakundabaholashvamashg’ulotrejasidagidarajagayetishganliginioydinlashtirish.	Og’zakisovoljavob, yozmasavoljavob, testlar, amaliyishlarnatijalarinitekshirish, muxokamaqilish.	100
7	O’tilgan dars bo’yicha o’qituvchining xulosalari. Talabalar bilimini 100 ball li sistema boyicha baholash va ularni e’lon qilish. Keyingi mashg’ulot uchun savollar top’plamini berish	Informatsiyalar, mustaqil tayyorlanish uchun savollar	20

8. Kontrol savollar.

1. AJA anomaliyalari rivojlanihining asosiy faktorlari.

2. AJA notog`ri rivojlanishidagiasosiy faktorlar.

3.AJA rivojlanish xavf guruhi.

4.Chanoq azolari anomaliyasi.

5.AJA anomliyalari klassifikatsiyasi

6.AJA notog`ri joylashishlari klassifikatsiyasi.

7. AJAanomaliyalarida qanday davolash usullari qo`lniladi

8.AJAanomalilarida qandaytekshirish usullari qo`laniladi.

9.Tavsiya etiladigan adabiyotlar.

Asosiy adabiyotlar.

5. 
   Гинекология. Бодяжина В.И., Жмакин К.Н. 1997
   
6. 
   Акушерство и гинекология под редакцией Савельевой Г.М., Сичиновой Л.К. перевод с английского М., 1997
   
7. 
   Клинические рекомендации. Акушерство и гинекология. Выпуск 2. Под редакцией Кулакова В.И., М., 2006
   
8. 
   Гнойная гинекология. Краснопольский В.И., Буянова С.А., Щукина Н.А., М., 2001
   

Qoshimcha adabiyotlar.

5. Руководство по неоперативной гинекологии. Бодяжина В.И., Сметник В.П., Тумилович Л.Г., М. 1990

6. Неотложная помощь при экстремальных состояниях в гинекологии. Айламазян Э.К., Рябцева И.Т. С-Петербург, 1992

7. Справочник по Акушерству и Гинекологии М. 1996

8. Атлас оперативной гинекологии М. 1996

9. Практическая гинекология Кулакова В. М.2001.

10. Оперативная лапароскопия в гинекологии. Стрижаков А.Н., Давыдов А.И., М., 1995
Mavzu: Bachadon bo`yni va tanasi asosiy va rak oldi kasaliklari.
1. Mashg’ulotni o’tkazish joyi, jihozlar.

1. 
   Toshkent sh. Uchtepa tumanidagi 9-tug’ruq kompleksi, akusherlik va ginekologiya kafedrasi, ginekologiya bo’limi,poliklinika
   
2. 
   Mavzu bo’yicha bemor
   
3. 
   Ginekologik asbob-uskunalar
   
4. 
   Klinik-laborator tekshiruv natijalari
   
5. 
   Jadvallar
   
6. 
   Kasallik tarixi
   
7. 
   Fantom va mulyajlar
   
8. 
   Videofilmlar
   

2. 
   Mavzuni o’rganish davomiyligi 6 soat
   
3. 
   Mashg’ulot maqsadi
   

• 
  Talabalarga to’g’ri tashxis qo’yishni, bachadon raki va rak oldi kasaliklar profilaktikasini o’rgatish.
  
• 
  Bachadon raki va rak oldi kasaliklari haqidagi bilimlarni shakllantirish.
  
• 
  Bachadon raki va rak oldi kasaligi diagnozini qo’yish uchun TFD bo’yicha amaliy ko’nikmalarni ishlab chiqish.
  
• 
  Shifoxonagacha bo’lgan bosqichda shoshilinch yordam ko’rsatishni o’rgatish.
  
• 
  Bachadon raki va rak oldi kasalik bilan bemorlarni reabilitatsiyasi amaliy ko’nikmalarini ishlab chiqish.
  

Talaba bilishi kerak:

-Bachadon bo`yni va tanasi yoshga bog`liq anatamo-funksional xususiyatlari.

-Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kasalliklari klassifikatsiyasi va terminologiyasi.

-Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kassaliklari etio-patogenezi

-qadamma qadam davolash usullari.

-Davolash usullari

-Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kasalliklari dispanzerisatsiyasi va reabilitatsiyasi usullari

Talaba qila olishi kerak:

• 
  Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kasalliklari bilan bemorlarni laborator va klinik tekshiruv metodlaridan foydalanib bemorlarni o’rganish
  
• 
  Klinik tashxisni asoslash
  
• 
  Sitologik tekshirishgamaterial olish
  
• 
  Kasalik kartasini to’ldirish
  
• 
  Funksional diagnostik testlar bilan tekshirish
  
• 
  Xirurgik davolashga ko’rsatmani aniqlash
  
• 
  Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kasalliklari bilan ayollarni kuzatishni va reabilitatsiyasini tashkillashtirish
  
• 
  Laborator va instrumantal tekshiruv natijalarini muhokama qilish
  

4. 
   Motivatsiya.
   

Ayollar jinsiy azolari o`sma kasalliklari ayollar o`limining asosiysababi hisoblanadi. Onkologik kasalliklar orasida bachadon bo`yni va tanasi osmasi ko`pchilikni tashkil qiladi. UASh bachadon bo`yni va tanasi rak oldi kasalliklariga ko`proq etibor berishi lozim. Ozi vaxtida qoyilgan tashxis, va to`liq davo choralari bur organlar funksiyasini o`z holiga qaytshaiga yordam beradi.

5. 
   Fan ishidagi va fandan tashqari aloqalar
   

Mazkur mavzuni o’rganish talabalarning anatomiya, gistologiya, normal va patologik fiziologiyada olgan bilimlariga asoslanadi. Mashg’ulot davomida bilimni o’zlashtirish endokrinologik, terapevtik, xirurgik, gematologik va boshqa klinik intizomlardan foydalanilgan holda olib boriladi.

6. Mashg’ulattarkibi:

6.1. Teoretikqism

Bachadon bo`yni va tanasi rak va rak oldi kasalliklari etipatogenezi.

Rak oldi va undan kegin o`sma kasalliklari ko`p qavatli silliq epiteliyning zararlanishi bilan kechadi.

Rak oldi va undan kegin o`sma kasalliklari etiologik sabablari:

1. 
   Bachadon boyning travmatik kasallilari
   
2. 
   Surunkali yallig`lanish kasalliklari
   
3. 
   Gormonal buzulishlar
   
4. 
   jinsiy hayotning erta boshlanishi
   
5. 
   gerpes 2 va papiloma viruslari chaqiradigan yalig`lanish kasalliklari.
   
6. 
   Trixomonada infeksiyasi, trixomonadalar gerpes tashuvchiari hisoblanadi.
   
7. 
   Xlamidioz
   
8. 
   Nasliy omil
   

Terminalogiya va klassifikatsiya.

Bachadon tanasi patalogiyasi klinik-morfologikklassikfikatsiyasi.

Bachadon bo`yni kasalligi asosiy protses, rak oldi va rak kasalligiga bo`linadi.

Asosit protseslar:

1. 
   Garmonal buzilishlar bn bo`gliq giperplastik protseslar
   

1. 
   Ektopiya
   
2. 
   Polip
   
3. 
   Papiloma
   
4. 
   Leykoplakiya
   
5. 
   Endometrioz
   

2. 
   Yalig`lanish protsessi
   

1. 
   eroziya
   
2. 
   servitsit (o`trkir va surunkali)
   

3. 
   Postravmatik protsses.
   

1. 
   Yorilishlar
   
2. 
   Ektropion
   
3. 
   Chandiqli o`zgarishlar
   
4. 
   Boyin qin o`zgarishlari
   

Rak oldi protseslari.

1. 
   Har xil displaziyalar
   
2. 
   Xujayralar atipiyasi bilan leykoplakiya
   

Bachadon bo`yni o`smasi

Bachadon bo`yni patologiyasi diagnostikasi.

Bachadon bo`yni patalgogiyasi qadamma qadam diagnostikasi:

Bachadon bo`ynini oyna orqali ko`rish.

Kolposkopiya:

-oddiy kolposkopiya

-keng

-Rangli filtr orqali kolposkopiya

-Xromokolposkopiya

-Flyuresent kolposkopiya

-Kolmomikroskopiya

-Servikoskopiya

Sitologik tekshiruvlar

Gistologik tekshiruv uchun biopsiya olish.

Rak oldi va undan kegin o`sma kasalliklarini davolash.

Davo turlari	Ustunligi	Kamchiligi
I.Medikamentoz 1.Солковагин	Og`riqsiz, bachadon bo`ynida chandiqli o`zgarishlar bo`lmaydi.	Patologik ochoqni to`liq parchalanishini taminlamaydi,preparat chuqur tasir qilmaydi.
II. Nomedikamentoz Elektrokoagulytsiya	Toqimalarga chuqur tasir qiladi,termogen effekt mikroogranizmlarga tasir qiladi.	Servikal knal strikturasini rivojlantiradi, servikal kanalda chandiqli o`zgarishlarga olib keladi. Bachadon boyni endometriozi.
2.Pastintensiv lazeroterapiya	Toqimaning regenarator funksiyasinikuchaytiradi. Qon aylanishini kuchaytiradi, ogriqqoldiruvchi, yalig`lanishga qarshi va bakteriotsit tasir korsatadi.	Chuqur tasir qilmaydi.
3.Yuqori internsiv lazerterapiyasi	Og`riqsiz, kanalni stenozini chaqirmaydi, tuzaalish vaxti qisqa, to`qimalar nekrozi kam.	Yirik qon tomirlarni zararlaganda qon ketish extimoli.
4. Kriodestruksiya	Normaltoqimalarnikamzararlanishibilannekroznikeltiribchiqaradi. Biriktiruvch to`qimaning sklerozi.	Silliq epiteliyning regeneratsiyasining uzoqligi, toqimalarning uzoq muddat eksudatsiyasi.
Xirurgik davo	Radikal	Travmatik usul.

Bachadon tanasi asasiy va rak oldi xolatlari.

Bachadon tanasi asasiy va rak oldi xolatlari klassifikatsiyasi.

Klassifikatsiya:

1. 
   Endometriy giperplaziyasi.
   
2. 
   Bez-kistoz giperplaziyasi
   
3. 
   Endometriy atipi giperplaziyasi
   
4. 
   Endometri polipi.
   

Diagnostika.

Endometri giperplaziyasi xolatida menstrual siklning buzulishi – asiklik bachadondan qon ketish, kontakt qon ketish, kam xolatda – menoragiya. Asosiy belgi bolib bepushtlik xisoblanadi.

Diagnostik usullari:

1. 
   Endometridan gistologik tekshirishga material olish.
   
2. 
   Transvaginal ultrazvuk diagnostikasi
   
3. 
   Gisteroskopiya
   

Davolash

Endometri giperplaiyasini davolashda asosiy 3ta tamoyilga asoslanadi:

1. 
   Qoon ketishni to`xtatish
   
2. 
   Menstrual siklni qayta tiklash yoki turg`un menopauzakatta yoshlarda
   
3. 
   Retsidivi oldini olish
   

Endometriy atipik giperplaziyasida asosiy davo chorasi xirurgik.

Ushbu mashg’ulotda foydalaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar:

“mushuk qopda”

Ish uchun kerak:

1. 
   Savollar va variantlar jamlamasi
   
2. 
   Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar
   
3. 
   Toza qog’oz va ruchka
   

Ishning borishi

1. 
   Guruxdagi barcha talabalar raqamlari bo’yicha 3tada kichik guruxchalargabo’linadilar.
   
2. 
   Xar bir kichik guruxcha aloxida stolga o’tiradi, toza varoq va ruchka tayorlashadi.
   
3. 
   Qog’ozga sana, gurux raqami, fakultet, qatnashuvchi talabalarning ismi sharifi yoziladi.
   
4. 
   Gurux a’zolaridan biri o’qituvchi yoniga borib, bonvertdan savol variantini oladi. Bu variantlar alohida bo’lib, ularning qiyinlik darajasi bir xil bo’lishi lizim.
   
5. 
   Talaba oz varog’iga savolini yozib oladi va ishni bajarish uchun 15 daqiqa vaqtni belgilab qo’yadi.
   
6. 
   Kichik guruxlar o’zaro vazifani muxokama qilishadi, javoblarni yozishadi.
   
7. 
   O’qituvchi talabalarni boshqa guruxlardagi talabalar bilan muloqot qilmasligi uchun qattiq nazorat qilishi lozim.
   
8. 
   15min.dan keyin javoblar varaqasi yig’ib olinadi.
   
9. 
   Mashg’ulot davomida o’qituvchi to’g’rilikni, vazifaning adolatli bajarilayotganligini nazorat qilib boradi.
   
10. 
    Guruxchaning barcha a’zolari bir xil ball oladilar.
    

Maksimal – 0,8 ball

0,8 – 0,7 “5”

0,6 – 0,4 “4”

0,4 – 0,1 “3”

0 “2”

11. 
    Javoblar varog’iga o’qituvchi ball va imzo qo’yadi.
    
12. 
    Talabaning olgan balli uning shu mashg’ulatdagi teoretik qism uchun joriy baho bo’lib hisoblanadi.
    
13. 
    Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
    
14. 
    Talabalar ishi o’qituvchida saqlanadi.
    

Interaktiv o’yin

“zaif bo’g’in”

Ish uchun kerak:

1. 
   Alohida varoqlarda pechatlangan savollar to’plami
   
2. 
   O’yin dalolatnimasini tuzish uchun gurux ro’yxati yozilgan varoqlar
   
3. 
   Sekundamer
   

Ishning borishi

1. 
   O’yin pedagog tomonidan yordamchi talaba yordamida o’tkaziladi
   
2. 
   Xisobchi talaba varoqqa sanani, guruxraqamini, fakultet, o’yin nomi va talabalar ro’yxatini yozib chiqadi
   
3. 
   O’qituvchi savollar ketma-ketkligi bo’yicha talabalarga savollar beradi.
   
4. 
   Talaba 5sek. Ichida javob berishi lozim
   
5. 
   O’qituvchi “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” deb javobni baholab boradi. Agar noto’g’ri bo’lsa o’qituvchi o’zi to’g’ri javobni aytadi
   
6. 
   Xisobchi talaba familayasi to’g’risiga javob to’g’ri yoki noto’g’riligiga qarab “+” yoki “-” qo’yib boradi
   
7. 
   Talaba shu xildagi 2 turdagi savollardan o’tadi
   
8. 
   Ikkinchi turda talaba ikkita minus olsa u o’yindan chetlatiladi, huddi “bo’sh o’rin” kabi
   
9. 
   O’yin qolgan talabalar bilan yangi aylana bo’ylab davom etteiriladi. Ularda yana yangi tur taklif qilinib, yangi savollar berib boriladi. Birinchi tur kabi 2ta minus olgan talaba o’yindan chiqadi.
   
10. 
    Turma-tur eng kuchli o’yin ishtirokchisi aniqlab olinadi
    
11. 
    Varoqdagi talaba familiyasi to’g’risiga o’qituvchi o’sha talabaning qaysi turda “bosh o’rin” bo’lganligini registratsiya qilib boradi
    
12. 
    O’yin maksimal 0,8 ball bilab baholanadi. Birinchi 2 ta turda “bo’sh o’rin” bo’lgan talaba 0 ball oladi.
    

3-turdan keyingi javoblar – 0.2 ball

4-turdan keyingi javoblar – 0.4 ball

5-turdan keyingi javoblar – 0.6 ball

Eng kuchli qatnashchi 0.8 ball oladi.

13. 
    Talabaning olgan ballari asosida joriy baho qo’yiladi.
    
14. 
    Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
    
15. 
    O’yin dalolatnomasi saqlab qo’yiladi
    

Interaktiv o’yin:

“asalari uyasi”

Ish uchun kerak:

Ish uchun kerak:

1. 
   Alohida varoqlarda chop etilgan topshiqlar va vaziyatli masalalar to’plami
   
2. 
   Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar
   
3. 
   Toza varoq va ruchka
   

Ishning borishi

Barcha talabalar 4tadan bo’lib 3 guruxga bo’linadi.

Xar bir gurux alohida stolga o’tiradi, qog’oz va ruchka tayorlshadi.

Varoqqa sana, gurux raqami, fakultet, qatnashchilarning ismi familiyasi va o’yin nomi yoziladi

Gurux a’zolaridan biri varoqqa topshiriqni yozadi

Barcha gurux a’zolari topshiriqni o’zaro muhokama qilishadi va ulardan biri yechimni yozib qo’yadi

Muhokama uchun 15 daqiqa ajratiladi

O’yin borishini o’qituvchi nazorat qilib turadi

Ish vaqti o`qituvchi tomonidan belgilanadi.

Barchao’yinishtirokchilarinatijalarnimuhokamaqilishadi, nisbatanto’g’riyechimnitanlashadi

Muhokamauchun 15 daqiqaajratiladi

Talabamashg’ulotningteoretikqismireytingigako’rajavoblarigayarashabaholanadi

Nisbatanyaxshijavobbergangurux 100% oladi, 2-o’rinniolgangurux 85,9%, 3-o’rinniolganguruxesa 70,9% oladi

O’qituvchivaroqlargaguruxningolganballinivaimzoqo’yibchiqadi

Talabaolganballuningjoriybahosisifatigajurnalgaqo’yiladi

Jurnalpastkiqismidagibo’shjoygao’rkazilgano’yinbelgilabqo’yiladivaguruxsardoriimzoqo’yadi.

Talabalar ishlari saqlab qo’yiladi

1. 
   Analitik qism
   

Vaziyatli masalalar:

Masala1.

Bemor 40 yoshda, shikoyatlari xolsizlik,ozish, qorin pastga tortuvchi doimiy og`riqlar, xansirash, qorin kattalashishi. Ko`rikda shiliq pardalarning oqarganligi, Teperatura 37.4C qorin kattalashgan. Qorin boshlig`ida perkutor suyuqlik borligi aniqlanadi. Ginekologik tekshirganda bachadon bo`yni toza.palpator bachadon kattalashmagan. Bachadon ikki tomonida g`adir budur o`sma aniqlanadi, o`lchamlari 8x8x7 sm, 8x9x8 sm,chegaralangan xarakatchan. Qon analizida: Hb-80 g/l, SOE 58 mm/soat

1.Taxminiy tashxis

A. Tuxumdonfibromasi

B. Tuxumdono`smasi

C. psevdomunipozkista

D.serrozpapilyarkistoma

E. bachadon tanasi o`smasi

2. Qandaytekshirishusulariqolaniladi.

A. medaichaktraktirentgenografiyasi

B. Assitsuyurliginisitologiktekshirish

C. Kokrakqafasirentgenografiyasi

D. Kuldoskopiya

Masal 2.

Bemor 34 yosh umumiy ko`rikda bachadon ortig`I soxasida 6x7smli o`sma aniqlangan, xarakatchan,og`riqsiz, shu bilan bemor statsionarga xirurgik davo uchun yuborilgan. Amaliyot vaxtida o`sma tuxumdondan chiqayotgani aniqlangan, yuzasi tekis, serrozli,kapsulaning ichki yuzasi kop papilyar o`smlar aniqlanadi.

1. 
   taxminiy tashxis.
   

1. 
   serroz papilyar kistoma
   
2. 
   tuxumdon oddiy kistomasi
   
3. 
   psecdomunipoz kista
   
4. 
   tuxumdon raki
   
5. 
   tuxumdon dermoid kistasi
   

B.Operativ davoni xajmini aniqlang.

1. 
   o`smani yo`qotish
   
2. 
   Bachadon ortiqlarini olib tashlash 2 tomonlama
   
3. 
   Bachadon ekstripatsiyasi ortiqlari bilan
   
4. 
   Bachadon amputatsiyasi
   
5. 
   Keng bachadon ekstripatsiyasi
   

Masala 3

Bemor 50 yosh qorin pastki qismidagi og`riqlar bilan ginekologik bolimga kelgan. Ko`p vaqt davomida bachadon ortiqlari yalig`lanishi bilan davolangan. Obektiv: teri oqargan. Qorin og`riqli palpatsiyada pastki qisimlarida, pastki qismida erkin suyuqlik aniqlanadi. Qindan tekshirganda: bachadon aloxida konturlanmaydi, o`sma konglomerati kindikgacha chiqgan, zich, og`irqsiz.

1. 
   Taxminiy tashxis
   

1. 
   Tuxumdon o`smasi
   
2. 
   Bachadon tansi o`smasi
   
3. 
   Tuxumdon fibromasi
   
4. 
   Bachadon miomasi
   
5. 
   Tubo-ovarial yalig`lanish
   

2. 
   Bemorni tekshirish usullari.
   

1. 
   UZD
   
2. 
   MIT rentgenografiyasi
   
3. 
   Gisterosalpingografiya
   
4. 
   Gisteroskopiya
   
5. 
   Assit suyuqligini sitologik tekshirish
   

Masala 4

Bemor 43 yosh qorin pastki qismidagi og`riqlarga shikoyat qilgan. Anamnezida: menstrual sikl buzulmagan. 40 yoshidamedayarasisabablioperatsiyaqilingan. Umumiy ko`rikda, gipogastral soxada zich, og`riqli, g`adir budur o`sma anqilanadi, harakati cheklangan. Qin orali tekshirganda bachadon qiyinchilik bilan palpatsiyalanadi. Ortiqlar soxasida ikki tomonda sich o`sma aniqlanadi.

1. 
   Taxmniy tashxisingiz
   

1. 
   Tuxumdon birlamchi o`smasi
   
2. 
   Tuxumdon ikkilamchi o`smasi
   
3. 
   Kukenberg o`smasi - tuxumdon metastaik o`smasi
   
4. 
   Bachado tanasi o`smasi
   
5. 
   Bachadon miomasi, tuxumdon fibromasi
   

6.3. Amaliy qism

Mashg’ulotlarda amaliy ko’nikmalarni qadamma-qadam bajarish va ularni baholash mezonlarini:

1. 
   Genitaliyni tashqi ko’rigi
   
2. 
   Bachadon bo’ynini ko’zgu bilan ko’rish
   
3. 
   Bimanual tekshirish
   
4. 
   Uchta nuqtadan surtma olish
   
5. 
   Sitologik tekshirish uchun material olish
   

7.Bilim, ko’nikmalar va amaliyotda qo’llay bilish

• 
  Og’zaki
  
• 
  Yozma
  
• 
  Vaziyatli masalalarni yechish
  
• 
  Asoslangan amaliy ko’nikmalar demonstratsiyasi
  

8.Kundalik nazoratni baholash mezonlari

№	O’zlashtirish % va ball	ball	Talabaning bilim darajasi
1.	96-100		Hammasi hisoblanadi va xulosa chiqariladi: Ijodiy fikrlash, mustaqil ravishda taxlil qilish, amaliyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
2.	91-95	A’lo «5»	Ijodiy fikrlash, mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
3.	86-90		Mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
4.	81-85		Amaliyotda qo’llay bilish, Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
5.	76-80	Yaxshi «4»	interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
6.	71-75		Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
7.	66-70		Savollarning tub ma’nosiga tushuna oladi, Vaziyatli masalalarni to’g’ri yecha oladi, Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish va mavzu bo’yicha aloxida savollarga javob bera olish
8.	61-65	Qoniqarli «3»	Vaziyatli masalalrni yechishda xatolarga yo’l qo’yish, biladi lekin ishonch bilan javob bera olmaydi, mavzu bo’yicha aloxida savollar boyicha aniq tasavvurga ega.
9.	55-60		Biladi, oziga ishonmasdan javob beradi, qisman tushunchaga ega.
10.	54 va past	Qoniqarsiz «2»	To’liq tasavvurga ega bolmaslik, javob bera olmaslik

9. Mashg’ulotning xronologik kartasi

№	Mashg’ulot bosqichlari	Mashg’ulot shakli	Davomiyligi 324 min
1	O’qituvchining kirish so’zi (mavzuni asoslamasi)		4
2	Amaliydarsmavzusiningmuxokamasi, talabaningbiliminiyangipedogogiktexnologiyalar (kichkinaguruxlar, vaziyatlimasalalar, oyinlar, slaydlar, videofilmlarvahk)niqo’llaganholdabaholash	So’rab, tushuntirish	60
3	Muxokamadan xulosa chiqarish		5
4	Talabalarda aniq tushuncha(kompyuter programmalar, sxemalar, algoritmlar, va hk) paydo bo’lishiga yordamlashish va izoxlab berish,		50
5	O’zlashtirilgan amaliy ko’nikmalar bo’yicha talabalar mustaqil ishlari	Fantomlar va mulyajlar bilan ishlash, mavzu bo’yicha filmalr tamosha qilish.	100
6	asosiynazariyvaamaliyishlarnatijalarinivaumumiyguruxlarfoalyatlariniyakundabaholashvamashg’ulotrejasidagidarajagayetishganliginioydinlashtirish.	Og’zakisovoljavob, yozmasavoljavob, testlar, amaliyishlarnatijalarinitekshirish, muxokamaqilish.	100
7	O’tilgan dars bo’yicha o’qituvchining xulosalari. Talabalar bilimini 100 ball li sistema boyicha baholash va ularni e’lon qilish. Keyingi mashg’ulot uchun savollar top’plamini berish	Informatsiyalar, mustaqil tayyorlanish uchun savollar	20

10. Nazorat uchun savollar

1. Ayollar reproduktiv sistemasinining yoshgabog’liq holda qanday anatom-fiziologik o’ziga xosliklari bor?

2. Bachadon bo’ynining asosiy va rakoldi kasalliklari qanday tasniflanadi.

3.Bachadon tanasining asosiy va rakoldi kasalliklari qanday tasniflanadi.

4. Bachadon bo’ynining asosiy va rakoldi kasalliklariga klinik tushuncha bering.

5. Bachadon tanasining asosiy va rakoldi kasalliklariga klinik tushuncha bering.

6.Bachadon bo’ynining asosiy va rakoldi kasalliklarida diagnostic bosqichlarini sanab o’ting.

7. Bachadon bo’ynining asosiy va rakoldi kasalliklarini davolash usullarini sanang, har birini afzalliklari va kamchiliklari?

8. Endometriydagi giperplastik jarayonlar rivojlanishida qanday etiopatogenetik omillar ta’sir qiladi.

9. Bachadon tanasi, asosiy va rakoldi kasalliklarni qanday davolash prinsiplari bor

11.Qo’llaniladigan adabiyotlar

Asosiy adabiyotlar

1.Ginekologiya. Bodyajina V.I, Jmakin K.N. 1997

2.Akusherlik va ginekologiya Savel’yev G.M. ingliz tilidan tarjimasi Sichinov L.K. 1997

3.Klinik tavsiyalar. Akusherlik va ginekologiya. 2 qism. Kulakova V.I.2000

4.Nooperativ ginekologiya bo’yicha qo’llanma. Bodyajina V.I, Smetnik V.P, Tumilovich L.G 1990

Qo’shimcha adabiyotlar

5. Nooperativ ginekologiya bo’yicha qo’llanma. Bodyajina V.I, Smetnik V.P, Tumilovich L.G 1990

6. Ginekologiyada shoshilinch yordamda qo’llaniladigan holatlar. Aylamazyan E.K. Ryabseva I.T. Sank peterburg. 1992
7.Atlas. Operativ ginekologiya 1996

9.Ginekologiyadan amaliyotlar 2001

10.Ginekologiyada operativ laparoskopiya. Strijakov A.N, Davidov A.I. 1995

11.Bachadon bo’yni, qin va vulva kasalliklari Prilepskaya V.N 2001

12.O’smaoldi kasalliklar va bachadon bo’yni rakining boshlang’ich formalari. Vasilevskaya L.N. Vinokur M.L. 1987

Mavzu: Bepusht nikoh. Kontrasepsiya savollari

1. 
   Mashg’ulot o’tkazish joyi
   

-Toshkent sh. Uchtepa tumanidagi 9-tug’ruq kompleksi, akusherlik va ginekologiya kafedrasi, ginekologiya bo’limi,poliklinika

- Kerakli asbob-uskunalar:

1. 
   Bemorlar mavzu bo’yicha
   
2. 
   Ginekologik instrumentlar
   
3. 
   Klinik-labarotor analiz ma’lumotlari
   
4. 
   Jadvallar
   
5. 
   Kasallik tarixi
   

7. Fantom va mulyajlar

8. Videofilmlar

9. Internet

II. Mavzuni o’rganishning davomiyligi

Soatlar miqdori - 6

3. 
   Mashg’ulotning maqsadi
   

• 
  Talabalarga differensial diagnostika va turmushdagi bepushtlik profilaktik metodlarini o’rgatish va shu bilan bir qatorda turmush qurganlarni ixtisoslshgan markazlarga yuborish. Bepushtlikni ixtisoslashgan davolash metodlari bilan tanishtirish
  
• 
  Ixtisoslashgan diagnostika metodi bo’yicha bilimlarni saralash, turmush qurgan juftliklarga bepushtlik bo’lgan paytda to’g’ri taktika qo’llay bilish, bepushtlik prognozi va profilaktikasini olib borish.
  
• 
  Bepusht juftliklarni to’g’ri olib borish va individual tekshirish rejasini tuzib chiqish
  
• 
  Turmush qurgan juftliklarga ixtisoslashgan yo’malish bo’yicha maslahat brish va diagnostika qilish uchun bilimlarni ishlab chiqish va konsultatsiyalar
  
• 
  Bepushtlikda asosiy interpritatsion labarator va instrumental tekshirish usullarini ishlab chiqish
  

6. 
   Masalalar
   

Talaba bilishi kerak:

1. 
   Turmushdagi bepushtlik etiopatogenezi
   
2. 
   Bepusht juftlikni tekshirish
   
3. 
   Ayollar bepushtlik turlari
   
4. 
   Davolash metodlari
   

Talaba qila olishi kerak:

1. 
   Tashxisni tushuntirish
   
2. 
   Postkoital test, eyakulyat analizini interpretatsiyasi
   
3. 
   Analizni to’g’ri yig’ish
   
4. 
   Umumiy obyektiv tekshiruvlarni o’tkazish ( tana massa indeksi, galaktoreya, giprtrixoz va uning darajasi, terinig holati)
   
5. 
   Bimanual tekshiruv o’tkazish va bachadon bo’ynini ko’zgu orqali ko’rish
   
6. 
   Kalla suyagi, turk egari rentgenogrammasi va gisterosalpingogrammani to’g’ri baholay olish
   
7. 
   Funksional diagnostik testlarni tog’ri olib borish va interpretatsiya qilish
   
8. 
   Gormonal tekshiruv ma’lumotlarni tog’ri baholash
   
9. 
   UTT tekshiruv ma’lumotlarni tog’ri baholash
   
10. 
    Bepusht juftlikni olib borish kompleks taktikasini aniqlash
    
11. 
    Ayollarni asoratsiz yallig’lanishli genitaliy kasalliklarida davolash
    
12. 
    Turmushda bepushtlik bo’yicha profilaktik ishlarni olib boorish ( jinsiy yo’l bilan yuquvchi infeksiyalardan himoya qilish, o’smirlar va yangi turmush qurganlar orasida kontraseptiv vositalar tog’risida konsultatsiya o’tkazish
    

Talaba bajara olishi kerak:

1. 
   VOZ tavsiyasi bo’yicha ayollar bilan sxema bo’yicha suhbat o’tkazish
   
2. 
   Turmush qurgan juftliklat kuratsiyasi
   
3. 
   Umumiy ko’rik
   

4. Motivatsiya

Bugungi kunda yer yuzida 6 mlrd aholi yashaydi va kundan- kunga planetada nasl qoldirish tendensiyasi tobora oshib bormoqda. Dunyo statistikasiga qaraydigan bo’lsak, sog’lom aholi bilan nasl qoldirilgan aholi o’rtasidagi nomutanosiblikni ko’rishimiz mumkin. Sog’lom turmush tarzini, onalar sog’lig’ini, hayotda sog’lom nasl qoldirish kerakligi uchun kurashishni, yosh avlodlarni sog’lom o’stirishni va sog’lom nasl qoldirish chora tadbirlarini UASH bilishi shart.

5. Jismlararo va jism ichi aloqalar

Bu mavzularni yoritish talabarda antomiya, gistologiya, normal va patologik fiziologiya fanlari bo’yicha bilim sa’viyalarini boyitishga qaratilgan. Bu bilimlarni bilish endokrinologiya, terapiya, xirurgiya, gematologiya va boshqa klinik fanlarni o’zlashtirishda kerak bo’ladi.

6. Mashg’ulot to’plami

6.1 Teoritik qismi

Reproduktiv sog’liq haqida tushuncha:

«RS – bu jismonan to’liq, aqliy va sotsial sog’liqni mukammalligi hisoblanadi».

Umumjahon statistikasi.

- asoratli homiladorlik va tug’ruqdagi o’lim soni 500 ming.yiliga

Ko’krak bollari o’lim soni 9,6 mln/yiliga

5-yoshgacha bo’lganlarda 4,8 mln/yiliga

• 
  Sun’iy abortlar soni 40-60 mln
  
• 
  Ulardan noqonuniylari 25-30%
  

RS statistikasi bo’yicha eng katta ko’rsatkich bu onalar o’limi- ayollar o’limi xomilador bo’lgandan boshlab to tug’ruqdan keyingi 40-chi kunigacha

Sog’lom tug’ilgan 100ming bolalarga nisbatan onalar o’lim ko’rsatkichlari :

- AQSH 8,0

- Buyuk Britaniya 12,0

- Yaponiya 2,0

- Qozog’iston 77,3

- Qirg’iziston 43,0

- Tojikiston 82,0

- Тurkmaniston 56,0

- O’zbekiston 26,4

ONALAR O’LIMI (BJSST).

• 
  Qon ketish
  
• 
  Gipertenziya (gestoz)
  
• 
  Septik
  
• 
  Patologik tug’ruqlar
  
• 
  Asoratli abortlar
  

Bundan tashqari yana RS ni aniqlashda bir qancha ko’rsatkichlar mavjud:

BJSST ma’lumoti bo’yicha:

RS faktorlari

. Onalar o’limi 35-yoshda yoshligiga qaraganda 5marta ko’proq

. Daun kasalligi

19 – 35 yosh – 1:1000

• 
  35 лyosh – 30:1000
  

. intergenetik interval taxminan30 %

. tug’ruq miqdori= abort miqdori

. EGK taxminan 60 – 70 % fertile yoshda

Fertillik ko’rsatkichlarni kelib chiqishi onalar o’limi va boshqa kasalliklar tufayli sodir bo’lishini xech ikkilanishsiz ta’kidlashimiz mumkin.

FERTILLIK KO’RSATKICHLARI:

- Ispaniya 1,2

- Italiya 1,2

- Yaponiya 1,5

- Buyuk Britaniya 1,8

- Тurkiya 2,7

- Nigeriya 7

- O’zbekiston 4,4

O’zbekiston bo’yicha statistic ma’lumoylar dunyo statistikasi bilan mos keladi. Bunga qo’shimcha qilib quyidagi faktlarni keltirish mumkin:

O’zbekistonda 2,5mln ga yaqin oilalar yashaydi. Aholining yarmidan ko’pi, ya’ni 12mln aholi ayollarni tashkil qiladi. Har yili O’zbekistonda 250mingga yaqin yangi oilalar quriladi.

Agar 1998-yilgacha 500 mingga tug’ruqqa 500 ming abort tog’ri kelgan bo’lsa, hozirgi kunda bu ko’rsatkich 340 minggacha pasaydi, lekin proporsiya saqlandi. Shunisi e’tiborga loyiqki birinchi homiladorlikda abort qildirgan ayollarda sut bezi raki uchraydi. Faqat 20% fertile yoshdagi ayollar 2,5-3 yil intergenetik intervalni saqlashadi. Fertil yoshdagi va homilador ayollar orasida EGK ko’rsatkichi juda yuqori. Masalan ba’zi regionlarda, Qoraqalpog’istonda bu ko’rsatkich 80-90%ga yetadi. Bunda kasal bolalar soni oshishi kasal onalar tug’ishi bilan bog’liq.

Shunday qilib PS nafaqat butun dunyoda, balki O’zbekistonda faqat alohida e’tibor berilibgina qolmasdan aktiv qatnashishni talab etadi.

RS MUHOFAZASI- medikosotsial tashkiliy ishlar kompleksi bo’lib, o’zida bir qancha muammolarni saqlaydi. RS MUHOFAZASI ga kiradi:

-Homiladorlar, tug’uvchilar va yangi tuqqanlar regionida konsultatsiya-informatsiyani amalga oshirish.

-Ko’krak suti bilan boqish.

-Onalar va bola sog’lig’I muhofazasi.

-Bepushtlikni davolash va ogohlantirish

-Jinsiy yo’llar bilan yuqadigan kasalliklar haqida ogohlantirish.

-Jinsiy hayot gigienasi

-O’zining RS siga alohida yondashuv

Hayot sifatini va odamlar sog’lig’ini mustahkamlash haqidagi savollar, nafaqat tibbiyot hodimlarining diqqat markazida turibgina qolmay, balki ko’plab xalqaro tashkilot va uyushmalar e’tiboridadir.

1952 yilda Bombeyda oilani rejalashtirish haqida birinchi XALQARO FEDERATSIYA yig’ilishi o’tkazildi. Unda OR haqida tushuncha berildi.

OR- Turmush o’rtog’ni erkin tanlash imkoni va bolalarning nechtaligi va qaysi payt tug’ilishini mas’uliyat bilan hal qilish, bu qarorni qabul qilish uchun yetarli ma’lumot va vositalarga ega bo’lish.

Shu yerda OR ning 5 ta prinsipi ishlab chiqildi va asoslandi.

-Homiladorlikni ogohlantirish < 19 yosh

-Homiladorlikni ogohlantirish > 35yosh

-Intergenetik intervalni 2,5-3 yil saqlash.

-Tug’ruqlar sonini kamaytirish

-EGK bo’lgan bemorlarni homiladorlik haqida ogohlantirish.

Hozirgi kunda tibbiyot oilalarga RS\OR prinsiplariga amal qilishlari uchun imkoniyati bor.

Hozirgi kunda bizning mamlakatimizda o’sib kelayotgan avlodlar sog’lig’iga katta e’tibor berilmoqda, shu masalani yechish uchun katta tadbirlar o’tkazilib kelinmoqda. Onalar va bolalar sog’lig’I bizning mamlakatimizda eng katta muammoga aylangan.

2000 yil “Sog’lom avlod yili”, 2001 yil “ Sog’lom ona va sog’lom bola yili” deb e’lon qilingan.

Shu maqsadda nafaqat tibbiyot xodimlari balki sotsiologlar, yuristlar va davlat organlari, shuningdek moliyaviy va xar xil xalqaro tashkilot xomiylari va fondlari tashkil etilgan. Sog’liqni saqlash vazirligi № 154 qarori “ Fertil yoshdagi ayollar sog’lig’I to’g’risida” va № 155 qaror “Akusherlik kompleksi tuzilishi tashkiloti” qabul qilindi. Shu qarorga va boshqa normative xujjatlarga binoan fertile yoshdagi ayollarning 100% dispanserizatsiyasini va kasal ayollarni sog’lomlashtirish amalga oshirildi.

Xomilador bo’lishga qatiiy qarshi ko’rsatmaga ega ayollar guruhini aniqlanishi kontraseptiv metodlar yordamida tanlash imkoniyatini beradi. Xomilador bo’lishga qatiiy qarshi ko’rsatmaga ega ayollarga vaqtinchalik xomiladorlikni cheklash tavsiya etiladi. Shuningdek ayollar sog’lig’iga loqayd bo’lmaslik va 2,5-3 yil interval da kuzatuv bo’lishlari kerak.

Boshqa mamlakatlar va xalqaro xamjamiyatlar tajribasidan kelib chiqqan xolda O’zbekiston tibbiyot xodimlari o’z ishlarida tibbiyot tarbiyasi va kontraseptik texnologiyalar bo’yicha xizmat ko’rsatishni yaxshilashga qaratilgan bo’lishi kerak.

Bizning ish tamoyillarimiz quyidagicha:

• 
  Erta tug’ma
  
• 
  Juda kech tug’ma
  
• 
  Og’riqli bo’lsa tug’ma
  
• 
  Ko’p tug’ma
  
• 
  Tez-tez tug’ma