O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi

Ishning borishi

Barcha talabalar 4tadan bo’lib 3 guruxga bo’linadi.

Xar bir gurux alohida stolga o’tiradi, qog’oz va ruchka tayorlshadi.

Varoqqa sana, gurux raqami, fakultet, qatnashchilarning ismi familiyasi va o’yin nomi yoziladi

Gurux a’zolaridan biri varoqqa topshiriqni yozadi

Barcha gurux a’zolari topshiriqni o’zaro muhokama qilishadi va ulardan biri yechimni yozib qo’yadi

Muhokama uchun 15 daqiqa ajratiladi

O’yin borishini o’qituvchi nazorat qilib turadi

Barcha o’yin ishtirokchilari natijalarni muhokama qilishadi, nisbatan to’g’ri yechimni tanlashadi

Muhokamauchun 15 daqiqaajratiladi

Talabamashg’ulotningteoretikqismireytingigako’rajavoblarigayarashabaholanadi

Nisbatanyaxshijavobbergangurux 100% oladi, 2-o’rinniolgangurux 85,9%, 3-o’rinniolganguruxesa 70,9% oladi

O’qituvchivaroqlargaguruxningolganballinivaimzoqo’yibchiqadi

Talaba olgan ball uning joriy bahosi sifatiga jurnalga qo’yiladi

Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.

Talabalar ishlari saqlab qo’yiladi

2. 
   Analitik qism
   

Testlar:

1. 
   Qaysi funksional diagnostik test ikki fazali menstruatsiya sikli haqida ma’lumat beradi?
   

1. 
   Bazal termometriya*
   
2. 
   Kariopiknotik indeks*
   
3. 
   Qorachiq simptomi*
   
4. 
   Qin ajralmasi taxlili
   
5. 
   Siydik taxlili
   

2. 
   Ichki jinsiy a’zolar fiksatsiya apparatiga taluqli
   

1. 
   Dumg’aza bachadon boylami*
   
2. 
   Kardinal boylamlar*
   
3. 
   Siydik pufagi – bachadon boylamlari
   
4. 
   Chanoq tubi fatsiyari
   
5. 
   Bachadonning keng boylami
   

3. 
   Tuxumdonlarni qon bilan ta’minlaydi
   

1. 
   Tuxumdon arteriyasi tarmoqlari*
   
2. 
   Bachadon arteriyasining tuxumdon tarmoqlari
   
3. 
   Ichki pudendal arteriya tarmoqlari
   
4. 
   Son arteriyasi taroqlari
   
5. 
   Bachado arteriyasi va tuxumdon arteriyasi anastamozi*
   

4. 
   Homiladorlikda unga bog’liq ravishda qinda quyidagi fiziologik o’zgarishlar paydo bo’ladi
   

1. 
   Qin devorining qon bilan ta’minlanishi keskin kuchayadi*
   
2. 
   Qin devorining yumshashi*
   
3. 
   Qin devori mushaklarining giperplaziyasi va gipertrofiyasi
   
4. 
   Qin muxitining ishqoriy bo’lishi
   
5. 
   Qin sianozi*
   

5. 
   Normal menstrual siklning o’ziga hos xususiyatlari
   

1. 
   Anovulyatsiya
   
2. 
   Tuxumdonda sariq tananing hosil bo’lishi*
   
3. 
   Sikl ikkinchi yarmida gestogenlarning ko’payishi*
   
4. 
   Ovulyatsiya*
   
5. 
   Yuqoridagilarning hech biri sodir bo’lmaydi
   

6. 
   Anovulyator menstrual siklga hos
   

1. 
   Follikulaning davomli persistensiyasi*
   
2. 
   Organizmda siklik o’zgarishlar
   
3. 
   Follikulalar atreziayasi*
   
4. 
   Sikl birinchi fazasida getagenlar ko’payishi
   
5. 
   Ovulyatsiya
   

7. 
   Gipotalamus quyidagi gormonlarni ishlab chiqaradi
   

1. 
   FSG relizing faktori
   
2. 
   Estrogenlar
   
3. 
   Gestagenlar
   
4. 
   Gonodotropinlar
   
5. 
   LG relizing faktori
   

8. 
   Menopauza oldi davrida BDQKni asosiy to’xtatish metodlari
   

1. 
   Bachadon bo’shlig’ini qo’l bilan diagnostik tekshirish*
   
2. 
   Qirmani gistologik tekshirish*
   
3. 
   Androgenlardan foydalnish
   
4. 
   17-oksiprogesteron kapronat qo’llash
   
5. 
   Sintetik gestagen preparatlar qo’llash
   

9. 
   Ovulyatsiyani stimulyatsiya qilish uchun quyidagi preparatlardan qaysilari qo’llanilmaydi?
   

1. 
   Follikulin*
   
2. 
   Klomifen
   
3. 
   Profazi
   
4. 
   Klostelbegit
   
5. 
   Oksitotsin*
   

10. 
    Monofazali kombinirlangan estrogen-gestogen preparatlariga kiradi
    

1. 
   Regulon*
   
2. 
   Yuqoridagilardan hech biri
   
3. 
   Regividon*
   
4. 
   Diane 35*
   
5. 
   Depo-provera
   

11. 
    Normada anovulyator sikl qachon kuzatiladi?
    

1. 
   Perimenopauza davrda*
   
2. 
   Latatsiya davrida*
   
3. 
   Pubertat davrda*
   
4. 
   Bunday sikl normadagiga tegishli emas
   
5. 
   Jinsiy yetilish davrida
   

12. 
    Postmenopauza paytida jinsiy yo’llar orqali qon ajralmalarini kelish sabablari:
    

1. 
   Endometriy raki*
   
2. 
   Bachadon bo’yni raki*
   
3. 
   Bachadon shilliq osti miomasi
   
4. 
   Tuxomdonlar raki*
   
5. 
   Xomiladorlik
   

13. 
    Gemorragik shokning asosiy klinik simptomlari:
    

1. 
   Akrosianoz*
   
2. 
   Ipsimon puls*
   
3. 
   Oligouriya va anuriya*
   
4. 
   Gipertenziya
   
5. 
   Ritmik puls
   

14. 
    O’tkir massiv qon yo’qotishda bemorning og’irlik darajasini baholash
    

1. 
   Dinamikada kuzatuv yo’q
   
2. 
   Soatlik diurez*
   
3. 
   Tana rangi va harorati*
   
4. 
   AB o’zgarmaydi
   
5. 
   Arterial va markaziy venoz bosim*
   

15. 
    Ovulyatsiya haqida ma’lumot bermaydigan javoblarni ko’rsating:
    

1. 
   Menstruatsiyaning 6-7 kunida qondagi jinsiy gormonlar konsentratsiyasini aniqlash*
   
2. 
   Dominant follikula rivojlanishini UTT yordamida kuzatish
   
3. 
   Endometriydan olingan qirindini gistologik tekshirish*
   
4. 
   Laporoskopiya ( tuxumdon yuzasida stigm aniqlanishi)
   
5. 
   Bazal temperatura grafigi tahlili
   

16. 
    Metrorragiya bu:
    

1. 
   Bachadonda atsiklik qon ketish*
   
2. 
   Menstruatsiya ritmini o’zgarishi*
   
3. 
   Menstruatsiya davomiyligining ortishi
   
4. 
   Menstruatsiya vaqtida ko’p qon ketish
   
5. 
   Menstruatsiya miqdorini kamayishi
   

17. 
    Yuvenil davrda BDQK rivojlanishning asosiy mexanizmlari:
    

1. 
   Follikula atreziyasi*
   
2. 
   Follikula persistensiyasi
   
3. 
   Gipolyuteinizm
   
4. 
   Giperprolaktinemiya
   
5. 
   Qon ivish tizimining buzilishi
   

1. 
   Amaliy qism
   

• 
  BDQK bor bemorlar kuratsiyasi
  
• 
  Abrasio cavi uteri kichik operatsiyalarda qatnashish
  
• 
  Shoshilinch holatlarda (qon ketishda) yordam ko’rsatish
  
• 
  Qin orqali bimanual tekshiruv o’tkazish
  
• 
  Erta, kechki va postgemorragik asoratlarni aniqlash
  
• 
  Oynada bachadon bo’ynini ko’rish
  

7. 
   Bilimlar, amaliy ko’nikmalar va maxoratlarni nazorat qilish formalari
   

• 
  Og’zaki
  
• 
  Yozma
  
• 
  Vaziyatli masalalarni yechish
  
• 
  Amaliy ko’nikmalarni o’zlashtirganlikni namoyish qilish
  

8. kundalik nazoratning baholash kriteriyalari

№	O’zlashtirish (100%) ballari	ball	Talabaning bilim darajasi
1.	96-100		Hammasi hisoblanadi va xulosa chiqariladi: Ijodiy fikrlash, mustaqil ravishda taxlil qilish, amaliyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
2.	91-95	A’lo «5»	Ijodiy fikrlash, mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
3.	86-90		Mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash. Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
4.	81-85		Amaliyotdaqo’llaybilish, Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
5.	76-80	yaxshi «4»	interaktivo’ynlardayuqoriaktivlikdaishtiroketish, ijodiynuqtainazardanqarash. Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
6.	71-75		Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
7.	66-70		Savollarning tub ma’nosiga tushuna oladi, Vaziyatli masalalarni to’g’ri yecha oladi, Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish va mavzu bo’yicha aloxida savollarga javob bera olish
8.	61-65	qoniqarli «3»	Vaziyatlimasalalrniyechishdaxatolargayo’lqo’yish, biladilekinishonchbilanjavobberaolmaydi, mavzubo’yichaaloxidasavollarboyichaaniqtasavvurgaega.
9.	55-60		Biladi, oziga ishonmasdan javob beradi, qisman tushunchaga ega.
10.	54 va past	qoniqarsiz «2»	To’liq tasavvurga ega bolmaslik, javob bera olmaslik

9. Mashg’ulotning xronologik kartasi

№	Mashg’ulot bosqichlari	Mashg’ulot shakli	Davomiyligi 324 min
1	O’qituvchining kirish so’zi (mavzuni asoslamasi)		4
2	Amaliy dars mavzusining muxokamasi, talabaning bilimini yangi pedogogik texnologiyalar (kichkina guruxlar, vaziyatli masalalar, oyinlar, slaydlar, videofilmlar va hk)ni qo’llagan holda baholash	So’rab, tushuntirish	60
3	Muxokamadan xulosa chiqarish		5
4	Talabalarda aniq tushuncha(kompyuter programmalar, sxemalar, algoritmlar, va hk) paydo bo’lishiga yordamlashish va izoxlab berish,		50
5	O’zlashtirilgan amaliy ko’nikmalar bo’yicha talabalar mustaqil ishlari	Fantomlar va mulyajlar bilan ishlash, mavzu bo’yicha filmalr tamosha qilish.	100
6	asosiynazariyvaamaliyishlarnatijalarinivaumumiyguruxlarfoalyatlariniyakundabaholashvamashg’ulotrejasidagidarajagayetishganliginioydinlashtirish.	Og’zakisovoljavob, yozmasavoljavob, testlar, amaliyishlarnatijalarinitekshirish, muxokamaqilish.	100
7	O’tilgan dars bo’yicha o’qituvchining xulosalari. Talabalar bilimini 100 ball li sistema boyicha baholash va ularni e’lon qilish. Keyingi mashg’ulot uchun savollar top’plamini berish	Informatsiyalar, mustaqil tayyorlanish uchun savollar	20

10. Nazorat savollari

1. 
   Menstruatsiya siklining 5ta boshqarilish darajasini sanang
   
2. 
   Menstruatsiya siklining boshqarilishida qayta bog’lash mexanizmi qanday tushuntiriadi?
   
3. 
   Tuxumdon siklini tushuntiring
   
4. 
   Bachadon menstrual siklni boshqarishda qanday gormonlar ishtirok etadi?
   
5. 
   Yuvenil qon ketishda diagnostika uchun qanday TDF usullari qo’llaniladi?
   
6. 
   Yuvenil yoshda BDQK patogenezi
   
7. 
   Yuvenil davrda qon ketishda gormonal gemostaz maqsadida qanday preparatlar qo’llaniladi?
   
8. 
   Reproduktiv yoshda BDQKning differensiyal tashxislash
   
9. 
   Reproduktiv yoshda BDQKni davolash taktikasi
   
10. 
    Klimakterik qon ketishda operativ davolashga ko’rsatmalar
    
11. 
    Tavsiya etiladigan adabiyotlar
    

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Ginekologiya. Bodyajina V. I. Jmakin K.N 1977.
   
2. 
   Akusherlik va ginekologiya Savelev G.M redaksiyasi ostida, ingiliz tilidan tarjima. 1977.
   

Qo’shimcha adabiyotlar:

6. 
   Справочник по Акушерству и Гинекологии М. 1996.
   
7. 
   Руководство по неоперативной гинекологии Бодяжина В.И., Сметник В,П, Тумилович Л.Г, М. 1990.
   
8. 
   Атлас оперативной гинекологии М 1996.
   
9. 
   Неоперативная гинекология Безнощенко Г. Б. М. 2001.
   
10. 
    Практическая гинекология Кулакова В. М.2001.
    

Mavzu: Homiladorlik birinchi yarmida qon ketishlar. Abortlar.
1. Mashg’ulotni o’tkazish joyi

- Toshkent sh. Uchtepa tumanidagi 9-tug’ruq kompleksi, akusherlik va ginekologiya kafedrasi, ginekologiya bo’limi,poliklinika

Zaruriy jixozlar:

1. 
   Mavzu bo’yicha bemor
   
2. 
   Ginekologik asbob-uskunalar
   
3. 
   Klinik-laborator tekshiruv natijalari
   
4. 
   Jadvallar
   
5. 
   Kasallik tarixi
   
6. 
   Fantom va mulyajlar
   
7. 
   Videofilmlar
   
8. 
   Internet
   

2. 
   Mavzuni o’rganish davomiyligi
   

Dars davomiyligi 6

3. 
   Mashg’ulot maqsadi
   

Ektopik homiladorlikka olib kelishi mumkin bo’lgan patologik holatlar bilan talabalarni tanishtirish

Talaba bachadondan tashqari homiladorlik klinilasi kelib chiqishi haqidagi bilimlarni qo’lidagi tarqatma material asosida tekshirishilozim.

Progressiyalanuvchi va patologik ektopik homiladorlik diagnozini qo’yish mashg’ulotini talabalarda shakllantirish

Boshqa ginekologik va xirurgik kasalliklar bilan ektopik homiladorlik ni qiyosiy tashxislash bilimlarini talabalarga orgatish

Kasalxonagacha bo’lgan davrda shoshilinh yordam ko’rsatishni o’rgatish

Ektopik homiladorlik reabilitatsiyasi va profilaktikasi haqidagi bilimlarni shakllantirish

4. 
   Topshiriqlar
   

Talaba bilishi kerak:

• 
  Etiopatogenez, tabiiy abors klinikasi, uni profilaktika va reabilitatsiya prinsplari
  
• 
  Tabiiy abortda qo’llaniladigan farmakokinetik vositalarni
  
• 
  Tabiiy abort bilan bemorlarni ambulator va statsionar sharoitda davolash me’zonlari
  
• 
  Bachadondan tashqari homiladorlik etiopatogenezini
  
• 
  Progressiyalanuvchi va o’zgaruvchi bachadondan tashqari homiladorlik klinikasi
  
• 
  Bachadondan tashqari homiladorlik diagnostika va differensial diagnostikasi
  
• 
  Bachadondan tashqari homiladorlikning asoratlari
  
• 
  Sog’lom reproduktivlik va sog’lom oila prinsplari asoslari
  

Talaba qila olishi kerak

• 
  Laborator va instrumaental tekshiruvlardan foydalanib homiladorlarni klinik tekshirish
  
• 
  Homiladorlik va uning muddatini aniqlash
  
• 
  Klinik diagnozni tuzish va asoslash
  
• 
  Tabiiy abort kuzatilgan ayollarda kompleks taktikani aniqlash
  
• 
  Ambulator davolash effektivligini aniqlash
  
• 
  Bemor og’irlik darajasini aniqlash, shifoxonagacha bo’lgan etapda birlamchi vrachlik yordamini ko’rsatish va keyingiqilinadigan taktikani aniqlash
  
• 
  Tabiiy abort bilan bemorlarni gospitaliztsiya mezonlarini belgilash
  
• 
  Tabiiy abort kuztilishi extimoli yuqori bo’lgan homilador ayollarni guruxlarga ajratish
  
• 
  Ambulator-poliklinika va uy sharoitida tabiiy abort kuzatilgan bemorlarni reabilitatsiyasini tashkillashtirish
  
• 
  Kontraseptivlar haqida konsultatsiya berish
  
• 
  Laborator va instrumental tekshiruv natijalarini muhokama qilish
  
• 
  Tabiiy abort diagnozini aniqlashtirish uchun instrumental tekshiruv metodlaridan faydalanish
  
• 
  Klinik diagniz qo’yish
  
• 
  Oz vaqtida gospitalizatsiya qilish
  
• 
  Homiladorlik kartasini to’ldirish
  
• 
  Analizlar va insttrumental tekshiruv natijalarini muhokama qilish
  
• 
  Reabilitatsion choralarni o’tkazish
  

5. 
   Motivatsiya
   

Epidemiologik tekshiruvlar shuni ko’rsatdiki, industrial rivojlangan mamalakatlarda umumiy aholiga nisbatan bachadondan tashqari homiladorlik 1,2 – 1,4 %ni, umumiy homiladorlar soniga nisbatan esa 0,8 – 2,4%ni tashkil qiladi. Ohirgi paytlarda osmirlar va 30-39 yosh orasidagi ayollarda kasallanish ortib borayotganligi kuzatilmoqda.

6. 
   Fan ichidagi va fanlararo bog’liqligi
   

Mazkur mavzuni o’zlashtirish talabarning anatomiya, gistologiya, normal va patologik fiziologiyadagi bilimlariga asoslanadi. Mashg’ulot davomida bilimni o’zlashtirish endokrinologik, terapevtik, xirurgik, gematologik va boshqa klinik intizomlardan foydalanilgan holda olib boriladi.

7. 
   Mashg’ulot tarkibi
   
   1. 
      Teoretik qism
      

Homiladorlik diagnostikasi

Tekshirishning klinik-laborator: bunda shikoyatlarni tinglash, anamnezga e’tibor berish, homiladorlikning taxminiy belgilarini topish, ishonarli belgilarini aniqlash, ayol jinsiy a’zolaridagi obyektiv belgilarni aniqlash, aniq belgilarini aniqlash, turli akusherlik metodlarini qo’llash kerak bo’ladi.

Tekshirishning laborator-diagnostik metodlari: kolpositologiktekshirish, qon plazmasi tarkibidagi yoki siydik tarkibidagi xorional gonodotropinni aniqlash homiladorlikning erta davrlarida uni tashxislash imkonini beradi.

Homiladorliktashxislashda UTT tekshiruviga kata e’tibor berish lozim.

Homilidorlik muddatini aniqlash lozim:

• 
  Oxrgi menstruatsiya kuniga qarab
  
• 
  QVP ga birinchi murojaatiga ko’ra
  
• 
  Tekshirishning obyektiv metodlariga ko’ra
  

Artifitsial abort va uning muddati haqida tushuncha

Artifitsial abort – homiladorlikni 12 haftagacha bo’lgan muddatda sun’iy ravishda to’xtatish demakdir. Bu ayolning xoxishi yoki tibbiy va ijtimoiy ko’rsatmalarga asosan o’tkaziladi. Abort davolash muassasasida vrach tomonidan aseptika qoidalariga rioya qilgan holda amalga oshiriladi. Muddat iloji boricha kamroq asorat beradigan vaqtda belgilanadi. Abort qancha erta muddatda amalga oshirilsa, shunchalik gormonalbuzilishlar kamroq yuzaga keladi.

Homiladorlik muddatiga bog’liq ravishda artifitsial abort metodlarini bajarish.

Muddatga qarab sun’iy abortning bir qancha turlari farq qiladi:

Menstruatsiya tutilishi 2 haftagacha bo’lganda “ mini abort” o’tkazish mumkin. Bu amliyot yengil narkoz yoki mahalliy og’riqsizlantirish yordamida o’tkazish mumkin. Bachadon bo’yni orqali bachadon bo’shlig’oiga nakonechnik kiritiladi, tizimga ulanib vakuum hosil qilinadi. Manfiy bosim hisobiga homila bachadon bo’shlig’idan chiqadi.

7 haftagacha bo’lgan homiladorlikda Mifegin preparatidan foydalaninib, medikamentoz abort o’tkazish mumkin. Preparat ta’sirida bachadon qisqaradi va homila tushadi. Bu muddatda xirurgik aralashuv talab qilinmaydi.

5 dan 12 haftagacha bo’lgan muddatda bachadon bo’shlig’ini qirib olish usuli qo’llaniladi. V/I narkoz ostida maxsus asboblar bilan bachadon bo’shlig’i qirib tozalanadi.

Vakuum ekskoxleatsiya yordamida sun’iy abort (homiladorlik muddati 9-10 haftadan oshmagan)

Artifitsial abort qilinganda turli asoratlar kuzatilishi mumkin. Bu asoratlarni ikki guruxga bo’lish mumkin: erta va kechki. Erta asoratlariga quyidagilar kiradi.

Bachadon perforatsiyasi bachadon bo’shlig’ini qirib tozalash amaliyoti paytida yuzaga keladi. Buning natijasida qorin bo’shlig’I a’zolarining shikasti ham yuzaga kelib, buni davolash jiddiy xirurgik amaliyotni talab qilishi mumkin.

Qon ketish bachadon devori qon tomirlarining shikasti hisobiga yuzaga keladi.

Infeksiya amliyotning barcha qismlari to’g’ri barjarilgan taqdirda ham o’tkir infeksion asoratlar kuzatilishi mumkin. Patogen mikroblar jinsiy yo’llarda mavjud bo’lib, o’tkazilgan amaliyot ularning aktivatsiyasiga sabab bo’ladi.

Kechki asoratlar erta asoratlarga nisbatan havfsizroq sanaladi. Ular: