O’zbekisтon respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

3. Avtoklav yordamida sterillash. Bu usulning ish unumdorligi kam bo‘lganligi uchun faqat dorixona sharoitida ishlatiladi.

Avtoklav yordamida sterillashda haroratni to‘yingan bug‘ bosimiga to‘g‘rilash

t/r	Bosim		Suvning qaynash harorati, ^0C	Bosim			Suvning qaynash harorati, ^0C
	Manometr ko‘rsatkichi bo‘yicha	Absolyut bosim		Manometr ko‘rsatkichi bo‘yicha	Absolyut bosim
	0	1	99,1	2,5	3,5	138,2
	0,2	1,2	104,2	3,0	4,0	142,9
	0,4	1,4	108,7	3,5	4,5	147,2
	0,6	1,6	112,7	4,0	5,0	151,1
	0,8	1,8	116,3	4,5	5,5	154,7
	1,0	2,0	119,6	5,0	6,0	158,1
	1,5	2,5	126,8	5,5	6,5	161,2
	2,0	3,0	132,9	6,0	7,0	164,2

Avtoklavda quyidagilar sterillanadi:

a) Shisha, metall va forfor jismlar (sklyankalar, kolbalar, silindr, voronka, havonchalar dastasi bilan) 119-121⁰C haroratda 20-40 daqiqa davomida sterillanadi.

b) Bog‘lov materiallari (paxta, linin, doka), filtr qog‘ozi, rezina probkalar va rezina mahsulotlari, pergament, sellyuloza va shoyi materillar 119-121^oC haroratda 20-30 daqiqa davomida sterillanadi.

c) In’eksiya uchun mo‘ljallangan va suvda turg‘un bo‘lgan moddalarning eritmalari, 119-121⁰C haroratda eritmalarning hajmiga qarab: agar eritmaning hajmi 100 ml gacha bo‘lsa 8 daqiqa, 101 dan 500 ml gacha bo‘lsa 8-12 daqiqa, 501 ml dan 1000 ml gacha bo‘lsa 12-15 daqiqa davomida sterillanadi. Agar sterillash 110⁰C haroratda olib borilsa, sterilizatsiya vaqti hajmi 100 ml gacha bo‘lgan eritmalarda 30 daqiqa, 101 ml dan 500 ml gacha bo‘lsa 45 daqiqa, 501 dan 1000 ml gacha bo‘lsa 60 daqiqa davom etadi.

4. Kasrli sterillash (tindalizatsiya). Kasrli sterillash past turg‘unlikka ega bo‘lgan dori moddalarning eritmalari 60-65⁰C haroratda 1 soat davomida 5 marta yoki 70-80⁰C haroratda 3 marta har 24 soatda olib olib boriladi. Bu jarayon ko‘p vaqt talab qilganligi uchun ishlab chiqarish amaliyotida deyarli ishlatilmaydi.

5. Yuqori chastotali tok yordamida sterillash. Bu generatorlar yordamida hosil qilingan, katta chastotali almashinish kuchiga ega bo‘lgan tok kuchida sterillash bo‘lib, bu tok elektromagnit maydonini hosil qilishi natijasida, modda molekulalarining muvozanati buziladi. Bu buzilish hisobiga qisqa muddatli (1-2 daqiqa) modda zarrachalarining qizishi kuzatiladi va u sterillanadi. Bu usuldan ishlab chiqarishda foydalanish maqsadida, keyinga paytlarda usulning asosiy mexanizmini o‘zida saqlab qolgan asbob uskunalarni taklif qilish borasida amaliy izlanishlar olib borilmoqda. Shu bilan birga bu usuldan oziq-ovqat sanoatida konservalarni sterillashda keng ko‘lamda foydalanilmoqda.

Ultrabinafsha nurlar yordamida sterillash.

Ultrabinafsha nurlar yuqori baktereotsid ta’sirga ega bo‘lib, quyosh nulari tarkibidagi ultrabinafsha nurlarning to‘lqin uzunligi 380 nm (1 nm 10 angestermga teng) ni tashkil qiladi. Mikroorganizmlar faolligiga 253,7-257,5 nm to‘lqin uzunligidagi ultrabinafsha nurlari baktereotsid ta’sir ko‘rsatadi. Ularning asosiy manbai simob-kvarsli yoki argon-simobli lampalar bo‘lib (127-230 V), 70% atrofidagi lampalar o‘zidan 253,7 nm to‘lqin uzunligiga ega bo‘lgan ultrabinafsha spektriga ega. Simob-kvarsli lampalar yuqori samaradorlikka ega bo‘lib, PRK-2 va PRK-4 aynan shu turdagi lampaga misol bo‘ladi. Ularning kamchiligi elektr energiyasini ko‘p sarflashida. Argon-simobli lampalar qisman bo‘lsada nurlanish chaqiradi. BUV-30 aynan argon-simobli lampa hisoblanadi. U yuqori samaradorlikka ega, shu bilan birga elektr energiyasini ham kam sarflaydi. Bu lampa shishasining tarkibi quyidagicha: Si₂O-77,94%, B₂O₃-14,99%, Al₂O₃-2,89%, Fe₂O₃-0,01%, CaO-0,08%, MgO-0,09%, Na₂O-4%.

Ultrabinafsha nurlarining intensivligi baktlarda (Bakt - b) o‘lchanadi. BUV-30 ning intensivligi 2,95 b ga teng.

Bugungi kunda NBO (nastenniy bakteritsidniy obluchatel), PBO (potolochniy bakteritsidniy obluchatel – 30 m³) va MBO (myachniy bakteritsidniy obluchatel) keng ishlatilmoqda.