O’zbekisтon respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Тiksotroplar – bu moddalar dori moddasining oquvchanligini ta’minlaydi: ma’lum haroratgacha qizdirilganda pastasimon moddaning qovushqoqligi kamayadi (bu maqsadda etil spirti ishlatilishi mumkin). Тez oquvchi moddaning qovushqoqligini oshirish maqsadida PEG, mum (sham), soyali letsitin va zaruriyat tug’ilganda boshqa moddalar ham ishlatilishi mumkin.

Dori moddaning me’dada erib, konsentratsiyasining kamayishi yoki me’da shirasining neytrallanib qolishini oldini olish va boshqalar maqsadlarda ichakda eriydigan kapsulalar ­– retard kapsulalar (ta’siri uzaytirilgan) ishlab chiqarilmoqda.

Ichakda eriydigan kapsulalarni bir necha xil usulda olish mumkin.

1. 
   Kapsula qobig’i tarkibiga qotiruvchi moddalar qo’shish.
   

Bu maqsadda aldegidlar, natriy alginat va boshqa kimyoviy moddalardan foydalaniladi.

2. Noananaviy (keng tarqalmagan) usul.

Buning uchun kapsulalarni parchalanish vaqtini uzaytirish va uni ingichka ichakda sekinlik bilan erib borishini ta’minlash talab qilinadi, dori moddasi bilan to’ldirilgan tayyor kapsulalarning qobig’iga qattiqlik berish maqsadida ma’lum bir moddalar bilan ishlov beriladi. Masalan: farmaldegid. Bu usuldan ishlab chiqarishdagi xodimlarga zaharli ta’sir ko’rsatganligi uchun hozirgi vaqtda kamdan-kam holllarda foydalaniladi.

3. Ananaviy (keng tarqalgan) usul.

Bu usulda kapsulalarni qoplash uchun asosan shellak, sellyuloza hosilalari, oddiy va murakkab efirlar, polimetilakrilat, sopolimerlar (stirol va malein kislotasi va boshqalar), tabiiy mumlar, natriy algenat va boshqalardan foydalaniladi.

Dori moddasini ichakda erishini taminlash uchun esa granula yoki mikrokapsulalar ichakda eriydigan plyonka (parda) bilan qoplanadi. Oldingi usulga qaraganda bu usul bugungi kunda farmatsevtika sanoatida keng miqyosida ishlatib kelinmoqda.

Kapsulalangan dori moddalarining ta’sir doirasini kengaytirish maqsadida maxsus ingrediyentlar qo’shiladi. Ular dori moddalarining erishini susaytiradi va ta’siri uzayishini ta’minlaydi. Bu maqsadda inson organizmi uchun indeferent bo’lgan metakril hosilalari, sellyuloza hosilalari (MKS, oksipropilmetilsellyuloza, metilsellyuloza) va boshqa moddalardan foydalanish mumkin.

5-ma’ruza. Yumshoq dori shakllarini ishlab chiqarishda asoslarning tutgan o’rni. Surtma uchun asos tanlash. Dori moddalarini surtma asosiga kiritish mexanizmi. Shamcha uchun asoslarni tanlash. Shamcha tayyorlashning nazariy jihatlari. Dori moddalarini shamcha asosiga kiritish mexanizmi.

Reja:

1. 
   Yumshoq dori shakllarini ishlab chiqarishda asoslarning ahamiyati va tutgan o’rni
   
2. 
   Surtmalar uchun asoslarni tanlash
   
3. 
   Dori moddasini surtma asosiga kiritish mexanizmi.
   
4. 
   Shamchalar to‘g‘risida umumiy tushuncha.
   
5. 
   Shamchalarni tayyorlashda ishlatiladigan yordamchi moddalar (shamcha asoslari) va ularni tanlash.
   
6. 
   Shamcha tayyorlashning nazariy jihatlari.
   
7. 
   Dori moddalarini shamcha asosiga kiritish mexanizmi.
   
8. 
   Shamchalar ishlab chiqarishni rivojlantirish.