O’zbekiston Respublikasi Transport Vazirligi Toshkent Davlat Transport Universiteti

Tovar birjasi - oldindan belgilangan qoidalar asosida ulgurji savdoni tashkil 
etish shakli. 
Fond birjasi - qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi bo‘yicha rasmiy jihatdan 
tashkil etilgan va muntazam amal qiluvchi bozor shakli. 
Valyuta birjasi - milliy valyutalar kurslari bo‘yicha ularning erkin oldi-
sotdisi amalga oshiriladigan, rasmiy jihatdan tashkil etilgan bozori shakli. 
Mehnat birjasi - ishchilar va tadbirkorlar o‘rtasidagi ishchi kuchini oldi-sotdi 
bitimini tuzishda vositachilikni amalga oshiruvchi va ishsizlarni ro‘yxatga oluvchi 
muassasa. 
Birjada ishtirokchilar tomonidan tovar ayirboshlash to‘g‘risidagi bitimlar 
tuziladi, lekin tovami yetkazib berish va uning haqini to‘lash birjadan tashqarida yuz 
beradi. Bunda tovaming egasi va xaridorlari qatnashishi shart emas. Ular nomidan 
ishni brokyerlar (dallollar) yuritadi. Broker (makler) - bu tovar, fond va valyuta 
birjalarida oldi-sotdi bitimlarini tuzishda vositachilik qiladigan shaxs yoki 
maxsus firma. Ular odatda mijozlar topshirig‘iga ko‘ra va uning hisobiga ish 
yuritadi, kafolat bemvchi hisobiga o‘z nomidan savdo bitimlari tuzishi ham 
mumkin. 

---

Birjaning yana bir xususiyati shundaki, bu yerda hali ishlab chiqarilmagan, 
lekin tayyorlanishi aniq bo‘lgan, oldin sotib olinib, egasi ixtiyoriga kelib tushmagan 
tovarlar ham sotiladi. Birjalar ixtisoslashgan yoki universal boiishi mumkin. 
Ixtisoslashgan birjalarda ayrim turdagi yoki bir guruh tovarlar, universal birjalarda 
har xil tovarlar sotiladi. 
Auksion - alohida xususiyatlarga ega boigan tovarlami sotish uchun 
muayyan joylarda tashkil qilingan maxsus kim oshdi savdo muassasasi. 
Auksionda savdo tovarlaming nisbatan cheklangan ro‘yxati bo‘yicha, ommaviy 
sotuvga qo‘yish y o ii bilan oikaziladi. Auksion e io n qilingan vaqtda va maium 
davrda oikaziladi. Bunda tovarlaming bozorga kelib tushish mavsumi va hajmi 
hisobga olinadi. Auksion savdosida namuna tovarlar ro‘yxatda koisatilgan tartibda 
savdoga qo‘yiladi, xaridorlar orasida eng yuqori narxni taklif qilgan kishi tovami 
sotib oladi. Auksionlarda san’at asarlari, noyob buyumlar, kolleksiyalar ham 
sotilishi mumkin.