O‘zbеkiston rеspublikаsi

0 
W 
S 
W
min
 
W
e
 
D 
L
2
 
L
e
 
L
1
 
L 
Q
2
 
Q
0
 
Q
1
 
P 
P
*
 
P
e
 
Q 
0 
D+ 

D 
D 
S 
E 
B 
A 
F
2
 
F
1
 

---

253 
zahiralarni to‘planishini oldini olish uchun davlat ortiqcha 
1
2
Q
Q
Q



miqdordagi 
tovarni sotib olishi kerak. Iste`mol talabi davlat talabi 
Q

qo‘shiladi va ishlab 
chiqaruvchilar barcha mahsulotni 
*
P
narxda sotish mumkin bo‘ladi. 
Tovarni sotib oluvchi iste’molchilar tovarni P
e
ga nisbatan qimmatroq 
*
P
narxda 
sotib oladilar va ular o‘zlarining iste’molchi ortiqchaligini A to‘rtburchak yuziga teng 
bo‘lgan qismini yo‘qotadilar (18.9-rasm). Iste’molchilarning boshqa bir qismi tovarni 
sotib olaolmaydilar va ularning yo‘qotishi B uchburchak yuzi bilan ifodalanadi, natijada 
iste’molchilarning umumiy yo‘qotishi 
ист.

quyidagiga teng bo‘ladi:
B
A




ist.
. 
Boshqa tomondan qaraganda, ishlab chiqaruvchilar yutib chiqadi. Siyosatning 
maqsadi ham shundan iborat edi. Ishlab chiqaruvchilar 
0
Q
ga nisbatan ko‘proq, ya’ni 
2
Q
miqdordagi 
mahsulotni 
yuqoriroq 
bo‘lgan 
*
P
narxda 
sotadilar. 
Ishlab 
chiqaruvchilarning ortiqchaligi (
и/ч

) quyidagi miqdorga oshadi: 
E
B
A




i/ch
. 
Endi davlatning xarajatlari 


*
1
2
P
Q
Q


ga teng, ya’ni bu davlat tomonidan sotib 
olingan tovar summasi. Bu xarajat ham pirovardida iste’molchi yo‘qotishiga qo‘shiladi, 
nima uchun deganda u soliqlar hisobidan to‘lanadi. 18.9-rasmda davlatning xarajati 
1
2
2
0
F
F
Q
Q
katta to‘rtburchak bilan ifodalangan. Davlatning ushbu xarajatlari kamayishi 
mumkin, agar u sotib olgan mahsulotining bir qismini chetga (odatda past narxda) sotsa. 
Lekin, bu davlat ichidagi ishlab chiqaruvchilarning o‘z mahsulotini chetga chiqarib sotish 
imkoniyatini cheklaydi. 
Bunday siyosatning aholi turmush darajasiga ta`sirini baholash uchun biz 
iste’molchi ortiqchaligidagi va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligidagi natijaviy o‘zgarishlarni 
qo‘shib, undan davlat xarajatini ayiramiz: 
*
1
2
*
1
2
*
1
2
)
(
)
(
)
(
/ch
P
Q
Q
E
P
Q
Q
E
B
A
B
A
P
Q
Q
i
ist



















, 
yoki 
1
2
2
1
F
F
Q
Q
S
E

.
Demak, bunday siyosatda jamiyat o‘z faravonligining bir qismini yo‘qotadi. 18.9-
rasmda ushbu yo‘qotish shtrixlangan soha yuzasi bilan ifodalanadi. Ko‘rinib turibdiki, 
bunday siyosat juda katta jamiyat yo‘qotishlari bilan bog‘liq. 
Siyosatning asosiy maqsadi fermerlar daromadini oshirish bo‘lsa, bundan 
samaraliroq yo‘l bormi, degan savolni qo‘yadigan bo‘lsak, unga bor, deb javob berish 
mumkin. 
Fermerlaning daromadini A+B+E miqdorga oshirishni jamiyatni kamroq yo‘qotshi 
orqali amalga oshirish yo‘li bu ushbu A+B+E pulni to‘g‘ridan-to‘g‘ri fermerlarning o‘ziga 
berishdir. Iste’molchilarning narxni barqarorlashtirishdagi yo‘qotishi bari bir A+B ga teng 
bo‘lgani uchun, fermerlarga ushbu pul bevosita berilsa, jamiyat 18.9-rasmda shtrixlangan 
yuzaga teng bo‘lgan mablag‘ni iqtisod qilishi mumkin.