O‘zbеkiston rеspublikаsi

Import qilinadigan tovarning ichki bahosi = Jahon bozoridagi bahosi 
+(Jahon bozoridagi bahosi x Tarif stavkasi). 
34.1-rasm. Import tariflari kiritilishi natijalari 
Oqibatda ite’molchilar ma’lum bir yo‘qotishlarga duch keladilar. Bu 
yo‘qotishlar grafikda a,b,c,d sohalar bilan ko‘rsatilgan. 
Baholarning ko‘tarilishi ilgari raqobatbardosh bo‘lmagan ayrim ichki ishlab 
chiqaruvchilar uchun ham foyda ko‘rib ishlashga imkon beradi. Umuman shu sohada 

---

406 
band milliy ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarish hajmini S1 dan S2 ga qadar 
oshiradi va S2-S1 hajmdagi mahsulot Pd bahoda sotiladi. Shu hajmdagi mahsulotni 
iste’molchilar oshirilgan narxda sotib oladilar va a sohaga teng yo‘qotishga duch 
keladilar. Ammo, bu yo‘qotish ichki ishlab chiqaruvchilarning o‘sgan foydasiga 
aylanadi. 
Baholarning o‘sishi oqibatida iste’molchilar ko‘rilayotgan tovar iste’moli 
hajmini D1 dan D2 qadar qisqartiradi. Bu yo‘qotish grafikda d soha bilan ko‘rsatiladi 
va u hech kimning foydasi bilan qoplanmaydi. 
S2- D2 oraliq tarif joriy qilingandan so‘ngi import hajmi bo‘lib, shu hajmda 
tovarni iste’molchilar ilgarigidan yuqori bahoda sotib oladilar. Buning natijasida ular 
turmush darajasidagi yo‘qotish ro‘y beradi. Bu yo‘qotish grafikda c soha bilan 
belgilangan bo‘lib, u davlat budjetiga borib tushadi. Ya’ni, bu sohadagi 
iste’molchilarning yo‘qotishi davlatning foyda ko‘rishi bilan qoplanadi. 
Tarif kiritilishi oqibatida iste’molchilar talabi arzon import tovaridan qimmat 
ichki tovarga yo‘naltiriladi. Iste’molchilarning o‘sgan to‘lovlari yuqori chegaraviy 
xarajatga ega, raqobatbardosh bo‘lmagan samarasiz ichki ishlab chiqarishni 
kengayishiga olib keladi. Iste’molchilarning bu yo‘qotish b sohasi bilan belgilangan 
bo‘lib tarifning «ishlab chiqarish samarasi» deyiladi va hech kimning foydasi bilan 
qoplanmaydi.