O‘zbеkiston rеspublikаsi

tа’sir ko‘rsаtgаndа, tаklif egri chizig‘i o‘nggа yoki chаpgа surilаdi (3.7-rasm). 
Bundаy o‘zgаrishlаrni tаklifning o‘zgаrishi dеb аtаymiz. 

---

43 
3.3. Talab va taklif funksiyalari 
Talab va taklifni funksiya orqali ham ifodalash mumkin. Agar talabga bitta 
o‘zgaruvchi omil (masalan tovarning narxi) ta’sir ko‘rsatsa ular o‘rtasidagi 
bog‘liqlikni bir omilli talab funksiyasi orqali ifodalash mumkin. Bir omilli 
(o‘zgaruvchili) funksiyaga misol sifatida narxga bog‘liq talab funksiyasini keltirish 
mumkin:
)
(P
f
Q
d

Bu yerda: Q
d 
 - talab miqdori; P- bir birlik mahsulot narxi. 
Bir o‘zgaruvchili chiziqli talab funksiyasi quyidagicha yoziladi:
P
b
a
Q
d



Bu yerda: 
0

d
Q
va 
0

P
, a va b parametrlar statistik ma`lumotlar asosida 
hisoblanadi. 
Chiziqli talab funksiyasi narx P bo‘lganda, iste’molchi qancha miqdorda 
mahsulot sotib olishi mumkinligini ko‘rsatadi. Masalan, dokonda o‘quvchi daftari 
narxi va daftarga bo‘lgan oylik talab quyidagicha bolsin (3.3-jadval). 
3.3-jadval 
O‘quvchining daftarga bo‘lgan yakka talabi 
Bir birlik daftar narxi (P), so‘m 1000 
2000 
3000 
Talab miqdori (Q
d
), dona 
1800 
1600 
1400 
Manba: shartli raqamlar
Bu jadvaldagi talab (Q
d
) bilan narx (P) o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud. 
Negaki, narx (argument) oshishi bilan talab miqdori (funksiya qiymati) kamayib 
bormoqda. Jadvaldagi talab bilan narx o‘rtasidagi bog‘liqlik analitik, ya’ni funksiya 
shaklida berilganda quyidagicha yoziladi:
P
Q
d



2
,
0
2000
Ushbu funksiyalardagi talab (Q
d
) va narxdan (P) biriga, uning jadvaldagi 
qiymatlarini qo‘ysak, mos holda ikkinchisining qiymatini aniqlaymiz.  
Chiziqli talab funksiyasining grafigi quyidagi tartibda aniqlanadi. Narx 
0

P
bo‘lganda talab 
a
Q
d

, narx 
b
a
P

bo‘lganda talab 
0

d
Q
ga teng bo‘ladi. Olingan 
qiymatlar grafikda ifodalanib, talab chizig‘ini chizamiz (3.8-rasm).