O‘zbеkiston rеspublikаsi

W, so’m/soat 
S
L

W
2

W
1

 Bir kundagi ish 
soatlari 
T
2

T
1

---

221 
 
16.11-rasm. Individual shaxsning mehnati taklifi chizig‘i 
Ushbu hol ish vaqtini qisqarishi va dam olish vaqtini oshishida o‘z ifodasini 
topgan. Ish haqining oshishi bilan birga dam olishning narxi ham oshadi. Odatda, 
rivojlangan 
mamlakatlarda 
aholining 
o‘rtacha daromadi, rivojlanayotgan 
mamlakatlardagi aholining o‘rtacha daromadidan ancha yuqori bo‘lgani uchun, ular 
ko‘proq dam olishga harakat qiladi (Daromad samarasi, o‘rnini bosish samarasidan 
yuqori). Rivojlanayotgan davlatlarda ish haqi past bo‘lgani uchun, ish haqining 
o‘sishi, ishchilarni ko‘proq vaqt ishlab, ko‘proq daromad qilishga undaydi (o‘rnini 
bosish samarasi, daromad samarasidan yuqori bo‘ladi). 
 
16.3. Mehnat bozorida monopsoniya bo‘lgan hol 
Bunday hol ko‘proq kichik shaharlarda uchraydi. Shaharda yagona ishlab 
chiqarish korxonasi bo‘lib, u shahar aholisining asosiy qismini ish bilan ta`minlaydi. 
Shaharda boshqa ish joylari kam bo‘lgani uchun, ushbu vaziyat monopsonik 
bozor vaziyatiga yaqin bo‘ladi. Monopol korxona mahalliy mehnat bozorida ishchi 
kuchini sotib oluvchi yagona korxona bo‘lgani uchun ham u ish haqiga ta’sir qila 
oladi. Korxona ishga yollaydigan ishchilar sonini qisqartirsa, ishga kiruvchilar 
o‘rtasida raqobat kuchayadi va bu ish haqini muvozanat darajasidan pastga tushiradi 
(16.12-rasm). 
Raqobatlashgan mehnat bozorida muvozanat holat 
E
nuqtada o‘rnatiladi. 
E
nuqtada talab va taklif chiziqlari kesishadi. Muvozanat holatida 
e
L
ishchi 
e
W
miqdordagi ish haqi bilan ta`minlanadi. Monopsonist har bir birlik mehnat uchun bir 
xil ish haqi to‘lagani uchun taklif chizig‘i o‘rtacha xarajat 
AC
chizig‘idan iborat 
bo‘ladi. 
Chekli mehnat xarajatlari chizig‘i 
L
MRC
o‘rtacha xarajat chizig‘idan yuqorida 
yotadi. 
L
MRC
va 
L
MRP  chiziqlarini kesishgan nuqtasi monopsonik holatda qancha 
ishchi bilan band bo‘lishini aniqlaydi. Bu yerda 
L
L
MRC
MRP

monopsonik 
muvozanat holati sharti.