O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
16.13-rasm. Minimal ish haqi va bandlik 
E 
H 
M 
W
H
 
N 
D
L
 
S
L
 
W
min
 
W 
W
e
 
L
N
 
L
e
 
L
M
 
L 
Mehnat miqdori 
N 
Ish xaqi 
stavkasi, 
so’m 
S
L
=ATC 
MRC
L
 
C 
M 
E 
W
e
 
D
L
=MRP
L
 
W
N
 
L
e
 
L
c
 

---

223 
Minimal ish haqi o‘rnatilmaganda ishchilarning bandlik darajasi va ish haqi 
muvozanat holat (
E
nuqta) orqali aniqlanadi. Muvozanat holatda ish bilan 
e
L
ishchi 
band bo‘ladi va u 
e
W
miqdorda ish haqi oladi. 
Minimal ish haqini muvozanat ish haqidan yuqori qilib belgilanishi 


e
W
W

min
, ish bilan band bo‘lgan ishchilar sonini 
M
L
gacha qisqartiradi (Nima 
uchun deganda, firma bunday narxda kamroq ishchi yollaydi). H nuqta nоrasmiy 
mehnat bozorini ifodalaydi, W
H
 nоrasmiy bozordagi ish xaqi. 
 
16.5. Monopolistik mehnat bozori 
Amalda kasaba uyushmalarini monopolist deb qarash mumkin. Ular 
ishchilarga o‘z ta’sirini o‘tkazib, mehnat taklifini qisqartirib, ish haqini oshirishga 
harakat qiladilar. Faraz qilaylik, kasaba uyushmalari sof monopolist. Ushbu holat 
16.14-rasmda keltirilgan. 
 
 
 
 
16.14-rasm. Sof monopol mehnat bozorida monopolistning ish haqiga va 
bandlikka ta’siri 
 
Raqobatlashgan mehnat bozorida muvozanat 
E
nuqtada o‘rnatiladi va 
e
L
ishchi ish bilan ta`minlanib, 
e
W
ish haqi oladi. Mehnat bozorida kasaba uyushmasi 
monopol hokimiyatga ega bo‘lganligi uchun, u band bo‘lgan ishchilar sonini 
e
L
dan 
M
L
ga qisqartirib, ish haqini 
e
W
dan 
M
W
ga oshirishi mumkin. Ishchilar oladigan 
al`ternativ foyda (iqtisodiy renta) 
M
ANMW
to‘rtburchak yuziga teng. 
Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya. Bunday bozorda 
monopsonist firmaga ishchi kuchini taklif qiluvchi monopolist (kasaba uyushmasi) 
turadi. 
W 
S
L
 
M 
W
M
 
E 
W
e
 
D
L
 
N 
A 
L 
0 
L
e
 
L
M
 

---

224 
Ikki tomonlama monopolistik bozordagi holat quyidagi 16.15-rasmda 
ko‘rsatilgan.
 
 
16.15-rasm. Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya 
 
Raqobatlashgan bozorda muvozanat holat 
E
nuqtada o‘rnatilgan bo‘lar edi. Bu 
nuqtada mehnatga bo‘lgan talab 
L
D
va taklif 
L
S
chiziqlari kesishadi. Muvozanat 
holatda 
e
L
ishchi ish bilan band bo‘lib, 
e
W
ish haqi oladi. Lekin, monopsonist firma 
ish bilan band bo‘lgan ishchilar sonini 
e
L
dan 
M
L  gacha qisqartirib, ish haqini 
e
W
dan 
M
W  gacha qisqartirishga harakat qiladi. Kasaba uyushmalari (monopolist) ish 
kuchi taklifini qisqartirib, (
N
L
gacha), ish haqini 
N
W
gacha ko‘tarishga harakat 
qiladi. 
Shunday qilib, ish bilan band bo‘lgan ishchilar sonining nisbatan kichik 
o‘zgarishga 


N
M
L
L

ish haqlarining (ushbu yondashishda) bir-biridan juda katta 
farq qilishi to‘g‘ri keladi 


N
M
W
W

. Ushbu vaziyatda ish haqining qanday bo‘lishi, 
qarama-qarshi turgan monopolistik va monopsonik kuchlarga bog‘liq. Ko‘rinib 
turibdiki, ish haqi muvozanat ish haqi 
e
W
ga ham yaqinlashishi mumkin.