O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
a) 
b) 
X 
D 
Y 
A 
E
1
 
E
4
 
E
3
 
E
2
 
TU
4
 
TU
3
 
TU
1
 
TU
2
 
X 
B
1
 
B
4
 
B
3
 
B
2
 
P
1
P
2
 
P
3
 
P
4
 
P 
X
1
 
X
2
 
X
3
 
X
4
 
V 

---

100 
7.3. Daromad samarasi va almashtirish samarasi 
“Daromad-iste’mol” chizig‘ini tahlil qilganimizda, daromad o‘zgarishini 
(narxlar o‘zgarganda) iste’molga ta’sirini o‘rgangan edik. “Narx-iste’mol” chizig‘i
orqali narxlarning o‘zgarishini bir ne’mat bilan boshqa bir ne’matni nisbiy
almashtirishga ta’siri o‘rganiladi. Endi biz X ne’matga bo‘lgan talabni o‘zgarishining 
qancha qismi narx bilan bog‘liq va qancha qismi daromad bilan bog‘liqligini ko‘rib 
chiqamiz (7.4-rasm).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7.4-rasm. Normal tovarlar uchun daromad samarasi 
Narxning har qanday pasayishi, birinchidan: real daromadni oshiradi, natijada 
befarqlik egri chizig‘i suriladi va iste’molchi sotib olishi mumkin bo‘lgan ne’matlar 
tarkibini o‘zgartiradi; ikkinchidan - narxlar nisbatini o‘zgartiradi va bir ne’matni (Y) 
boshqa ne’mat (X) bilan almashtiriladi. 
Ne’matlar majmuasiga (X va Y ne’matlar) bo‘lgan talab o‘zgarishining qancha 
qismi real daromad ta’siri va qancha qismi narxning pasayishi bilan bog‘liq 
ekanligini aniqlamoqchimiz. 7.4-rasmda byudjet chizig‘ining boshlang‘ich holati YX 
va X ne’mat narxi pasaygandan keyingi holati YX’ keltirilgan. Boshlang‘ich byudjet 
chizig‘ida 
1
TU
befarqlik egri chizig‘iga mos keluvchi optimal majmua 
E
1
nuqta bilan 
ifodalangan. 
E
1
nuqtada iste’molchi Y ne’matdan Y
1 
miqdorda, X ne’matdan X
1 
miqdorda sotib oladi. X ne’matning narxi tushgandan keyin, yangi optimal majmua 
YX’ byudjet chizig‘i bilan 
2
TU  befarqlik egri chiziqlari kesishgan 
2
E
nuqtaga o‘tadi. 
2
E
nuqtada iste’molchi X ne’matdan X
2
miqdorda va Y tovardan Y
2 
miqdorda sotib 
oladi. Demak, X ne’mat narxining pasayishi iste’molchining real daromadini, uning 
tovar sotib olish imkoniyatini oshiradi, ya’ni uning o‘z ehtiyojini qondirish darajasini
oshiradi. 
Y 
Y
