O‘zbekiston respublikasi

 

 

 

 

 

 

 

- 60 - 

 

XULOSA 

Ruhiyat, badiiy psixologizm romanning tasviriy–til vositalaridan tortib, 

badiiylikning hamma komponentlariga qadar u yoki bu darajada o‘z aksini topadi, 

personajlar hayoti va ma’naviyatidagi ijtimoiylikni  ifodalashga xizmat etadi. 

Romanda tarixan tarkib topib kelgan milliy an’analar, urf-odat, marosimlar 

negizida jamiyatning, xalqning olg‘a harakatiga asqotuvchi, ruhiy optimizmiga 

kuch quvvat bag‘ishlovchi insonparvarlik, ozod mehnat orzusi, axloqiy poklik, 

chin muhabbat, do‘stlik, o‘zaro yordam tuyg‘ulari kabi ijtimoiy fazilatlar bilan 

birga milliylik maqsadlarida foydalanish mayllarining yashovchanligi ro‘y-rost 

ko‘rsatiladi. Milliylik qobig‘i tagida yetila borgan ijtimoiy, oilaviy-maishiy, 

shaxsiy va ma’naviy-axloqiy, ruhiy ziddiyatlar  mag‘zini butun qarama-

qarshiliklari bilan ochib berish, xarakterlarning ma’naviy-ichki to‘lqinlarining 

ko‘tarilishi va pasayishi hamda ularning zohiriy alomatlari – tashqi vajohati, xatti-

harakati, tabiiy va ijtimoiy omillar bilan o‘zaro munosabati va to‘qnashuvlarini 

tasvirlash jarayonida bavosita (ba’zan bevosita) muallif ma’naviy-ruhiy pozitsiyasi 

–  voqelikni badiiy bilishi (haqiqat izlashi), axloqiy (yaxshilik, ezgulikni 

tasdiqlashi), estetik (nafosatgo‘ylik) nuqtayi nazari singdiriladi. 

Oybek romanlari uchun ham «hayotning oddiy obrazini berish» va «eng 

teran ma’noda g‘oyaviy -  ...badiiy ko‘rsatish» xarakterlidir. Bu –  adabiyotda 

realistik metodning tub g‘oyaviy-badiiy  tamoyili  bo‘lib, ijodning har ikki o‘ziga 

xos (bir-biridan farqli) aspekti mutassil o‘zaro dialektik bog‘lanishlarda, bir-biriga 

faol  ta’sir ko‘rsatishda butunlik kasb etadi. Zotan, realizm hayot obrazlarining 

ko‘chirmasi yo ag‘darmasi emas, balki ularning ijtimoiy ma’nolari haqqoniy tahlil 

etilgan, insoniy-axloqiy va estetik asoslari mukammallashtirilgan, 

go‘zallashtirilgan, qayta aks ettirilgan quyma durdonalaridir. Hayot obrazlari – 

hayotni konkret-tarixiy jihatlarini ko‘rsatish romanning obyektiv mazmunini 

tashkil etsa, g‘oyaviylik uning subyektiv – ichki (ma’naviy-ruhiy) bisotini qamrab 

oladi. 

Oybek odam va olamning o‘zaro murakkab bog‘lanishlarini aks ettirish 

yo‘lidagi izlanishlarida o‘zbek xalqi va obrazining keng manzarasini chizibgina 

- 61 - 

 

qolmaydi, balki ularning «ma’no»sini chaqadi, ijtimoiy, milliy va insoniy 

(ma’naviy) hayotning ziddiyatlari va xilma-xilliklari sabablarini badiiy tahlil etadi. 

U g‘oyat zo‘r ijodiy fantaziya, badiiy to‘qimalar vositasida ijtimoiy-milliy 

voqelikning mohiyati va tub haqiqatini jonli obrazlarda aks ettirib, hayot obrazlari 

ma’nosining ijodiy shuuri, dunyoqarashi, zehniyati va ma’naviyati xususiyatlari 

bilan boyitib, qabartib ifodalaydi. Lekin badiiy obrazlari ma’nosini chuqur 

haqqoniy va tarixiy talqin qilish ijodiy jarayonning eng nozik, eng ma’sulyatli 

paytini tashkil etadi, xalq hayotini, uning tarix yaratuvchi kuchini yozuvchining 

intellektual, ma’naviy axloqiy, estetik olami, ijodiy individualligi fokusiga to‘plab 

aks ettirishni taqozo etadi. Negaki, badiiy obrazi tasviri bilan muallif 

pozitsiyasidan uni talqin qilish o‘rtasida farq (zidlik) bor. Hayot obrazi –  reallik 

(konkretlik, tashqi olam) tasviri o‘z hayotiy rivojlanish qonuniyatlari asosida talqin 

qilinsa, bu holda «tasvir» bilan «talqin» (moddiylik va ma’naviylik) o‘rtasidagi 

tafovut (zidlik) dialektik ravishda uyg‘unlashadi, birlashadi, butun bo‘lib uyushadi. 

Zotan, ijodning realistik tabiati tashqi olami konkret obrazlarda aks ettirish va 

ularni badiiy anglash jarayonida namoyon bo‘ladi. «Ana shuning uchun g‘oyat boy 

mazmun eng konkret va eng subyetivdir...» 

Voqelikni badiiy «bilish» va aks ettirishning tarkibiy qismi bo‘lgan muallif 

ijodiy pozitsiyasi ham aktiv, ziddiyatli, olg‘a bosish, o‘zgartishlar yasashga qobil 

xususiyatlari bilan ko‘zga tashlanadi. 

Muallif pozitsiyasi –  ma’naviy-estetik sistemalarning ijodda reallashishi 

esa hayotiy xarakter va sharoitning barcha murakkabliklari, o‘zaro chigil 

bog‘lanishlari, ziddiyatlari orqali aks ettirish imkoniyatlariga aloqador. 

Oybek o‘z romanlari, jumladan, «Qutlug‘ qon»da ma’lum tarixiy 

bosqichdagi xalq hayotini, uning rivojlanish jarayonini xarakterlari harakatida, 

ma’naviyati zehniyatiga kuch bag‘ishlagan va shaxsan o‘z hayotiy va ijodiy 

tajribasida pishitib kelgan g‘oyaviy-psixologik nuqtayi nazaridan yoritib berdi. 

Uning ijodida realizmning xalqchillik,  milliylik va ruhiyat tamoyillari yozuvchi 

ijodiy pozitsiyasi – dunyoqarashi va ichki dunyo deb atalgan ma’naviyati – ruhiy 

olamining mag‘iz-mag‘ziga singadi; obyektiv  –  hayot obrazlari ularni badiiy 

- 62 - 

 

«bilish» va emotsional his qilish, xarakterlarni ma’naviy, axloqiy-psixologik 

pozitsiyadan tahlil qilish (baholash) jarayonida ochiladi. 

Xuddi shuningdek, «Qutlug‘ qon» romanida tarixiy voqealik, xalq hayotini 

badiiy tadqiq etish (ularning ichki manzaralarini tasvirlash va «ma’nolari»ni 

ochish) da yozuvchi pozitsiyasi, ya’ni uning tasvir obektiga bo‘lgan, ma’naviy-

ruhiy munosabati hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu esa roman 

xarakterlarining talqinida o‘z badiiy aksini topdi. 

Buni, avvalo, «Qutlug‘ qon» romanining bosh qahramoni Yo‘lchi obrazida 

yaqqol ko‘rish mumkin. Unda obektiv hayotning tarixiy rivojlanishi, ijtimoiy-ruhiy 

qarama-qarshiliklarning keskinlashishi natijasida ongning uyg‘onishi; milliy 

ozodlik harakati va qo‘zg‘olonining kelib chiqishi, xalq qahramonining yetilishi, 

ya’ni xalqning tarix yaratuvchiligi aks etibgina qolmadi, balki yozuvchining 

hayotiy va ijodiy pozitsiyasi –  zehniyati va qalb faoliyatining ularga hamohang 

tepishi, intellektual, axloqiy va estetik dunyosining o‘ziga xos xususiyatlari ham 

obraz yaratishda muhim rol o‘ynaydi, «tasvir» bilan «ma’no»ning uzviy birikishiga 

faol ta’sir ko‘rsatdi. 

Oybek Yo‘lchi obrazida romanning asosiy pafosini ifodaladi. Real tarixiy 

voqealar asosida u o‘zbek xalqi  milliy shuurining uyg‘onishini badiiy aks ettirdi. 

U Yo‘lchining konkret sosial-tarixiy  sharoitda kechgan hayot yo‘lini –  har bir 

qadami, xatti-harakati, fe’li-atvori, kayfiyati, sevgi lahzalari –  ahvoli ruhiyatini 

miridan sirigacha, bosqichma-bosqich ichdan kuzatib, g‘oyaviy, axloqiy, estetik 

jihatlardan «baholab», ruhiy tahlil bog‘lanishlarini haqqoniy aks ettirishga, xilma-

xilliklar va qarama-qarshiliklarga to‘la hayot obrazini dialektik butunlikda 

«ko‘rish»ga asqotadi. 

Yozuvchi tarixiy voqelikning ichki harakati va rivojiga Yo‘lchidan boshqa, 

O‘roz, Qoratoy, Shokir ota, Shoqosim va boshqa  ishimizda tahlil etilgan 

xarakterlarda gavdalantirdi va har qaysi harakterning hatti-xarakati, xulq-atvori, 

ichki dunyosi, hayajonli xolatlarini yoritishda ruhiy tahlili u yoki bu darajada aks 

sadosini topdi. Ayrimlarning nayrangiga aldanib, xom xayol oruzlar bilan yashab, 

qizi Gulnor o‘ldirilganidan keyin moshday ochilgan batrak Yormat, Yo‘lchining 

- 63 - 

 

or-nomusli qalin do‘sti, uning og‘irini yengil qilishga doim tayyor turgan, 

temirchilik mehnatida suyagi qotgan pahlavon Qoratoy; bechoralar taqdirini 

yumshatishga, g‘am-anduhlarini yupatishga madadkor keksa kosib Shokir ota; 

tabiatan mard, quvnoq O‘roz; baxtsizlikning hamma zahrini tortgan Shoqosim; 

ayollar huquqsizligining fojiyaviy qurboni bo‘lgan, muhabbati samimiy, ma’naviy-

axloqiy pok Gulnor xarakterlarining ruhiyati rivojida buni yaqqol kuzatish 

mumkin. 

Romanda muallif dunyoqarashi real obrazlarning g‘oyaviy-emotsional 

ta’sirini oshiradi; o‘quvchi rag‘bati va muhabbatini (ba’zi personajlarga nisbatan 

nafrat va g‘azabini) qo‘zg‘atib boradi; har qaysi xarakterning mutallif va ziddiyatli 

xislatlarini, surat atvori bilan siyratini ichdan uyushtiradi, «tasviri» bilan 

«talqini»ni uyg‘unlashtiradi. Yozuvchi L.N.Tolstoy  shunday yozgan edi: 

«San’atkorning maqsadi... hayotning behisob, lekin qachon ado qilib 

bo‘lmaydigan, hamma ko‘rinishlarini sevib qolishni singdirishdan iborat... basharti 

yozgan narsalarimni, hozirgi bola yoshidagilar 20 yildan so‘ng ham o‘qisalar, 

bunday romanga men butun umrimni va hamma kuchimni bag‘ishlar edim». 

Yozuvchi bu o‘rinda hayotni teran sevish tuyg‘usini singdirishda san’atkor 

g‘oyaviy maqsadining muhimligini asoslasa, boshqa bir o‘rinda ijodkor fikri badiiy 

muddaosining g‘oyat serqirra, serma’no, hatto ziddiyatli xarakterlarning ichki 

birligi ro‘yobga chiqarishdagi rolini, hayotni barcha qarama-qarshiliklari bilan 

atroflicha va keng qayta aks ettirgan asar (roman) butunligi, yaxlitligini 

ta’minlashdagi ahamiyatini alohida qayd qilib o‘tadi: «Har bir badiiy asarni 

toshmetinday bir butunga bog‘laydigan va shu sababli hayotni aks ettirish 

illyuziyasiday ta’sir qoldirgan nasra shaxslar va voqealarning birligi emas, balki 

avtorning predmetga bo‘lgan o‘ziga xos ma’naviy munosabati tufayli vujudga 

kelgan birlikdir». Muallifning dunyoqarashi, dunyoni «ko‘rishi» va his qilishi 

quruq bir g‘oyaning  o‘zi emas, balki keng ma’noda tushunilgan g‘oyaviy, 

ma’naviy-estetik yo‘nalish bo‘lib, asarning har bir komponentida benihoya 

murakkab qirralari va ziddiyatlari bilan ifoda etiladi. V.G. Belinskiy aytganidek, 

«chinakam poetik asarlarda fikr dogmatik ravishda ifodalangan, mavhum 

- 64 - 

 

tushuncha emas, balki xuddi billur ziyo yoyilib ketgani kabi, butun asarga sochilib 

ketgan uning jonidir. Fikr – poetik asarlarning pafosidir». 

«Qutlug‘ qon» romanida tarixiy voqelikning rivojlanish jarayonini, o‘zbek 

xalqi hayotini  qayta aks ettirish (realizm) prinsipi ijodga hayotni sevishni 

singdirish (avtor pozitsiyasi, uning g‘oyaviy-estetik nuqtayi nazari) bilan uzviy 

birlikda reallashadi. Tarixiy harakatni tushunish bevosita emas, balki bavosita – 

ya’ni obrazlar, xarakterlar, xatti-harakat, vaziyat va konkret manzaralarni tasvirlash 

yo‘li bilan ifodalanadi. Har qaysi xodisa, personajlarning o‘zaro munosabatlari, 

keskin to‘qnashuvlari tufayli tug‘ilgan fikr-mulohazalar, kechinmalar, ehtiroslar 

maishiy va ijtimoiy turmush majoralari, insonlar taqdiri mag‘ziga yedirildi va 

yozuvchining sodir bo‘layotgan voqealarni tushunishi, «talqin»iga jo‘rovoz bo‘ldi. 

Ijtimoiy-psixologik, oialaviy maishiy, shaxsiy va ommaviy harakat va kolliziyalar 

avtor «nigohi» va  «ko‘rigi»dan o‘tadilar, uning ma’naviyati, axloqiy-estetik 

nuqtayi nazari yog‘dusi bilan yoritiladilar, «hayotiy mazmun»larini boyitadilar. 

Asarda ruhiy talqin salbiy personajlar obrazida ham yorqin ifodasini topadi. 

«Romanda xalq namoyondalarining ma’naviyati qanchalik mehr-muhabbat  bilan 

ko‘rsatilsa, boylar tabiatining razil va qabihligi, ma’naviy qashshoqligi, 

xudkomligi shunchalik g‘azab va nafrat bilan ochiladi. 

«Qutlug‘ qon» romani o‘zbek xalqining tarixiy rivojlanish yo‘lini, xalq 

qo‘zg‘olonini keltirib chiqargan ijtimoyi-psixologik sabablarni tipik xarakterlar 

orqali tasvirlab, tarixiy taraqqiyot tendensiyasni ham chizib berdi, 

 

qahramonlarning keyingi tarixiy taqdiriga ham nazar tashladi. Yo‘lchi – muayyan 

sosial-psixologik munosabatlarning mahsuligina emas, tobora ularga ta’sir 

ko‘rsatuvchi qahramon hamdir. U adolat, haqiqat, xalq baxtiyorligi prinsiplariga 

asoslangan munosabatlarni ro‘yobga chiqarishga intilgan faol kurashchi hamdir. 

Romanning ma’naviy kuchi, g‘oyaviy-estetik qimmati xalqning ruhini, hayotni 

sevish, kurash va yaratish tuyg‘ularini singdiradi va o‘sdiradi. 

«Qutlug‘ qon»  romani til va badiiy mahorat jihatdan diqqatga sazovordir. 

Asarda adib xarakter yaratishda psixologik tahlil san’atidan, xalq tili boyliklaridan 

ustalik bilan foydalangan. Obraz xarakterini, personaj tilini tabiiy va jonli qilib 

- 65 - 

 

tasvirlagan. Shunga ko‘ra romandagi har bir xarakterning o‘z ichki va tashqi 

dunyosi bor, o‘z xarakter va individual tili bor. Masalan, Abdushukur tilidan 

ishlatilgan  «g‘olibo maqsad»,  «kaminaning g‘oyaviy hayoti»,  «e voh, zavoli 

Turkiston»,  «milliy sarmoya»,  «o‘z boylarimiz –  musulmon boylarimiz»  singari 

so‘z va iboralar individual tus bergan. 

Romanda personajlar tili singari muallif nutqi ham katta mahorat bilan 

ishlangan. Asarda Oybek jonli xalq tili boyliklari: xalq maqollari, hikmatli so‘zlar 

va obrazli iboralardan, shuningdek o‘xshatish, sifatlash, jonlantirish, mubolag‘a, 

majoz kabi tasviriy vositalardan unumli foydalangan. Bundan tashqari, yozuvchi 

xalq maqol va hikmatli so‘zlar darajasida turuvchi «yer sotgan – er bo‘lmaydi, er – 

yer sotmaydi»,  «jabrning to‘qmog‘iga toqat yo‘q»,  «xalq o‘z ishini o‘zi biladi», 

«o‘tinsiz qozon qaynamaydi»  singari sermazmun, chiroyli jumlalar va obrazli 

iboralar yaratgan. 

«Qutlug‘ qon»  romani syujet va kompozitsiya jihatdan ham tahsinga 

loyiqdir. Unda asar g‘oyasini va obrazlar xarakterini ochishga xizmat qilmaydigan 

tasvirlar, oshiqcha voqea va epizodlar yo‘q. Yozuvchi voqealar tasvirini ortiqcha 

cho‘zmaydi. Voqeadan voqea chiqarish va ularni tabiiy tarzda bir-biri bilan 

bog‘lash orqali asosiy syujet chizig‘ini vujudga keltiradi. Shu bilan birga, syujetni 

xarakter yaratish ishiga mohirona xizmat qildiradi. 

Kezi kelganda shuni ham aytish kerakki, roman ayrim qusurlardan ham holi 

emas. Asarda o‘sha davr taqazosiga ko‘ra sosialistik realizm talabiga binoan rus 

inqilobchi Petrov obrazi sun’iy ravishda kiritilgan, uning Yo‘lchiga ko‘rsatgan 

ta’siri ideallashtirilgan. Jadid Abdushukur esa bir tomonlama tasvirlanib, 

o‘quvchida yoqimsiz taasurot qoldirishga urunilgan. 

Roman asosida yotgan ziddiyat chizig‘i asosan Yo‘lchi bilan Mirzakarimboy 

o‘rtasida tortilib, boshqa personajlar bu har ikkala tevaragida guruhlasha 

boshlaydilar. Oybek go‘yo tog‘a bilan jiyan o‘rtasida boshlangan bu «xonaki» 

ziddiyatni shunday mahorat bilan tasvir etib va rivojlantirib boradiki, u pirovardida 

1916-yil qo‘zg‘oloni voqealari bilan uzviy ravishda tutashib ketadi. Shu ma’noda 

- 66 - 

 

romanning asosiy qahramonlari butun o‘zbek xalqi uchun ahamiyatli bo‘lgan katta 

ijtimoiy masalalarni olg‘a sura oluvchi kuchga aylanadilar. 

Oybek  asar qahramonlari obrazini yaratishda ruhiy tasvirning o‘ziga xos 

yo‘lidan borgan. U Yo‘lchi va Gulnor obrazlari mohiyatini ochishda ular hatti-

harakatlari tasviriga e’tiborini qaratgan bo‘lsa, Mirzakarimboy o‘zining insoniy 

mohiyatini o‘z so‘zlari bilan ochadi. Bu so‘nggi tasvir usuli Yormat obrazini 

yaratishda yozuvchiga yordamga keladi. 

Asarning tili va uslubi, xarakterlar ruhiyatini belgilashda Oybek Abdulla 

Qodiriy izidan emas, ko‘proq yozuvchi Cho‘lpon orqasidan borgan ko‘rinadi. 

Yozuvchining tasvir uslubida ritm muhim rol o‘ynaydi. Oybek, Cho‘lponning 

«Kecha va kunduz» romanida bo‘lgani kabi, asar muqaddimasi (ekspozitsiyasi) ga 

katta o‘rin ajratadi; voqealar g‘oyat sust rivojlanib boradi. Ammo qahramonlar 

obrazi yorqinlashib, kurash maydoni bir qadar  yorishgach, harakat keskin 

rivojlanib ketadi. Bunday o‘rinlarda tasviriy tafsillar ham, peyzaj ham 

qahramonlarning nutqlari ham nihoyatda qisqaradi. Kitobxon asarni o‘qir ekan, 

Oybekning iste’dodlik yozuvchi, xassos shoir ekanligini aslo unutmaydi. 

Xulosa  qilib aytganda,  Oybekning  «Qutlug‘ qon»  romani xarakterlari 

ruhiyatidagi kechinmalar, tuyg‘ular asar badiiy pafosini ochib berishga ximat 

etgan. Asar bugungi adabiyotshunoslikda yetakchi tahlil yo‘nalishlaridan bo‘lgan 

ruhiy tahlil uchun manba bo‘lib xizmat eta olishi, undagi xarakterlar ruhiyatini 

ochib beruvchi badiiy-psixologik detallar talqinidan yaqqol ko‘zga tashlanadi.  

 

 

    

 

 

 

 

 

 

- 67 - 

 

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 

I.  Ijtimoiy-siyosiy adabiyotlar: 

1. 

Каримов И. А. Баркамол авлод орзуси. - Т., "Шарқ" матбаа консерни 

бош таҳририяти, 1999. 

2. 

Каримов И. А. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. - Т., 

"Ўзбекистон" нашриёти, 1997. 

3. 

Каримов И. А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. - Т., "Ўзбекистон" 

нашриёти, 1996. 

4. 

Каримов И. А. Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида. - Т., "Ўзбекистон" 

нашриёти, 1997. 

5. 

Каримов И. А. Бунёдкорлик йўлидан. - Т., "Ўзбекистон" нашриёти, 

1996. 

6. 

Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. –T., Ma’naviyat. 2008.  

7. 

Каримов И. А. Адабиётга эътибор – маънавиятга, келажаакка эътибор. - 

Т., "Ўзбекистон", 2009. 

II. Ilmiy-badiiy adabiyotlar: 

1. 

Адабиёт назарияси. 2 томлик, 1 том. - Т., Фан, 1978. 

2. 

Адабиёт назарияси. 2 томлик, 2 том. - Т., Фан, 1979. 

3. 

Алимухаммедов А. Абдулла Каҳҳор ҳикояларида психологик тасвир. - 

Т., Турон-иқбол, 2011. 

4. 

Бобоев Т. Адабиётшунослик асослари. - Т., "Ўзбекистон" нашриёти, 

2002. 

5. 

Йўлдошев Қ. Ёниқ сўз. - Т., "Янги аср авлоди" нашриёти, 2006. 

6. 

Ёкубов Ҳ. Адибнинг маҳорати. - Т., Ўзадабийнашр, 1996. 

7. 

Жўрақулов У. Ҳудудсиз жилва. - Т., Фан, 2006. 

8. 

Иззат Султон. Адабиёт назарияси. - Т., "Ўқитувчи" нашриёти, 2005. 

9. 

Инағомов Р. Шоир бўлиш осонмас. - Т., Ғафур Ғулом номидаги адабиёт 

ва санъат нашриёти, 1996. 

- 68 - 

 

10. 

Каримов Б. Абдулла Қодирий: танқид, таҳлил ва талқин. - Т., Фан, 

2006. 

11. 

Каримов Н., Мамажонов С., Назаров Б. Норматов У., Шарафиддинов О. 

ХХ аср оъзбек адабиёти тарихи. - Т., «Ўқитувчи» нашриёти, 1999. 

12. 

Каримов Н. Ойбек. - Т., «Ёш гвардия» нашриёти, 1985. 

13. 

Каримов Н. ХХ аср ўзбек адабиёти манзаралари. - Т., Ўзбекистон, 2008. 

14. 

Мустақиллик даври адабиёти. - Т., Фан. 2006. 

15. 

Мирзаев С. ХХ аср ўзбек адабиёти. - Т., «Янги аср авлоди» нашриёти, 

2005. 

16. 

Мирзаев С. Ўзбек романчилиги. Самарқанд., 1998. 

17. 

Мирзаев С. Истеъдоднинг камолоти. - Т., Фан, 1998  

18. 

Норматов У. Каҳҳорни англаш машаққати. - Т., "Университет", 2000. 

19. 

Норматов У. Насримиз анъаналари. - Т., Адабиёт ва санъат нашриёти 

1978. 

20. 

Назаров Б. Ўзбек адабий танқидчилиги. Ғоявийлик. Метод. Қаҳрамон. - 

Т., 1979. 

21. 

Норматов У. Ижод сеҳри. - Т., «Шарқ» нашриёти, 2007. 

22. 

Ойбек. Мукаммал асарлар тўплами. 20 жилдлик. - Т., Фан, 1990-95. 

23. 

Расулов А. Танқид, талқин, баҳолаш. - Т., Фан, 2006. 

24. 

Расулов А. Бадиийлик - безавол янгилик. - Т., "Шарқ" 2007. 

25. 

Расулов А. Бадиий асарга ёндашув асослари. - Т., 2003. 

26. 

Саидносирова З. Ойбегим менинг. - Т., "Шарқ" 1994. 

27. 

Султон И. Навоийнинг қалб дафтари. - Т., Ғафур Ғулом номидаги 

нашриёт - матбаа ижодий уйи, 2010. 

28. 

Султонова М. А. Қаҳҳор услуби. - Т., 1967. 

29. 

Саидносирова З. Ойбегим менинг. - Т., Шарқ, 1994. 

30. 

Солиев А. Эл қўллаган ер мадҳияси. "Зиёкор", 2005 4-сон. 

- 69 - 

 

31. 

Умуров Х. Маънавият ва бадиият. - С., 1998 

32. 

Умуров Х. Бадиий ижод асослари. - Т., Ўзбекистон, 2001. 

33. 

Умуров Х. Адабиёт назарияси. - Т., Шарқ, 2002 

34. 

Умуров Х. Таҳлил санъати. - Т., 1984. 

35. 

Фитрат.Адабиёт қоидалари. Тошкент: «Ўқитувчи» 1995-йил.  

36. 

Қуронов Д. Чўлпон хаёти ва ижодий мероси. - Т., Ўқитувчи 1997. 

37. 

Чўлпон ва танқид. - Т., Адабиёт жамғармаси, 2004. 

38. 

Шарафиддинов О. Ижодни англаш бахти. - Т., Шарқ, 2004. 

39. 

Шукуров Н. Сўз сеҳри, Шеър меҳри. Самарқанд: "Зарафшон", 1992. 

40. 

Қўшжонов М. Ўзбекнинг ўзлиги. - Т., Абдулла Қодирий номидаги халқ 

мероси нашриёти, 1994. 

41. 

Қўшжонов М. Абдулла Қаҳҳор махорати. - Т., Ғафур Ғулом номидаги 

адабиёт ва санъат нашриёти, 1988. 

42. 

Қуронов Д. Чўлпон насри поетикаси. - Т., Шарқ, 2004. 

43. 

Қодиров П. Халк тили ва реалистик проза. - Т., фан, 1973. 

44. 

Қаҳҳор А. Бадиий ижод ҳақида. - Т., 1987. 

45. 

Қўшжонов М. Ойбек маҳорати. - Т., Ўзадабийнашр, 1965. 

46. 

Қўшжонов М., Норматов У. Маҳорат сирлари. - Т., 1968. 

47. 

Қўшжонов М. Абдулла Каҳҳор маҳорати. - Т., 1988. 

48. 

Ҳаққулов И. Навоийга қайтиш. - Т., Фан, 2007. 

49. 

Ҳаққулов И. Абадият фарзандлари. - Т., Ёш гвардия, 1990. 

 

 

 

 

 

- 70 - 

 

MUNDARIJA 

I. Kirish…………………………………………………………………….............3 

I BOB  Oybek o‘zbek romanchilik maktabining ulkan namoyondasi...............7  

1.1.  Adib romanlari badiiyatiga bir nazar...............................................7 

1.2.  Oybek romanlari va yangicha tahlil muammolari.........................11 

1.3.  «Qutlug‘ qon» asari va istiqlol adabiyotshunosligi.......................17 

II BOB Oybekning “Qutlug‘ qon” romani poetik tahlili...................................19  

2.1. Asar mazmuni va obrazlar tizimi......................................................19 

2.2. Asarda xotin-qizlar ruhiyati talqini………………………………...21 

III  BOB  «Qutlug‘ qon» asarida xarakterlar ruhiyati tasviri………………28  

1.1.  Asar qahramonlari ruhiyatidagi o‘zgarishlar tasviri……………28 

1.2.  Roman strukturasi va badiiy xarakterlar ruhiyati………………..36 

1.3.  Asarda epizodik obrazlari ruhiy dunyosi tasviri va asar badiiy 

qimmati…………………………………………………………47 

III. Xulosa………………………………………………………………………59 

IV. Adabiyotlar ro‘yxati…………………………………………………...........66 

 

 

Bajaruvchi:                           Bozorov K. 

Ilmiy rahbar:                      f.f.n. Qobilov U.