O„zbekiston respublikasi


Download 0.88 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/7
Sana27.09.2020
Hajmi0.88 Mb.
#131604
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
umumuiy psixologiyaning dolzarb muammolari psixologiya oqitishga zamonaviy yondashuv


 

 



O„zbekiston respublikasi 

 Oliy va o„rta maxsus kasb xunar ta‟limi boshqarmasi  

Andijon davlat universiteti  

Pedagogika fakulteti  Psixologiya kafedrasi 

Pedagogika –psixologiya ta‟lim yo„nalishi  

4-bosqich talabasi     

Xalilova Atira Obidinovnaning  

 

 



MAVZU: 

Umumuiy psixologiyaning dolzarb muammolari

  

(psixologiya o„qitishga zamonaviy yondashuv) 

 

 



lmiy raxbar:                 katta o‟qituvchi    YO.YUsupova 

 

 

 

 

 

 

ANDIJON-2013

 



MAVZU: UMUMIY PSIXOLOGIYANING DOLZARB MUAMMOLARI  



(PSIXOLOGIYA O„QITISHGA ZAMONAVIY YONDASHUV) 

REJA. 

KIRISh. 

1. BOB. UMUMIY PSIXOLOGIYaNING METODOLOGIK ASOSLARI 

 1.1.  Psixologik  qarashlarning  paydo  bo„lishi  va  uning    xorij  psixolog  olimlari 

tomonidan   o„rganilishi. 

1.2. Yangi davr va psixologiya 

1.3.Buyuk ajdodlarimizning ta‟limotlarida o„qitish va tarbiya kategoriyalarining 

psixologik xususiyatlarini aks ettirilishi. 

2.BOB. PSIXOLOGIYA FANLARINI O„QITISHDA TA‟LIM METODLARI VA 

SHAKLLARINING PSIXOLOGIK TALQINI. 

  

2.1.Shaxs faoliyatida psixologik bilimlarning ahamiyati. 

   2.2.  Zamonaviy  psixologiya  tarmoqlari  ilmiy amaliy  anjumanlar va  psixologik xizmat 

taraqqiyoti. 

        2.3 Psixologiyaning yaqin oradagi vazifalari 

3.BOB.PSIXOLOGIIK BILIMLARNI EGALAShNING AMALIY  

AHAMIYATI 

        3.1.Talabalarda psixologik tajribalar o„tkazish ko„nikmalarini shakllantirish 

XULOSA. 

TAVSIYA. 

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR. 

ILOVALAR. 

 



M U N D A R I J A 



 

KIRISh. 

4-10 


I BOB 

UMUMIY PSIXOLOGIYaNING METODOLOGIK 

ASOSLARI 

11 

1.1 

Psixologik  qarashlarning  paydo  bo„lishi  va  uning    xorij 

psixolog olimlari tomonidan   o„rganilishi. 

11-17 


1.2 

Yangi davr va psixologiya 

18-21 


1.3. 

Buyuk ajdodlarimizning ta‟limotlarida o„qitish va tarbiya 

kategoriyalarining psixologik xususiyatlarini aks ettirilishi. 

22-29 


II BOB 

 PSIXOLOGIYA  FANLARINI  O„QITISHDA  TA‟LIM 

METODLARI  VA  SHAKLLARINING  PSIXOLOGIK 

TALQINI. 

30-35 


2.1. 

 Shaxs faoliyatida psixologik bilimlarning ahamiyati. 

36-47 


2.2 

Zamonaviy  psixologiya  tarmoqlari ilmiy  amaliy  anjumanlar 

va psixologik xizmat taraqqiyoti. 

48-52 


2.3 

Psixologiyaning yaqin oradagi vazifalari 

53-57 


3-BOB. 

PSIXOLOGIIK  BILIMLARNI  EGALAShNING  AMALIY  

AHAMIYATI  

58 


3.1. 

Talabalarda  psixologik  tajribalar  o„tkazish  ko„nikmalarini 

shakllantirish 

59-65 


 

XULOSA. 

66-67 


 

TAVSIYA. 

68-69 


 

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR. 

70-72 


 

ILOVALAR 

73-82 


 

 



KIRISH. 



 Mavzuning dolzarbligi. 

 O‗zbekiston  respublikasining  mustaqillikka  erishuvi  natijasida  jamiyatimizda  ijtimoiy-

iqtisodiy  taraqqiyotning  yangi  bosqichiga  o‗tildi.  Jamiyatning  yangilanishi  talim  sohasida 

islohotlar  qilinishini,  o‗zgartirishlar  kiritishni,  yangicha  talim  berish  usullarini,  yangicha 

yondashuvni  taqozo  etadi.  Shu  nuqtai  nazardan  sog‗lom  mustaqil  fikrlovchi,  yuksak  ahloqli  va 

istedodli  shaxsni  jahon  andozalariga  mos  ravishda  dunyoviy  bilimlar  bilan  ham  nazariy,  ham 

amaliy qurollantirish bugungi kunning dolzarb masalalaridan hisoblanadi.  

Istiklol  sharofati  bilan  respublika  xalq  ta‘limi,  oliy  va  o‗rta  maxsus  ta‘lim  vazirliklarida 

o‗qitish hamda tarbiyalash tizimini yanada takomillashtirishga oid bir qancha qarorlar, nizomlar, 

qonunlar,  konsepsiyalar  ishlab  chiqildi.  Bu  xujjatlar  mutaxasisslarni  tayyorlashda  ta‘lim 

tizimidagi  uyg‗unlikni  ta‘minlashda  ham  nazariy,  ham  amaliy  dastur  vazifasini  o‗taydi. 

Respublikada  oliy  ta‘lim  tizimini  rivojlantirishda  jahon  malakatlarining  ilg‗or  g‗oyalari, 

tarbiyaviy,  ta‘limiy  nazariyalari,  mutaxasisslar  tayyorlashning  boy  amaliyoti  xozirgi  zamon 

texnikasi  va  texnologiyasidan  foydalanish,  hamda  milliy,  xududiy  xususiyatlarni  hisobga  olib, 

ularni mahalliy sharoitlarga moslashtirish, shu negizda yangisini ishlab chiqish va keng ko‗lamda 

qo‗llash  bosh  omil  sanaladi.  Bugungi  islohotlar  davri  o‗qitishning  samarali  metodlarni 

yaratishning,  ta‘lim  tizimida  o‗zaro  hamkorlik  ishlarini  takomillashtirishni,  shaxsni 

shaklllanttirishda ta‘lim-tarbiyani yetakchiligini ta‘minlashni, shaxsni yosh xususiyatlarini, milliy 

xususiyatlarini e‘tiborga olib tarbiyaviy ta‘limiy tadbirlarni amalga oshirishni taqozo qiladi. Oliy 

o‗quv  yurtlarimizdagi  o‗quv  jarayonlarini  tashkil  etishda  zamonaviy  texnologiya  va  sharqona 

tarbiya  usullaridan,  ta‘limni  takomillashtiishda  kompyuter  vositalari,  elektron  vositalardan 

foydalanish  bugungi  kunnning  dolzarb  masalalaridandir,  toki  bu  jarayon  o‗zida  milliy  rux 

xukmronlik qilinishi bilan boshqa mamlakatlardan ajralib turmog‗i lozim.  

 Respublikamizdagi  yuz  berayotgan  tub  o‗zgarishlar  barcha  fanlar  qatori  psixologik 

bilimlardan  mutaxasisslar  tayyorlashda  unumli  foydalanish  zaruriyligini  ko‗rsatmokda.  Davlat 

tomonidan  ishlab  chiqilgan  «Ta‘lim  to‗g‗risidagi  qonun»,  «Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi» 

singari  xujjatlarni  amaliyotga  tadbiq  etish  uchun  bo‗lg‗usi  mutaxasisslarni  davr  talabiga  mos 

tayyorlash  muammosini  kun  tartibiga  kiritmokda.  Xudi  shu  bois  psixolog  kadrlar  tayyorlash 

sifatini oshirish uchun mutaxasisslarni psixologiya bo‗yicha bilimlar bilan qurollantirish ijtimoiy 

zarurat  bo‗lib  hisoblanadi.  Shuni  alohida  ta‘kidlab  o‗tish  joizki,  psixologiya  fanlarni  o‗qitish 

metodikasi  murakkab  o‗quv  predmetlari  qatoriga  kirib,  keng  ko‗lamdagi  ma‘lumot 

umumlashmasini hamda sintetik akliy faoliyat majmuasini o‗zida mujassamlashtiradi. 



 

Shaxsning  barkamolligi  ko‗p  jixatdan  uning  aqliy  rivojlanishi  va  ma‘naviy  jixatdan 



shakllanganlik darajasiga bog‗lik bo‗ladi. Bu jarayonnni o‗rganish bevosita psixologiya fanlarini 

asosiy predmetlaridan biridir.  

 Bugungi kunda inson muammosi aniq va gumanitar fanlarning umumiy tadqiqot ob‘ektiga 

aylanib bormoqdaki, be‘vosita psixologiya fani bu borada nazariy va amaliy ta‘limotlarning inson 

ruxiy  kechinmalarini  o‗rganishda  zamonaviy  tadqiqot  usullaridan  foydalanilmoqda.  Ushbu 

ma‘noda  bizning  ilmiy  tadqiqotimiz  chuqur  amaliy  tajribalarga  asoslangan  ―Umumiy 



psixologiyaning dolzarb muammolari‖ni ilmiy asoslarini yoritishga qaratilgan.  

 Hozirgi  zamon  psixologiyasini o‗rganishdagi muammolarni  xal  qilishda  jahon psixologiya 

yo‗nalishida  olib  borilgan  tadqiqotlarni  taxlil  qilish  asosida  yosh  mutaxasisslarga  psixologiya 

o‗qitish  usullarini,  psixologik  sifat  va  miqdoriy  taxlil  qilishning  zamonaviy  usullari  haqida 

to‗laqonli bilim berish maqsadga muvofiqdir. 

Shu o‗rinda Psixologiya sohasini takomillashtirishda quyidagi jihatlarni asosiy omil sifatida 

ta‘lim jarayonida e‘tibor berish maksadga muvofikdir deb xisoblamoq shartdir 

*  Psixologiyada  xozirgi  zamon  metodalogiyasidan  kelib  chikkan  xolda  ta‘limni 

takomillashtirishning zamonaviy modulini joriy etish. 

*  Shaxsga  yondashish  xozirgi  zamon  talqiniga  asoslangan  holda  kamolot  to‗g‗risida 

mulohazalar yuritish  

* Inson shaxsini shakllantirish to‗g‗risidagi ilmiy psixologik omillar tizimini inobatga olgan 

holda  nazariy  umumlashmalarga  asoslanish  va  ularni  kompyuterlashgan  tizim  orqali  talabalar 

ongiga singdirish, 

*  Psixologiya  prinsiplarini  xozirgi  zamon  talqiniga  binoan  kompyuterlashtirilgan  ta‘limni 

o‗quv mashg‗ulotlarida jori etish va keng tushuntirish. 

* Taraqqiyotdan ilgarilab ketish fenomenal xodisasini o‗qitish jarayonida diqqat markazida 

tutish,  shuningdek  ta‘lim  taraqqiyotni  emas,  balki  taraqqiyot  ta‘limni  o‗z  ketidan  yetaklashga 

alohida etibor qilish. 

*  Mustakil  fikrlash,  o‗z-o‗zini  kashf  etish,  o‗zini  o‗zi  namoyon  qilish  singari  gumanistik 

g‗oyalarga sadoqatlilik kabi xususiyatlar yetakchi omil ekanligni unutmaslik. 

Mavzuning ishlanganlik darajasi. Umumiy psixologiyaning dolzarb muammolari bugungi 

kunda  barcha  sohaga  kirib  borayotganligi  bilan  e‘tibordadair.Shu  o‗rinda  umumiy 

psixologiyaning  dolzarbligi  va  bu  sohaga  ta‘luqli  o‗z  yechimini  kutayotgan  masalalar  bo‗yicha  

qator  jahon  va  o‗zbek  psixologlarining  tadqiqot  ishlari  olib  borayotganligini  ta‘kidlab  o‗tish 

joizdir.  Ushbu  muammo  sobiq  sovet  psixologlaridan  A.B.Petrovskiy,  B.B.Davidov, 

L.S.Vigotskiy, A.T.Luriya, V.Ya.Laudis, B.S.Badmaev kabilarning ilmiy amaliyot tadqiqotlarida 

o‗rganilgandir. Ularning ayrimlarini ta‘kidlash    psixologik bilimlarning  qay  darajada ahamiyatli 


 

ekanligiga ishonch hosil qilish mumkin. Jumladan: umumpsixologik bilimlarga ega bo‗lish shahs 



aqliy  taraqqiyotida  va  o‗z-o‗zini  anglashda  muhimligini  ta‘kidlagan    P.Ya.Galperin.  N.N. 

Tallizinalarning  izlanishlari  bugungi  kunda  psixologiya  fanlarini  o‗qitishda  katta  xizmat 

qilmoqda,  Shuningdek  psixologiya  tarmoqlarini  o‗rganish  va  uni  faoliyat  jarayonidagi  o‗rnini 

D.B.Elkonin,  V.V.Davidov,  N.F.Tallizina,  A.M.Matyushkina,  T.V.Kudryavsev,    L.N.Landa 

V.Ya.Lyadus, 

Ye.N.Kabanova-Meller, 

A.Verbitskiy, 

Z.I.Kal‘mikova. 

E.G‗.G‗oziev, 

M.G.Davletshin,  M.V.Voxidov,  V.Karimova,  B,Qodirov,  G‗.Shoumarov,Z.Nishonova  va 

boshqalar turli ilmiy asoslar yordamida ko‗rsatib o‗tganlar. 

Umumiy  psixologiyaning  dolzarb  muammolariini  zamonaviy  fan  tizimida  yechimlarini 

tadqiq  etish,  qiyosiy  tavsif  qilinmagan  metodlarni  tadqiq  etish  orqali  ularning  samaradorligini 

ochib berish izlanishimizning bosh g‗oyasi bo‗lib hisoblanadi. 



Tadqiqotning  maqsadi.  Umumiy  psixologiyaning  dolzarb  muammolarini  o‗ziga  xos 

xususiyatlarini  o‗rganishning  muhim  mezon  sifatidagi  ahamiyati,  o‗rni,  ilmiy  asoslarini  tadqiq 

etish, zamonaviy texnologiyalarning afvzalliklarini tahlil qilish, nazariy va amaliy ma‘lumotlarni 

taqqoslash va umumlashtirishdan iborat. 



Vazifalari.  

1.  Nazariy va empirik psixologik materiallarni tahlil qilish va umumlashtirish. 

2. 

Tadqiqot  o‗tkazish  uchun  eksperimental  materiallar  yig‗ish  va  erkin  fikrlash 



malakalarini rivojlantirish hamda ularni ob‘ektlarga va sub‘ektlarga muvofiqlashtirish. 

3. 


Turli  xususiyatlarga  ega  bo‗lgan  psixologik  tajribalarni  o‗tkazish  va  ularni  sifat 

jihatidan tahlil hamda talqin etish. 

4. 

Ta‘lim sohasida psixologiya fanlarining o‗rni va salohiyatini amaliy tajribalar asosida 



o‗rganish va uning ahamiyatli tomonlarini yoritish umulashtirish,  

5. 


 Psixologiyaning  turli  sohadagi  ta‘sir  darajasi,  psixoprofilaktik  va  psixodiognostik, 

psixologik maslaxat larni o‗ziga hos xarakterlarini aniqlash,  avfzalliklarini yoritish. 

6. 

Umumiy 


psixologiyaning 

diferensial 

xusususiyatlarini 

faollashtiruvchi, 

rivojlantiruvchi maxsus mashg‗ulotlar yordamida o‗rganish va taxlil qilish. 

7. 


Amaliy  tajribalar  tashkil  etish  jarayonida  talabalarni  psixologik  bilimlar  bilan 

qurollantirish, mavjud bilimlarni mustaxkamlash, tadqiqot muammosini yoritish. 



Tadqiqot ob‟ekti Zamonaviy fan tizimida umumiy psixologiyani   dolzarb muammolari va 

uni o‗qitishni takomillashtirishning o‗ziga xos xususiyatlari jarayoni 



Tadqiqot  predmeti: Umumiy psixologiyani o‗qitishni takomillashtirish jarayonini nazariy 

va amaliy tadqiq etish, va psixologik qonuniyatlar asosida o‗rganish.va unga ta‘sir etuvchi 

hamkorlik imkoniyatlarining determinats iyalaridir 

Tadqiqotning  metodologik  asosi.  Jahon  psixologiyasidagi  ilg‗or  konsepsiyalar, 


 

yondashuvlar,  ilmiy  psixologik  prinsiplar,  qonunlar,  qonuniyatlar,  mexanizmlar;  zamonaviy 



pedagogik psixologik texnologiyalar negizi; buyuk ajdodlarimizning ilmiy ta‘limotlari: Prezident 

I.  A.  Karimovning  asarlaridagi  g‗oyalar,O‗zbekiston  respublikasining  davlat  xujjatlari,  ―Ta‘lim 

to‗g‗risida‖gi Qonun, ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ va boshqa xujjatlar. 

Tadqiqot metodlari.  

Ta‘lim  jarayonida  talabalar  va  o‗qituvchilar  faoliyatini  kuzatish.  oliy  maktab  talabalari  va 

o‗qituvchilari  bilan  suhbatlashish,  psixologiya  fanlarini  o‗qitishni  ta‘limni  takomillashtirishga 

yo‗naltirilgan  eksperiment  ishlarini  o‗tkazish,  kuzatish,  IPS,  talabalarning  bilim  darajasidagi 

o‗zgarishlarni diognostik tahlil qilish maqsadida testlardan foydalanish.  

Tadqiqotning ilmiy yangiligi.  

1)  Mavzuga  ta‘luqli  birlamchi  manbaalar  tahlil  qilinganligi  hamda  umumlashtirilganligi. 

Eksperiment  o‗tkazish  uchun  original  materiallar  to‗planganligi  hamda  izlanish  ob‘ektlariga  va 

sub‘ektlariga muvofiqlashtirilganligi. 

2)  Psixologik  bilimlarning  zaruriyligi  va  uni  ilmiyligini  ta‘minlanganligi,  fanni  o‗qitishni 

takomillashtirishning  o‗ziga  xos  xususiyatlari,  qonuniyatlari,  mexanizmlarining  dalillab 

berilganligi. 

3)  O‗qitishning  faol  va  innavatsion  metodlari  yordamida  psixologik    bilimlarni  bayon 

qilinganligi va ularning samaradorligini ko‗rsatkichlari isbotlanganligi. 

4)  Talabalarda  umupsixologik  biliimlarga  bo‗lgan  qiziqishning  o‗sganligi,  hamkorlik 

imkoniyatlarining ro‗yobga chiqarilganligi. 

5)  Psixologiya  o‗qitishda  fanlararo  ierarxik  prinsiplar  va  qonunlarga  asoslanishi  ta‘lim 

samaradorligini oshirish omili ekanligi talqin qilinganlgi. 

6)  Tajribalarda  talabalarda  o‗ziga  xoslik,  yosh  davr  xususiyatlari  va  tafovutlari  ishonchli 

mezonlar asosida ko‗rsatib o‗tilganligi. 

Tadqiqot farazlari.  

 

Oliy ta‘lim tizimida uning sub‘ektlari (o‗qituvchi, talaba va talabalararo) o‗rtasida oqilona 



hamkorlikni  vujudga  keltirish  o‗qitish  jarayonida    umumiy  psixologiyani  o‗qitishni 

takomillashtirishni va samaradorligini oshirish zaruriyligi asoslash mumkin 

 Fan  texnika  taraqqiyotining  so‗ngi  usullaridan  unumli  foydalanish  psixologiya  o‗qitishni 

takomillashtirishning asosiy omili bo‗lishi mumkin. 

 Psixologik  bilimlarga  to‗la  ega  bo‗lish  orqali  talabalarda  voqea  hodisalarni  psixologik 



tahlil  qilish,  psixologik  xizmat  va  psixologik  maslahat  berish  malakalari  shakllatirishning  yangi 

qirralarini yaratish mumkin.  

 Talabalarning  psixologiya  fanlaridan  ma‘ruza  va  amaliy  mashg‗ulotlarni  o‗zlashtirishda 



mavjud  imkoniyatlarni  adekvat  baxolash  va,  mustaqqil  ilmiy  manbaalar  bilan  ishlash  

 

ko‗nikmalari oshadi. 



Tadqiqotning nazariy ahamiyati.  

1.Olingan  natijalar    umumiy  psixologiyaning  dolzarb  masalalarini  yechimini  topish 

imkoniyatini  beradi.Umumiy  psixologiyani  ta‘lim  tizimidagi  ahamiyati,  psixologik  bilimlarning 

kasbiy  faoliyatdagi  o‗rni  yuzasidan  tavsiyalarning  berildishi.  Ta‘lim  jarayonida  sub‘ekt-sub‘ekt 

munosabatlarining  o‗ziga  xos  xususiyatlariga  oid  ilmiy  materiallar  bilan  psixologiya  sohalarini 

boyitilishi  

2.  Bugungi  kunning  asosiy  zamonaviy  fanlaridan  xisoblanayotgan  psixologiya  faniga 

e‘tiborni oshirish, pixologiya fanining o‗ziga xos ahamiyatli tomonlarini ochib berish. 

3.Ta‘lim  sohasidagi  olib  borilayotgan  islohotlar  asosida  psixologiya  sohasida  ham 

yangiliklar kashf etish imkoniyatlarini yaratish. 

4.Psixologiya  o‗qitishning  zamonaviy  usullarini  yaratish  va  uni  amalda  qo‗llash  ishlarini 

tashkil etishda  ko‗llashlari mumkin. 



Ilmiy tadqiqotning amaliy ahamiyati. 

Tadqiqot  xulosa  va  tavsiyalaridan  umumiy  psixologiya  fanini  o‗qitishda,  mashg‗ulotlarni 

tashkil etishda barcha soha mutaxasisslari va mutaxasiss o‗qituvchilar faoliyatida  faydalanishlari 

mumkin.  Psixologik  bilimlarni  o‗rgatishda  innavatsion  texnologiyalarning  afzalliklarini  ochib 

berish va ta‘limda joriy etish uchun amaliy tajribalar tashkil etishda foydalanishlari mumkin. 

Bitiruv malaka ishining strukturasi va hajmi. 

Bitiruv malaka ishi 3 bob 7 bo‗lim xulosa, tavsiya, faoydalanilgan adabiyotlar va alovalardan 

iborat. 


 



1. BOB. UMUMIY PSIXOLOGIYaNING METODOLOGIK ASOSLARI 



1.1.  Psixologik  qarashlarning  paydo  bo„lishi  va  uning  xorij  psixolog  olimlari 

tomonidan   o„rganilishi. 

 ―Psixologiya o‗zining muammolarini hayotdan olishi kerak, 

u oddiylikdan murakkablikka qarab borishi kerak‖- 

Fress. 


   Psixologiya  fan  sifatida  jahonning  barcha  mamlakatlarining  o‗quv  yurtlarida  (meditsina, 

pedagogika  va  boshqa  oliy  o‗quv  yurtlarida,  kasb  xunar  kollejlarida  va  ayrim  davlatlarning 

maktab  ta‘limidagi  yuqori  sinflarida  AQSh)  o‗qitiladi.  Xorijiy  mamlakatlarda  Garvard 

Kolumbiya,  Stanfort  (A.Q.Sh),  Kembridj,  Oksford,  London  (Buyuk  Britaniya),  Mokreol 

(Kanada),  Parij  (Fransiya),  Berlin  (G.D.R),  Praga  (Chexoslovakiya)  Vorshava  (Pol‘sha) 

universitetlari  psixologiya  ta‘limining  mashxur  markazlaridir.  Psixologiya  sohasidagi  qarashlar 

o‗z  navbatida  ma‘lum  bir  ta‘limotni  ilgari  surishga  asos  bo‗lgan.  Jumladan  psixologiya  fanida 

gumanistik  g‗oyalarni  tadqiqot  qilish  ishlari  chet-ellarda,  asosan,  AQSh  da  «Gumanistik 

psixologiya»  deb  nomlangan  mustaqil  sohada,  ilmiy  yo‗nalishda  Sh.Byuler,  (aqliy  tarakkiyot) 

A.Maslou  (extiyojlar, 

yuksak  xislar,  ierarxiya),  (K.Rodgier  o‗z-o‗zini  anglash  va 

takomillashtirish),  R.Olport  (psixik  rivojlanish)  kabilarning  asarlarida  o‗z  ifodasini  topgan  edi. 

Mazkur  yo‗nalish  namoyondalarining  ta‘limotlarida  shaxsning  o‗zini-o‗zi  takomillashtirish, 

o‗zini-o‗zi  faollashtirish,  o‗zligini  anglash,  o‗z  ichki  imkoniyatlarini  to‗la  ro‗yobga  chiqarish 

g‗oyalari  aks  etgan  bo‗lib,  insonlarda  adolat  tuyg‗usi,  vijdonlilik,  insonparvarlik,  maslak, 

go‗zallik  va  xaqqoniylik  xislarini  shakllantirishga  qaratilgandir.  Bu  bilan  ular  psixologiya  fani 

rivojlanishida  ma‘lum  tushunchalarni  asoslashga  yordam  berganlar.  Lekin  ularning  e‘tibordan 

chetda qolgan zamonaviylikni biz o‗z tadqiqotimizning mag‗ziga aylantirishga xarakat qildik. 

  Gumanistik psixologiya sohasining muxim tomonlaridan yana biri – bu shaxsning muhim 

jihatlaridan  passiv  inson  sifatida  tadqiqot  ob‘ekti  singari  tasavvur  etmasdan,  balki  uning 

hamkorlik  faoliyati,  shaxslararo  munosabatning  teng  xuquqli  a‘zosi  ekanligini  tan  olinganlikdan 

iboratdir.  Lekin  bu  ta‘limotning  zaif  tomonlari  ham  mavjud  bo‗lib,  u  narsa  insonning 

biopsixologik  shart-sharoitlarning  o‗rniga  ortiqcha  baho  berganligida  namoyon  bo‗ladi. 

Vaxolanki,  inson  ijtimoiy  munosabatlar  mahsuli,  ijtimoiy  muhit  bo‗lib  hisoblanadi.  Shunga 

qaramasdan,  xozirgi  davrda  ham  gumanistik  psixologiyaning  ilg‗or  g‗oyalari,  tizimi,  tadqiqot 

uslublari  o‗z  dolzarbligini  saqlab  qolgandir.  Gumanistik  psixologiya  namoyondalari  to‗plangan 

natijalarini milliy psixologiya, ijtimoiy garmonal, muayyan muxit, xududiy xususiyatlardan kelib 

chiqqan xolda taxlil qilish orqali oliy maktab ta‘lim-tarbiyasida gumanistik g‗oyalarni singdirish 

imkoniyatini yaratadi. Barcha sohadagi kabi psixologiya fanlarini o‗qitish muammolarining ayrim 

tomonlari bir qator jahon psixologlari tomonidan tadqiq etilgan, va izlanishlari asosida ma‘lum bir 



 

10 


usullarni  yaratganlar.  Ularning  olib  borgan  izlanishlari  bugungi  psixologiya  fanlarini  o‗qitishda 

asosiy vositalardan xisoblangan. Chet el olimlarining olib borgan izlanishlari bugungi kunda ham 

o‗z ahamiyatini yo‗qotgani emas.Lekin nazariy taxlillar shuni ko‗rsatadiki psixologiya o‗qitishni 

takomillashtirish muammolari yuzasidan deyarli kam ish qilingan Jumladan Amerika psixologi 



A.Adler.  (1936.  internet  ma‘lumotlari)  o‗tgan  asrning  boshlaridanoq  o‗qitishning  o‗ziga  xos 

xususiyatlari  xaqida  o‗z  karashlarini  ifoda  etgan  va  bu  boradagi  ilmiy  izlanishlari  asosida 

ta‘limning rivojlantirish usullarini ko‗rsatib bergan olimlardan hioblanadi. 

 Alfred Adlerning ―Individual psixologiya‖sida psixologiya o‗qitishda prezintatsiyalarning 

(ko‗rsatmalilikni,  namoyish  etish,)  ahamiyati  katta  ekanligini  ko‗rsatib  beradi.  Uning  fikrini 

to‗ldirish  maqsadida  biz  bugungi  ta‘lim  tizimidagi  didaktik  mashg‗ulot  o‗tish  usullarini 

keltirishimiz  mumkin  .Shuningdek  Adlerning  fikrlariga  qo‗shimcha qilib  shuni ta‘kidlash  joizki, 

ta‘limni  takomillashtirishda  talabalarga  vizual  ta‘sirning  kuchi  aloxida  ahamiyat  kasb  etadi.Biz 

buni  o‗z  tajribalarimizda  yana  bir  bor  ishonch  xosil  qildik.  Ayni  kompter  vositalari  yordamida 

tashkil  etilgan  mashg‗ulotlarda  talabalar  kurish,  eshitish  bilan  birga  vizual  ta‘sir  orqali  ham 

bilimlarni  o‗zlashtiradilar.  Bu  esa  Adlerning  kursatmalilik  prinsipini  asoslasada  uning  asosiy 

kamchiligi talabalarning mustaqil ishlarini bajarishdagi faolligini chetda qolishidir..  



Download 0.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling