O’zbekistоn respublikаsi

O’ZBEKISTОN RESPUBLIKАSI

ОLIY VА O’RTА MАХSUS TА’LIM VАZIRLIGI

NАMАNGАN DАVLАT UNIVERSITETI

KIMYO KАFEDRАSI

«TАSDIQLАYMАN»

O’quv ishlаri bo’yichа prоrektоri v.b. ____________ k.f.d. D.Xolmatov «___» ______________2020 yil

UMUMIY KIMYO

fаnining
ISHCHI O’QUV DАSTURI

2020/2021 o’quv yili kechki tа’lim shаkli, 1-kurs uchun
Bilim sohasi: 100000 – GUMANITAR SOHA

Tа’lim soxasi : 140000 - TABIIY FANLAR

Ta’lim yonalishi: 5140100 -BIOLOGIYA

NАMАNGАN – 2020

Fаnning ishchi o’quv dаsturi O’zbekistоn Respublikаsi Оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirining 2020 yil -аvgustdаgi -sоnli buyrug’i bilаn tаsdiqlаngаn nаmunаviy fаn dаsturi аsоsidа tuzilgаn.

Tuzuvchilar: G.A.Isxakova.

A.O.Abdullajanov.
Fаnning ishchi o’quv dаsturi kimyo kаfedrаsining 2020 yil ___- аvgustdаgi 1–sоnli yig’ilishidа muhоkаmаdаn o’tgаn vа fаkultet Kengаshidа ko’rib chiqish uchun tаvsiya etilgаn.

Kаfedrа mudiri: T.A .Sattarov

Ishchi o’quv dаstur Tabiiy fanlar fаkultetining 2020 yil __-аvgustdаgi 1-sоnli Kengаshidа ko’rib chiqilgаn vа fоydаlаnishgа tаvsiya etilgаn.

Fаkultet Kengаshi rаisi: A.Nazarov
Kelishildi:
O’quv- uslubiy bоshqаrmа bоshlig’i v.v.b.: Z.Mo’minov

O’quv fаnining dоlzаrbligi vа оliy kаsbiy tа’limdаgi o’rni

Ushbu dastur kimyoviy elementlar va ular birikmalarining tuzilishi, xossalari haqidagi fan bo’lib, o’z oldiga talabalarga kimyoviy elementlar xossalarini davriy qonun va davriy sistema asosida modda tuzilishining hozirgi zamon ma’lumotlariga suyangan holda nazariy kimyo tushunchalarini qo’llab tushuntirishdan, analiz qilish usullarining o’ziga xos tomonlari, analiz natijalarini taxlil qilish, analitik reagentlarning tanlash qobiliyatlari kabi tushunchalardan iborat.

O’quv fаnining mаqsаdi vа vаzifаlаri

Kimyo fanining asosiy maqsadi-kimyoviy element, ularning birikmalarini tuzilishi, xossalarini kimyoning asosiy qonunlari asosida tushuncha berishdan iboratdir. Bu fanda yana eng muqimi noorganik moddalarni sintez qilish yullarini, ularni xalq xujaligining turli soqalarida qullashni o’rgatishdan iboratdir. Talabalarga nazariyada olgan bilimlarini laboratoriyada kimyoviy reaksiyalar olib borish bilan, moddalarni sintez qilish, tabiatda bo’ladigan jarayonlarni fizik-kimyoviy qonun-qoidalari asosida borishi bilan tushuntirishdir.

Fаn bo’yichа bilim, ko’nikmа vа mаlаkаgа qo’yilаdigаn tаlаblаr

Noorganik moddalarni tuzilishi, xossalari va ular orasidagi boqlanish- moddalarni eritmalardagi qolati, kimyoviy kinetika va muvozanat, kataliz, muhim oksidlovchi va qaytaruvchi moddalar, elementlar va ularni birikmalari qamda kompleks qabul qilish qobiliyati, xalq xo’jaligida qo’llaniladigan eng muhim moddalarni sanoatda sintez qilish yo’llarini ko’rsatishdan, sifat analizining o’ziga xos tomonlari, miqdoriy analiz usullari va ularning mohiyatidan iboratdir.

Umumiy vа o’quv ishlаri turlаri bo’yichа hаjmi

Fаngа umumiy 142 sоаt аjrаtilgаn bo’lib, shundаn аuditоriya mаshg’ulоtlаri 72 sоаt bo’lib, semestr dаvоmidа hаftаsigа 6 sоаtdаn o’tilаdi.

I semestrlarda jami 142 soat, 26 soat ma`ruza, 46 soat laboratoriya mashg’uloti, 72 soat auditoriya soati ajratilgan va 70 soat mustaqil ta`lim.
Semestr(lаr) bo’yichа mаshg’ulоt turlаrigа аjrаtilgаn sоаtning tаqsimоti

Semestrlar	Yuklama	Auditoriya mashg'ulotlari turi bo'yicha o’quv yuklamasi taqsimoti (soat)			Mustaqil ta'lim
		Jami	Ma'ruza	Laboratoriya mashg’ulot
I-semestr	142	72	26	46	70
Jami	142	72	26	46	70

Mа’ruzа mаshg’ulоtlаri mаzmuni vа ungа аjrаtilgаn sоаtlаr

№	Mаvzulаr	Qisqаchа mаzmuni	Sоаti
1	Umumiy kimyo faniga kirish. Atom tuzilishi. Kimyoviy bog’lanish. Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat. Eritmalarning xossalari.	Noorganik kimyo fanining mohiyati, uning biologiya, ekologiya va agrokimyo fanlari bilan bog’liqligi, uning ahamiyati, materiya, modda, atom, molekula va kimyoviy element to’g’risidagi tushunchalar, atom-molekulyar ta’limot. Atom tuzilishi, atomning yadro modeli. Atom tuzilishi haqida klassik ta’limot. N.Bor postulotlari va to’lqin mexanikasi. Atom yadrosining tuzilishi. Atomda elektronning energetik holati. Kvant sonlari va ularni fizik ma’nosi, elektron bulutlar formasi, Pauli printsipi, Xund va Klechkovskiy qoidalari; ularni atom orbitalarini elektronlar bilan to’lib borishda qo’llanilishi. Elektromanfiylik. Ion bog’lanish. Kovalent bog’lanish, kovalent bog’lanish energiyasi. Kovalent bog’lanishning xossalari. Metall bog’lanish. Vodorod bog’lanish. Valent bog’lanish va malekulyar orbitallar usuli. Kimyoviy bog’ning asosiy xususiyatlari va kimyoviy bog’ning hosil bo’lish mexanizmi. Kimyoviy bog’ning to’yinuvchanligi va yo’naluvchanligi. Kimyoviy bog’lanishlarning asosiy turlari: ion, kovalent (qutbli va qutbsiz), donor-aktseptor, dativ, vodorod va metall. Reaktsiya tezligi, reaktsiya tezligiga kontsentratsiyaning ta’siri. Massalar ta’siri qonuni, reaktsiya tezligiga temperaturaning ta’siri. Kimyoviy reaktsiyaning faollanish energiyasi. Oddiy va murakkab reaktsiyalar. Kataliz. Qaytar va qaytmas reaktsiyalar. Kimyoviy muvozanat konstantasi. Getrogen sistemalarda bo’ladigan kimyoviy muvozanatlar. Kimyoviy muvozanatning siljishi. Qaytar va qaytmas reaktsiyalar, kimyoviy muvozanatning siljishi, Le-Shatel’e tamoyili. Eritmalar. eritmalar kotsentratsiyasini ifodalash usullari. To’yingan eritma. eruvchanlik. Moddalarning erish issiqligi. eritmalarning xossalari. eritmalar tabiati xaqida nazariyalar. eritmalarning qaynash va muzlash haroratlari. eritmalarda erish jarayoni. Gazlarning eruvchanligi.	2
2	Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari. Dissotsiatsiya jarayoni va tuzlar gidrolizi. Kompleks birikmalar.	Tabiatda oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining roli. Oksidlanish darajasi. Oksidlanish qaytarilish reaktsiyalarining turlari. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining tenglamalarini tuzish. eng muhim oksidlovchi va qaytaruvchilarni xossalari. elektr energiyasining kimyoviy manbalari. Gal’vanik elementlar oksidlanish-qaytarilish potentsiali. Akkumulyatorlar. elektroliz konunlari. elektroliz. Elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi. Dissotsiya jarayoni. Dissotsiyalanish darajasini aniqlashda ishlatiladigan usullar. Ostval’dning suyultirish qonuni. elektrolit kuchi. Dissotsiyalanish doimiysi. Kuchli elektrolitlar. elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi nuqtai nazaridan kislota, asos va tuzlarning xossalari. Suvning dissotsiyalanishi. Vodorod ko’rsatkich. Tuzlarni gidrolizi. Kompleks birikmalardagi kimyoviy bog’larni tabiati. Koordinatsion birikmalarini olish. Verner nazariyasi. Koordinatsion birikma xillari. Koordinatsion birikmalarda izomeriya xodisasi. Koordinatsion birikmalarni nomlash. Koordinatsion birikmalarda kimyoviy bog’lanish tabiati. eritmalarda kompleks birikmalarni dissotsiyalanishi.	2
3	Elementlar kimyosi.	Davriy sistema va uning tuzilishi. elementlarning davriy va davriy bo’lmagan xossalari. Davriy qonun va davriy sistemaning taraqqiyoti. Vodorod. Galogenlar. Kislorod va oltingugurt. Azot va fosfor. Uglerodning xossalari. d- Metallar.	2
4	Analitik kimyo fanining ahamiyati. Gomogen sistemadagi muvozanat. Kislota-asos tabiatiga oid hozirgi zamon tushunchalari.	Analitik kimyo fanining ahamiyati. Xozirgi vaqtda biologik jarayonlarni borishida, tabiatni muhofaza qilishda analitik kimyo fanining roli. Analitik kimyoning nazariy asoslari. Modda va moddalar aralashmasining sifat va miqdoriy tarkibini aniqlash. Analitik reaktsiyalar. Analitik reaktsiyalarni o’tkazish usullari va amalga oshirish shart-sharoitlari. Reaktsiyalarning sezuvchanligi, tanlab ta’sir etishi va o’ziga xosligi. eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish. Kationlarning guruhlarga bo’linishi. Guruh reagenti. Qaytar-qaytmas reaktsiyalar, kimyoviy reaktsiyalarning tezligi va reaktsiyalarning tezligiga ta’sir etuvchi omillar, massalar ta’siri qonuni. Muvozanat konstantasi. Aktivlik, aktivlik koeffitsienti. Brensted-Lourining kislota – asosli protolitik nazariyasi. Bufer eritmalar va ularning xossalari. Biologik sistemalarda bufer sistemalarning roli, ularning xillari va ta’sirlanish jarayonlari.	2
5	Miqdoriy analiz usullari. Oksidlanish-qaytarilish titrlash usullari. Kompleksonometrik titrlash usullari.	Miqdoriy analiz uslublari. Tortma (gravimetrik) analiz va unga qo’yilgan talablar. Hajmiy analizning mohiyati. eritma kontsentratsiyasini ifodalash usullari va hajmiy analiz natijalarini hisoblash. Kislota-asosli titrlash. Indikatorlar nazariyasi. Indikatorlarni tanlash. Titrlash egri chiziqlari. Kuchli kislotalarni kuchli ishqor bilan titrlash egri chiziqlari. Kislota asos titrlash uchun standart ishchi eritmalarni tayyorlash. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari asosida titrlash (permanganatometriya, xramotometriya, yodometriya, bromatometriya). Oksidlanish-qaytarilish potentsiallari. Kompleks birikmalarining hosil bo’lish mexanizmi. Koordinatsion birikmali eritmalarda muvozanat, eritmadagi koordanatsion birikma muvozanatiga haroratning ta’siri. Shartli barqarorlik konstantasi. Cho’ktirish va kompleks hosil qilish usullari. Umumiy tavsifi. Kompleksonometrik titrlash usullari.	2
6	Fizik-kimyoviy metodlarning moxiyati.	Fizikaviy va fizik-kimyoviy usullarini tavsifi. Potentsiometriya, kulonometriya, voltamperometriya analizining optik metodlari. Fotometriya. Asosiy yorug’likning eritmalarga yutilishi. Lambert-Ber qonuni.	2
7	Organik birikmalarning klassifikatsiyasi. To’yingan va to’yinmagan uglevodorodlar.	Organik birikmalarni nomlashning asosiy printsiplari. Izomeriya. Gomologiya va gomologik qator. Asosiy funktsional guruhlar va organik birikmalarning sinflari. Uglevodorodlar. Alkanlar va ularning kimyoviy xossalari: galogenlash (xlorlash, bromlash, yodlash, ftorlash, nitrolash, sul’foxlorlash, sulfooksidlash, oksidlash. Radikal reaktsiyalarning tanlovchanligi va alkil radikallarning nisbiy barqarorligi. Alkanlarning o’simlik va hayvonat dunyosiga ta’siri. Alkenlar. Fazoviy izomeriya (nomlashda tsis-, trans- va Z-, E-sistema). Alkenlarni olish usullari. elektrofil birikish. Stereo- va regioselektiv reaktsiyalarning mexanizmlari haqida umumiy tushuncha. Galogenlash, gidrogalogenlash. Markovnikov qoidasi. Xarash qoidasi bo’yicha vodorod bromidning birikish, gidratlanish reaktsiyalari. Alkenlarni gidrogenlash. Alkenlarni kaliy permanganat va kislota peroksidlari bilan oksidlash. Borgidridning birikishi. Alkenlarni ozonlash. Alkenlarning xalq xo’jaligida qo’llanishi. Alkinlar va alkadienlar. Alkinlarning gomologik qatori. Nomenklaturasi. Izomeriyasi. Uch bog’ning tabiati. Alkinlarga elektrofil birikish. Galogenlash, gidrogalogenlash, gidratlanish (Kucherov reaktsiyasi). Alkinlarni tsis-va trans- alkenlargacha qaytarish. C-H -atsetilen bog’ining kislotaliligi, karboanion haqida tushuncha. Izopren, tabiiy va sintetik kauchuklar.	2
8	Karbotsiklik birikmalar. Aromatik uglevodorodlar.	Sikloalkanlar. Xalqaning katta-kichikligi bo’yicha tsikloalkanlarni sinflash. Sikloalkanlarda izomeriya: xalqa o’lchami, soni va O’rinbosarlarning o’zaro holati, fazoviy izomeriyasi. Burchak va torsion kuchlanish haqida tushuncha, kichik xalqali sikloalkanlarning o’ziga xosligi, tsiklogeksanning konformatsiyalari. Kimyoviy xossalari (o’rtacha va kichik xalqali tsikloalkanlarning reaktsiyaga kirishish qobiliyatini taqqoslash). Aromatik uglevodorodlar. Aromatiklik. Xyukkel qoidasi. Di- va polixalqali aromatik uglevodorodlar: naftalin, antratsen, fenantren va ularning inson organizmiga va ekologiyaga ta’siri. elektrofil almashinish reaktsiyalari: galogenlash, nitrolash, alkillash, atsillash, sul’folash. elektrofil almashinish reaktsiyasida yo’naltirish qoidasi. Benzol va uning gomologlarini gidrogenlash va oksidlash.	2
9	Galogenli birikmalar, spirtlar, fenollar. Nitrobirikmalar va aminobirikmalar.	Galogenli birikmalar. Alifatik galogen birikmalar. Izomeriyasi. Nomenklaturasi. Olinish usullari. Kimyoviy xossalari: galoidni gidroksil-, amino-, tsiano- va nitroguruhlarga almashtirish. To’yingan uglerod atomida nukleofil almashinish reaktsiyasining mexanizmi (mono- va bimolekulyar mexanizmlar). Spirtlar. To’yingan bir atomli spirtlar. Nomenklaturasi. Izomeriyasi. Galogen birikmalardan, alkenlarni gidratlab, karbonil birikmalarni va kislotalarni qaytarib olish. Fizik xossalariga assotsiatsiyaning ta’siri. Kimyoviy xossalari: gidroksil guruhi vodorodining ishtirokida boradigan reaktsiyalar (alkogolyatlar hosil bo’lishi, magniyorganik birikmalar bilan reaktsiyalari, atsillash); gidroksil guruh ishtirokida boradigan (gidroksilning galogenga almashinishi, degidratlash, oddiy efirlarning hosil bo’lishi) reaktsiyalari; oksidlanish, spirtlarning kislotali xossalari. Fenollar. Fenolning olinishi. Xossalari (gidroksil guruhning benzol xalqasiga ta’siri). Fenoldagi gidroksil guruhining xossalarini spirtlarning xossalari bilan taqqoslash. Fenollarning oksidlanib xinon hosil qilishi. Xinoid tuzilishi xromofor guruh sifatida. Spirtlar va fenollarning biologik xossalari. Nitrobirikmalar. To’yingan va aromatik uglevodorodlarning nitrobirikmalari. Olinishi. Nitroguruhning tuzilishi va uning organik birikmalar molekulalarida elektronlarning taqsimlanishiga ta’siri. Aromatik nitrobirikmalarni kislotali, ishqoriy va neytral muhitda qaytarish. Aminlar. Alifatik va aromatik aminlar. Klassifikatsiyasi. Nomenklaturasi. Izomeriyasi. Galogenli birikmalardan (Gofman), karbonil birikmalarni qaytarish bilan boradigan aminlash, azotli birikmalarni qaytarish, almashingan aminobirikmalarni gidroliz qilib olish. Kimyoviy xossalari: alkillash, atsillash, nitrit kislotaning ta’siri.	2
10	Karbonil birikmalar. Karbon kislotalar.	Karbonil birikmalar (oksobirikmalar). Nomenklaturasi, karbonil guruhning tuzilishi. Olinish usullari: spirtlarni oksidlash, digalogen birikmalarni gidroliz qilish, alkenlarni ozonlash. Kucherov reaktsiyasi bilan ketonlarning olinishi. Kimyoviy xossalari: vodorodning, natriy bisul’fitning, tsian kislotaning, magniyorganik birikmalarning birikishi. Gidroksilamin (oksimlar), gidrazin va uning hosilalari (gidrazonlar, fenilgidrazonlar) bilan reaktsiyalari. Karbon kislotalar. Nomenklaturasi. Izomeriyasi. Organik birik-malarni oksidlab, funktsional hosilalarini gidroliz qilib va magniyorganik birikmalar bilan reaktsiyalari orqali kislotalar olish. Karboksil- guruhi va karboksilat- anionning tuzilishi. Karboksil- guruhi kislotaliligining kislota tuzilishiga bog’liqligi. Nukleofil almashinish reaktsiyalari va kislota hosilalarini: galogenangidridlar, angidridlar, murakkab efirlar, amidlar va nitrillarni olish. Karbon kislotalarning eterifikatsiya reaktsiyasi va mexanizmi. Murakkab efirlarning gidroliz reaktsiyasi, mexanizmi. Mumlar va yog’lar haqida tushuncha. To’yinmagan kislotalar.	2
11	Fizikaviy kimyo faning uslublari. Termokimyo. Gess qonuni. Termodinamikaning ikkinchi va uchinchi qonuni.	Fizikaviy va kolloid kimyoning biologiya, ekologiyadagi ahamiyati. Kimyoviy termodinamika asoslari. Asosiy tushunchalar va ta’riflar. Ichki energiya. Issiqlik va ish energiyaning uzatilish shakllaridir. Qaytar va qaytmas jarayonlar. Maksimal ish. Termodinamikaning birinchi qonuni. Termokimyo. Gess qonuni. ental’piya. Biologik jarayonlarni o’rganishda termodinamika birinchi qonunining axamiyati. Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Entropiya. Gibbs- Gel’mgol’ts tenglamasi. Termodinamika ikkinchi qonuni va biologik jarayonlar. Termodinamikaning uchinchi qonuni.	2
12	Elektrolit eritmalarining xossalari. Elektr yurituvchi kuch.	Elektrolit eritmalarining xossalari. Arreniusning elektrolitik dissotsilanish nazariyasi. Kuchli va kuchsiz elektrolitlar. elektrolit eritmalarining elektr o’tkazuvchanligi. Ionlar harakatchanligi va Kol’raush konuni. Elektr yurituvchi kuch. Gal’vanik element. elektr yurituvchi kuchni o’lchash usullari. eritmalar pHi va vodorod ionlari kontsentratsiyasining biologiyadagi va ekologiyadagi ahamiyati.	2
13	Dispers sistemalar. Kolloid sistemalarning optik va elektr xossalari. Kolloid sistemalarning koagullanishi. Mikrogeterogen sistemalar.	Kolloid kimyoning asosiy vazifalari. Kolloid kimyoning biologiyadagi o’rni. Dispers sistemalar fizik-kimyosining asosiy tushunchalari. Nanokimyo va kolloid kimyo o’rtasidagi bog’lanish. Dispers sistemalar sinflanishi. Liofil va liofob kolloid sistemalarning o’ziga xos xususiyatlari. Kolloid eritmalarning olinish va tozalash usullari. Dispergatsion va kondensatsion usullar. Kolloid sistemalarning molekulyar-kinetik xossalari. Broun harakati. Diffuziya va osmotik bosim. Kolloid sistemalarni elektrolitlar yordamida koagullash. Gidrofob zollarning elektrolitlar yordamida koagullanishi. Tez va sekin boradigan koagullanish kinetikasi. Mikrogeterogen sistemalar. Tuproq kolloidlari. emul’siyalar, Aerozollar va ularning ekologiyaga ta’siri va uni ishlab chiqarishdagi axamiyati. Nanomateriallar olinishi va kolloid sistemalar bilan bog’liqligi.	2
	JAMI:		26

Laboratoriya mаshg’ulоtlаri mаzmuni vа ungа аjrаtilgаn sоаtlаr

№	Mаvzulаr	Qisqаchа mаzmuni	Sоаti
1	Texnika xavfsizligi va kimyo laboratoriyalarida ishlash qoidalari. Moddalarni tozalash	Texnika xavfsizligi va kimyo laboratoriyalarida ishlash qoidalari, qo’llaniladigan asbob va moslamalar bilan tanishish, tarozida tortish. Suvni qayta xaydash, qayta kristallash.	2
2	Kimyoviy reaktsiya tezligi. Kimyoviy muvozanat.	Kimyoviy reaktsiyalarning tezligini haroratga va reaktsiyaga kirishuvchi moddalar kontsentratsiyasiga bog’liqligi. Kimyoviy muvozanatning siljishiga harorat va reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasining ta’siri. Le-SHatel’e printsipiga binoan siljishi. Kimyoviy muvozanatga temperaturaning ta’siri. Gomogen va geterogen kataliz.	2
3	Eritmalar	Eritma tayyorlash. eritmalarni zichligini areometr yordamida aniqlash. eritma kontsentratsiyasini ifodalash usullari. Kaliy bixromatning eruvchanligini aniqlash, o’ta to’yingan eritma tayyorlash.	2
4	Elektrolitik dissotsiyalanish	Elektrolitik dissotsiyalanish. eritmalarning pH ini indikatorlar yordamida aniqlash. Kuchli va kuchsiz elektrolit eritmalarning kimyoviy aktivligini aniqlash.	2
5	Tuzlarni gidrolizi	Tuzlarni gidrolizi. Gidroliz turlari. Gidroliz jarayonlarining siljishiga har xil omillar ta’siri. To’liq gidroliz. Gidrolizga uchraydigan tuz eritmalaridagi muhit reaktsiyalari.	2
6	Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari. Kompleks birikmalar	Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining borishiga muhitning ta’siri. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari uchun yarim reaktsiya usuli bilan koeffitsientlar tanlash. Kompleks birikmalarning olinishi va xossalari.	2
7	Birinchi, ikkinchi uchinchi va to’rtinchi guruh kationlari	Kationlarni analitik guruhlarga bo’lib o’rganish (kislota va ishqoriy usuli yordamida). Birinchi va ikkinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar. Uchinchi va to’rtinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.	2
8	Beshinchi va oltinchi guruh kationlari.	Beshinchi va oltinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.	2
9	Anionlarga mos xususiy reaktsiyalar	Birinchi guruh anionlarga mos xususiy reaktsiyalar. Ikkinchi guruh anionlarga mos xususiy reaktsiyalar. Uchinchi guruh anionlarga mos xususiy reaktsiyalar.	2
10	Tuzlar aralashmasini analiz qilish. Miqdoriy analizda ishlatiladigan kimyoviy idishlar	Tuzlar aralashmasini analiz qilish. Miqdoriy analizda ishlatiladigan laboratoriya o’lchov idishlari bilan tanishish va ular bilan ishlash.	2
11	Kislota-asosli titrlash.	Kislotani miqdorini kislota-asosli usul bilan aniqlash.	2
12	Kompleksonometrik titrlash usuli. Fotometriya usuli.	Eritmadagi rux, kal’tsiy, magniy, kadmiy ionlarini miqdorini aniqlash. Suvning qattiqligini aniqlash. Fotometriya usuli.	2
13	Organik moddalarni tozalash.	Organik moddalarni haydash, qayta kristallash, quruq haydash (sublimatlantirish), xromatografik usullar bilan ajratish.	2
14	Alifatik va aromatik galogen birikmalarni sintez qilish.	Etilbromid, etilyodid, propilbromid, propilxlorid, butilbromid, butilxlorid, 2,4,6-tribromfenollarni sintez qilish.	2
15	Spirtlar va fenollar	Gomologik qatori, olinish usullari, kimyoviy xossalari. Fenollarning gidroksil guruhiga va xalqaga boradigan reaktsiyalari. Anizol, fenetol, 2,4,6-tribromfenollarni sintez qilish.	2
16	Karbon kislotalarning hosilalarini sintez qilish.	Atsetanilid, -naftilatsetat, etilatsetat, izoamilatsetatlarni sintez qilish.	2
17	Aminobirikmalar.	Aromatik aminlar. Diazobirikmalar. Azobo’yoqlar sintez qilish. Metiloranj, -naftoloranj, kongo qizili azobo’yoqlarni sintez qilish.	2
18	Kolloid eritmalarini olinishi va ularni tozalash usullari.	Fe(OH)3 zolining olinishi va xossalalrini o’rganish. Fe(OH)3 zolining koagullanish chegarasini aniqlash va loyqa suvni tozalash.	2
19	Elektr yurituvchi kuch.	Elektr yurituvchi kuch. Potensiallar farqini kompensasiya usuli bilan aniqlovchi asbob va elektrodlar bilan tanishish. Mis-rux galvanik elementining elektr yurituvchi kuchini aniqlash. Ayrim elektrodlarning potensialini o`lchash.	2
20	Dispers sistemalarning elektr xossalari. Elektr o’tkazuvchanlik	Dispers sistemalarning elektr xossalari. Zarracha zaryadini aniqlash. Sedimentatsiya. Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini aniqlash.	2
21	Adsorbtsiya.	Sirka kislotaning ko’mirga adsorblanishini o’rganish.	2
22	Polimerlarni molekulyar massasini aniqlash. Polimerlarni bo’kishi.	Polimerlarning molekulyar massasini aniqlash. Polimerlarning bo’kish kinetikesini o’rganish.	2
23	Poliamfolitlarni izoelektrik nuqtasini aniqlash.	Viskozimetriya usuli bilan jelatinaning izoelektrik nuqtasini aniqlash.	2
	JAMI:		46

MUSTАQIL ISH MАVZULАRI VА SHАKLLАRI

№	Mаvzu nоmi	TMI shаkli	Sоаti
	Biogen elementlar va ularning ahamiyati.	Adabiyotlardan konspekt qilish. Individual topshiriqlarni bajarish	4
	Kompleks birikmalarning organizmdagi roli.		2
	Fotosintez va fotokatalitik jarayonlar.		4
	Kislota-asosli muvozanatda eritma tarkibini aniqlash.		4
	Gidroliz doimiysi va gidroliz darajasini hisoblash.		4
	Biologik ahamiyatga ega bo’lgan bufer eritmalarni pH ni hisoblash.		4
7	Titrlash usulining xalq xo’jaligidagi ahamiyati.		4
8	Aromatik galogenbirikmalar. Nomlanishi, olinish usullari, kimyoviy xossalari, ishlatilishi.		4
9	To’yinmagan spirtlar. Olinishi. Xossalari. Vinil va propargil spirtlari. Hosilalari. Spirtlarning fiziologik xossalari.		4
10	Ko’p atomli fenollar. Olinish usullar, xossalari va ishlatilishi. Fenollarni aniqlash usullari.		4
11	Dikarbon kislotalar. Olinishi, malon efiri asosida sintezlar. Qahrabo kislotaning angidridi, amidi. Adipin kislotaning naylon olishda xomashyo sifatida ishlatilishi.		4
12	Kimyoviy reaktsiyaning issiqlik effektini xisoblash.		4
13	Tabiiy va sanoat oqava suvlarini tozalashda koagullanishni qo’llanilishi		4
14	Aerozollarning ekologiyaga ta’siri va uni ishlab chiqarishdagi axamiyati		4
15	Fermentlar ishtirokida boradigan reaktsiyalar		4
16	O’simliklarda boradigan fotosintez.		4
17	Kolloidlarning olinishi va xossalari.		4
18	Agregativ va sedimentatsion barqarorlik va unga ta’sir kiluvchi omillar.		4
	Umumiysi:		70

NАZОRАT SАVОLNОMАLАRI

Kimyoviy bog’lanish.

Molekulyar orbitallar nazariyasi.

Valent bog’lar nazariyasi.

Kimyoviy bog’lanish turlari.

Kimyoviy reaksiya tezligi.

Kimyoviy reaktsiya tezligi.

Kimyoviy reaktsiya tezligiga ta’sir etuvchi omillar.

Vant-Goff qonuni.

Kimyoviy muvozanat.

Kimyoviy muvozanat.

Kimyoviy muvozanat konstantasi.

Le Shatele printsipi. Ionlanish konstantasi.

Eritmalarning xossalari.

Gidratlanish nazariyasi.

Eritma konsentratsiyasini ifodalash.

Eritmalarning kolligativ xususiyatlari.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiya turlari.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiya tenglamalarini tuzish.

Oksidlovchi va qaytaruvchilarning sinflanishi.

Dissotsiatsiya jarayoni.

Elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasi.

Dissotsiyalanish turlari.

Dissotsiyalanish bosqichlari.

Tuzlar gidrolizi.

Gidroliz turlari.

Gidrolizning tezlashtirish shartlari.

Qaytar va qaytmas gidroliz.

Kompleks birikmal.

Kompleks birikmalar tuzilish nazariyasi.

Kompleks birikma turlari.

Kompleks birikmalarning ishlatilishi.

Elementlar kimyosi.

Vodorodning fizik va kimyoviy xossalari.

Vodorodning olinishi va ishlatilishi.

Vodorodni energetikadagi o’rni.

Kislorodning umumiy xossalari.

Kislorodning olinnshi va ishlatilishi.

Kislorodning fizik va kimyoviy xossalari.

Azotning fizik va kimyoviy xossalari.

Azotning olinishi va ishlatilishi.

Azotning vodorodli va kislorodli birikmalari.

Uglerodni fizik va kimyoviy xossalari.

Uglerodni olinishi va ishlatilishi.

Uglerodni vodorodli va kislorodli birikmalari.

Metallar

Metallarning umumiy xossalari.

Metallurgiya sanoati va uning axamiyati.

Metallar korroziyasi va uni yo’qotish usullari.

Analitik kimyo fanining ahamiyati.

Reaktsiyalarni amalga oshirishning shart-sharoitlari.

Kationlar klassifikatsiyasi.

Anionlar klassifikatsiyasi.

Kislota-asos tabiatiga oid hozirgi zamon tushunchalari.

Kislota-asos tabiatiga oid hozirgi zamon tushunchalari.

Tuz eritmalarida kislota-asosli muvozanat.

Klassik nazariya bo’yicha gidroliz konstantasini hisoblash.

Miqdoriy analiz usullari.

Miqdoriy analiz metodlarining sinflanishi.

Analiz metodlari.

Analiz bosqichlari.

Titrlash usullari.

Titrlash usullariga qo’yiladigan talablar.

Oksidlanish-qaytarilish titrlash usullari.

Kompleksonometrik titrlash usullari.

Organik birikmalarning klassifikatsiyasi.

A.M.Betlerovning "Organik moddalarning tuzilish nazariyasi".

Nomenklatura. Trivial (tasodifiy), ratsional va sistematik.

Zanjir reaksiyalar to’g’risida tushuncha.

To’yingan uglevodorodlarning umumiy xossalari va gomologik qatori.

To’yingan uglevodorodlarning nomenklatura va izomeriya.

To’yingan uglevodorodlarning tabiatda uchrashi va olinishi.

To’yingan uglevodorodlarning fizik va kimyoviy xossasi.

To’yinmagan uglevodorodlarning umumiy xossalari va gomologik qatori.

To’yinmagan uglevodorodlarning nomenklatura va izomeriya.

To’yinmagan uglevodorodlarning tabiatda uchrashi va olinishi.

To’yinmagan uglevodorodlarning fizik va kimyoviy xossasi.

Karbotsiklik birikmalarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Karbotsiklik birikmalarni nomenklatura va izomeriya.

Karbotsiklik birikmalarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Karbotsiklik birikmalarni fizik va kimyoviy xossasi.

Aromatik uglevodorodlarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Aromatik uglevodorodlarni nomenklatura va izomeriya.

Aromatik uglevodorodlarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Aromatik uglevodorodlarni fizik va kimyoviy xossasi.

Galogenli birikmalarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Galogenli birikmalarni nomenklatura va izomeriya.

Galogenli birikmalarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Galogenli birikmalarni fizik va kimyoviy xossasi.

Spirtlarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Spirtlarni nomenklatura va izomeriya.

Spirtlarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Spirtlarni fizik va kimyoviy xossasi.

Fenollarni nomenklatura va izomeriya.

Fenollarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Fenollarni fizik va kimyoviy xossasi.

Nitrobirikmalar va aminobirikmalarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Nitrobirikmalar va aminobirikmalarni nomenklatura va izomeriyasi.

Nitrobirikmalar va aminobirikmalarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Nitrobirikmalar va aminobirikmalarni fizik va kimyoviy xossasi.

Karbonil birikmalarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Karbonil birikmalarni nomenklatura va izomeriyasi.

Karbon kislotalarni umumiy xossalari va gomologik qatori.

Karbon kislotalarni nomenklatura va izomeriya.

Karbon kislotalarni tabiatda uchrashi va olinishi.

Karbon kislotalarni fizik va kimyoviy xossasi.

Fizikaviy kimyo faning uslublari.

Fizik kimyo fani predmeti vazifalari.

Fizikaviy kimyo faniga xissa qo’shgan olimlar.

Fizikaviy kimyo fanining asosiy qonunlari.

Fizik kimyo fanining tekshirish usullari.

Termodinamika qonunlari.

Termokimyoviy jarayonlar.

Gess qonuni.

Termodinamikaning ikkinchi qonuni.

Termodinamikaning uchinchi qonuni.

Elektrolit eritmalarining xossalari.

Qo`sh elektr qavat xaqida tushuncha.

Qo`sh elektr qavatning tuzilishi xaqidagi nazariyalar.

Elektr-kinetik potentsial.

Elektroforez va elektroosmos.

Dispers sistemalar.

Dispers sistemalarning xossalari.

Emulsiya.

Suspenziya.

Zollar

Kolloid sistemalarning koagullanishi.

Dispers sistemalarning agregativ va sedimentatsion barqarorligi.

Kolloid sistemalar koagulyatsiyasi va unga ta`sir etuvchi omillar.

Tez koagulyatsiya nazariyasi.

Elektrolitlar aralashmalari ta`sirida bo`ladigan koagulyatsiya.

Mikrogeterogen sistemalar.

Kukunlar.

Yarim kolloidlar.

Aerozollar.

Tuproq kolloidlari.

Kimyoviy reaktsiyalarning tezligi

Kimyoviy reaktsiyalarning tezligini haroratga bog’liqligi.

Kimyoviy reaktsiyalarning tezligini reaktsiyaga kirishuvchi moddalar kontsentratsiyasiga bog’liqligi.

Kimyoviy muvozanat

Kimyoviy muvozanatning siljishiga harorat ta’siri

Kimyoviy muvozanatning siljishiga reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasining ta’siri.

Eritma tayyorlash.

Eritmalarni zichligini areometr yordamida aniqlash.

Kaliy bixromatning eruvchanligini aniqlash.

Elektrolitik dissotsiyalanish.

Eritmalarning pH ini indikatorlar yordamida aniqlash.

Kuchli va kuchsiz elektrolit eritmalarning kimyoviy aktivligini aniqlash.

Tuzlarni gidrolizi.

Gidroliz turlari. Gidroliz jarayonlarining siljishiga har xil omillar ta’siri. To’liq gidroliz. Gidrolizga uchraydigan tuz eritmalaridagi muhit reaktsiyalari.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining borishiga muhitning ta’siri.

Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari uchun yarim reaktsiya usuli bilan koeffitsientlar tanlash.

Kompleks birikmalarning olinishi va xossalari.

Kompleks birikmalarda almashinish reaktsiyalari.

Kompleks birikmalar ishtirokidagi oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari.

Kationlarga xos reaktsiyalar.

Birinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

Ikkinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

Kationlarga xos reaktsiyalar.

Uchinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

To’rtinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

Kationlarga xos reaktsiyalar.

Beshinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

Oltinchi guruh kationlariga xos reaktsiyalar.

Anionlarga xos reaktsiyalar.

Birinchi guruh anionlarga xos xususiy reaktsiyalar.

Ikkinchi guruh anionlarga xos xususiy reaktsiyalar.

Kislota-asosli titrlash.

Kislotani miqdorini kislota-asosli usul bilan aniqlash.

Organik moddalarni tozalash.

Organik moddalarni haydash.

Quruq haydash (sublimatlantirish).

Alifatik va aromatik galogen birikmalarni sintez qilish.

etilbromid, etilyodid, propilbromid, propilxlorid, butilbromid, butilxlorid, 2,4,6-tribromfenollarni sintez qilish.

Spirtlar va fenollar.

2,4,6-tribrom-fenol sintezi

Mis gletsirat sintezi

Karbon kislotalarning hosilalarini sintez qilish.

Atsetanilin sintezi

Etilatsetat sintezi

Aminobirikmalar.

β – naftoloranj sintеzi

Metiloranj sintezi

TАVSIYA ETILАYOTGАN АDАBIYOTLАR RO’YХАTI

Asosiy adabiyotlar

1. 
   General chemistry. Martin. S. Silberberg. Chapter: 1-6., 20-22. USA. 2010.
   
2. 
   John McMurry Organic Chemistry with Biological Applications, Third Edition. USA. 2015.
   
3. 
   Jonathan Clayden, Nick Greeves, and Stuart Warren Organic Chemistry Second Edition. Published in the USA by Oxford University 2012. p.1261.
   
4. 
   Ahmerov Q., Jalilov A., Ismoilov A. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent. 2003.
   
5. 
   Rasulov P. Analitik kimyo. Toshkent. 2005.
   
6. 
   Shohidoyatov H.M., Xo’janiyozov H.O’., Tojimuhamedov H.S. Organik kimyo. T.: Fan va texnologiyalar, 2014. -800 b.
   
7. 
   Traven’ V.F. Organicheskaya ximiya. V 2-x tomax. M.: IKTS «Akademkniga», 2004. T. 1. -727 s., T. 2. -582 s.
   

Qo`shimcha adabiyotlar

1. 
   Mirziyoev Sh.M. erkin va farovon, demokratik O`zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo`shma majlisidagi nutq, Toshkent, 2016. 56-b.
   
2. 
   Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat`iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo`ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo`nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilganmajlisidagi ma`ruza, 2017 yil 14 yanvar` –Toshkent, O`zbekiston, 2017. 104-b.
   
3. 
   N.L.Glinka. Obshaya ximiya. Moskva 2007, 728 s.
   
4. 
   M.S.Mirkomilova, Analitik kimyo, Toshkent, O`qituvchi, 2003.
   
5. 
   Nurmanov S.E., Mirxamitova D.X., Raximova S.R. Noorganik va analitik kimyo kursidan laboratoriya mashg’ulotlari. Toshkent, 2012, 79 b.
   
6. 
   V.N.Alekseev, YArim mikrometod bilan qilinadigan kimyoviy sifat analizi kursi, Moskva, "Ximiya", 1973.
   
7. 
   V.N.Alekseev, Miqdoriy analiz, Moskva, "Ximiya", 1973.
   
8. 
   H.R.Rahimov, I.Toshev, Anorganik kimyodan praktikum, Toshkent 1991.
   
9. 
   L.V.Babich, S.A.Bolezin, Anorganik kimyodan praktikum, Toshkent 1991.
   
10. 
    M.Mirkomilova, Analitik kimyo, Toshkent, "O`qituvchi", 1996.
    
11. 
    V.P.Vasil’ev, Analitik kimyo, Toshkent, 1999.
    
12. 
    Cobirov Z. “Organik kimyo”.T : “O`zbekiston”. 1999, 376 b.
    
13. 
    Umarov B. “Organik kimyo”. T : “Iqtisod moliya”. 2007, 400 b.
    

Internet saytlari

1. 
   http://www.chem.msu.ru
   
2. 
   http://www.rushim.ru
   
3. 
   http://www.Ziyonet.uz
   
4. 
   http://www. natlib.uz
   

BАHОLАSH MEZОNLАRI

Umumiy kimyo fanidan talabalarning bilimini baholashning

reyting ishlanmasi.

Talabalar bilimini baholash 5 baholik tizimda amalga oshiriladi.

“Umumiy kimyo” fanidan reyting ishlanmasi va baholash mezonlari

№	Nazorat turlari	Soni	Baho
I.	Oraliq nazorat	1	5
1.1.	Yozma ish (3 ta savol)	1	5
II.	Yakuniy nazorat	1	5
2.1.	Yozma ish (tayanch iboralar asosida 3 ta savol).	1	5
	Jami

“Umumiy kimyo” kursidan baholash mezoni

Talabalarning bilimi quyidagi mezonlar asosida:

talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qiladi, ijodiy fikrlay oladi, mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda - 5 (a’lo) baho;

talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda - 4 (yaxshi) baho;

talaba olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda - 3 (qoniqarli) baho;

talaba fan dasturini o’zlashtirmagan, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmaydi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega emas deb topilganda - 2 (qoniqarsiz) baho bilan baholanadi.