O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi huzuridagi respublika ta’lim markazi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIM VAZIRLIGI HUZURIDAGI RESPUBLIKA TA’LIM MARKAZI

BUXDUPI TABIIY VA GUMANITAR FANLAR FAKULTETI ANIQ FANLAR KAFEDRASI FIZIKA VA ASTRONOMIYA YO’NALISHI O’QUVCHISI DJABBOROV DIYORBEK TOMONIDAN TAYYORLAGAN SLAYD ISHISI

Mavzu: Nyutonning klassik fizikasi

Reja:

• Nyutonning 1-qonuni yoki Inersiya qonuni
• Nyutonning 2-qonuni
• Nyutonning 3-qonuni

Nyutonning birinchi qonuni yoki inersiya qonuni

Jismga kuch ta’sir etib,uni tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakat holatidan holatidan chiqarmaguncha, u shu holatini saqlaydi.

Bu qonun Nyutonning birinchi qonuni deb ataladi.

Jismning boshqa jismlar ta’siri bo’lmaganida o’zining tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlash xossasi inersiya deyiladi.

Nyutonning birinchi qonunini quyidagicha tushuntirish mumkin:

1.Tinch holatda turgan, ya’ni v=0 bo’lgan jismga boshqa jismlar ta’sir qilma-guncha,u o’zining tinch holatini saqlayd. Bu jism boshqa jismlar ta’sir etgan-dagina harakatga kelishi mumkin.

Masalan, maydonda tinch turgan to’pga to’pga boshqa jism-futbolchining oyog’i ta’sir etmaguncha, u o’zining tinch holatini saqlaydi.

Nyuton o’zidan oldin yashab ijod etgan olimlarning xulosalariga, o’zining kuzatish va tajribalari natijalariga asoslanib,inersiya qonunini quyidagicha ta’riflanadi:

To’p tepilsa,ya’ni unga biror jism ta’sir etsa,uning biror jism ta’sir etsa, uning tinch holati buziladi va u harakatga keladi. Xuddi shunday, tinch turgan vagonga boshqa jism teplovoz ta’sir etmaguncha, u joyidan qo’zg’almaydi.(1-rasm) 2.Jismga boshqa jismlar ta’sir etmasa, u o’zining to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi. Masalan, to’p tepilganda u boshlang’ich tezlik oladi. To’p yerga nisbatan burchak ostida o’zgarmas tezlik bilan to’g’ri chiziqli harakat qilishi kerak edi. Lekin to’p Yerning tortishish kuchi va havoning qarshiligi ta’sirida egri chiziqli harakat qiladi.(2-rasm)