O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’lim Vazirligi Islom Karimov Nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universiteti Qo’qon filiali

O’zbekiston Respublikasi OLIY VA O’RTA MAXSUS Ta’lim Vazirligi Islom Karimov Nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universiteti Qo’qon filiali

11.21 TMJ guruh talabasi Qo'chqorov Shoxruxning Issiqlik texnikasi fanidan tayyorlagan taqdimodi.

ISSIQLIK MASHINALARI. ISHCHI JISM VA ULARNING HOLATLARINI IFODALOVCHI ASOSIY PARAMETRLAR

• 1)ISSIQLIK MASHINALARI VA TURLARI
• 2)ISHCHI JISMI HAQIDA TUSHUNCHA
• 3)ISHCI JISM VA TERMODINAMIK TIZIM
• 4)XULOSA

REJA:

• Issiqlik mashinalari deb energiyani bir turdan ikkinchi turga aylantrib berishda ishtirok etadigan mashinalarga aytiladi.
• Issiqlik materiyani bir ko’rinishi bo’lib, moddani tashkil etgan zarralari , atomlar , molekulalar , kristall panjaradagi tugunlarining murakkab harakatlari natijasida hosil bo’lgan energiyaga issiqlik deb ataladi .

Issiqlik mashinalari 4 turga bo’linadi

• 1)Ichki yonuv divigatellar
• 2)Reaktiv divigatellar
• 3)Bug’ turbinasi
• 4)Raketa divigatellar

Issiqlik mashinalari
I
Ichki yonuv divigatellar-shchi yoqilg’isi maxsus qurilma ichida yonaidigan, yonganda ajralib chiqadigan issiqlik miqdorini ma’lum bir qismini, mexanik energiyaga aylantrib beruvchi issiqlik mashinasiga ichki yonuv divigatel deb ataladi.

Reaktiv divigatel-ichida katta tezlikda zarrachalar oqimini uchib, chiqish hisobiga tortishish kuchi hosil qila oladigan issiqlik mashinalariga reaktiv divigatellar deyiladi.

Bug’ turbinasi- bug’ turbina qurilmalarida suv bug’I asosiy ishchi jism bo’lib, xizmat qiladi.Bu qurilmada suv bug’ining issiqlik energiyasi mexanik energiyaga aylantradi, generatorda elektr energiyasiga aylantradi.

Raketa divigatellari- atrof muhit (atrof, muhit) dan foydalanmay ishlaydigan reaktiv divigatellarga aytiladi.

Issiqlik texnikasida ishchi jism tushunchasi ishlatiladi.

• Issiqlik texnikasida ishchi jism tushunchasi ishlatiladi.
• Ichshi jism-moddaning bir turdan ikkinchi turga aylantrishda, yoki energiyani bir turdan ikkinchi turga aylantrishda ish bajaradigan moddalarga ishchi jism deb ataladi.

ISHCHI JISM

Ishchi jism –issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirish jarayondagi oraliq jismdir, yani issiqlik energiyasi ishchi jismga beriladi va u kenggayib mexanik ish bajaradi. Taxminiy sxemasi: issiqlik- ishchi jism – mexanik ish.

Ishchi jism –issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirish jarayondagi oraliq jismdir, yani issiqlik energiyasi ishchi jismga beriladi va u kenggayib mexanik ish bajaradi. Taxminiy sxemasi: issiqlik- ishchi jism – mexanik ish.

Issiqlik mashinalarida ishchi jism sifatida gazlarda, gaz bug’larining aralashmalari yoki suv bug’I ishlatiladi, chunki ishchi jismlar kenggayish va siqilish xususiyatlariga ega bo’lishi kerak.

Masalan, ichki yonuv divigatellarida

• Masalan, ichki yonuv divigatellarida

havo ishchi jisimi bo’lib, yonilg’I yonishidan hosil bo’lgan issiqlik energiyasini qabul qiladi va kenggayish jarayonida porshenni tutib mexanik ish bajaradi. Gaz va suv bug’lari o’rtasida aytarlik farq yo’q. Gazlarni ma’lum bir suyuqliklarning bug’I ( to’yinish holatidan uzoq bo’lgan) sifatida qarash mumkin. Issiqlik texnikasi jarayonlarida ishlatiladigan gazlar, asosan, o’zining agregat holatini o’zgarmaytiradigan

Turg’un ishchi jism hisoblanadi.

• Turg’un ishchi jism hisoblanadi.

To’yingan bug’lar gazlardan o’zining agregat holatining o’zgaruvchanligi bilan bug’ holatidan suyuqlikka yoki aksincha o’zgarishi mumkin.

Qizdirilgan bug’lar o’zining agregat holatining turg’unligi bilan gazlarga yaqinlashadi. Qizdirilganlik darajasi qancha yuqori bo’lsa, qizdirilgan bug’ shuncha gazlarga yaqinlashadi va gaz qonunlariga bo’ysunadi.

O’zaro va atrof muhit bilan issiqlik almashinadigan jismlar majmuasiga termodinamik tizim deyiladiEnergetikada elektr stansiyalarining hamma mashinalari yoki issiqlik divigatelining alohida qismlari va ichida gaz joylashgan porshenli silindrlar termodinamik tizimga misol bo’la oladi. O’rganilayotgan termodinamik tizimga kirmaydigan hamma jismlar atrof-muhit deb ataladi

• O’zaro va atrof muhit bilan issiqlik almashinadigan jismlar majmuasiga termodinamik tizim deyiladiEnergetikada elektr stansiyalarining hamma mashinalari yoki issiqlik divigatelining alohida qismlari va ichida gaz joylashgan porshenli silindrlar termodinamik tizimga misol bo’la oladi. O’rganilayotgan termodinamik tizimga kirmaydigan hamma jismlar atrof-muhit deb ataladi

Ishchi jism va termodinamik tizim

Termodinamik tizim – ochiq, yopiq, yakkalangan va adiabadik bo’lishi mumkin.

• Termodinamik tizim – ochiq, yopiq, yakkalangan va adiabadik bo’lishi mumkin.
• Agar tizim boshqa tizimlar bilan energiya almash olsa, ochiq termodinamik tizim

(ichki yonuv divigatellar )deb yuritiladi.

ISHCHI JISM

Agar tizim atrof-muhit bilan o’zaro ta’sir etmasa yakkalangan termodinamik tizim, agar tizim atrof muhit bilan issiqlik almashmasa adiabadik tizim deb yuritiladi.

• Agar tizim atrof-muhit bilan o’zaro ta’sir etmasa yakkalangan termodinamik tizim, agar tizim atrof muhit bilan issiqlik almashmasa adiabadik tizim deb yuritiladi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT