O‘zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Neytral o'simliklarning gullashi kun uzunligiga bog'liq emas. Masalan, no'xat, qoqio't kabi o'simliklar neytral o'simliklar o'simliklar guruhiga mansub. Kunduzgi neytral o'simliklarga fotoperiod sezgirligiga ega bo'lmagan va kunning istalgan uzunligida deyarli bir vaqtning o'zida gullaydigan o'simliklar kiradi (ot fasollari, grechka).

1.4.1-rasm. Uzun kun, qisqa kun va neytral kun o’simliklari

Bundan tashqari, o'simliklar oraliq (stenofotooperiodik), kunning o'rtacha uzunligida gullaydi (masalan, Micania scandens tropik o'simlik); o'simliklar qisqa-uzoq kunlik bo'lib, ularga birinchi navbatda qisqa, keyin uzoq kun davomida ta'sir qilganda tez gullaydi (masalan, skabioz); o'simliklar uzoq-qisqa kun bo'lib, ular avval uzoq, keyin qisqa kundan keyin tez gullaydi (masalan, Oestrum noturnum).

II BOB. FOTOPERIODIZM ORGANIZMLARDAGI FIZIOLOGIK JARAYONLAR VA MAVSUMIY BIORITMLAR UZVILIGNI BELGILOVCHI OMIL SIFATIDA
2.1-§ Fotoperiodizm o’simliklarning fiziologik jarayonlariga ta’siri
Fotoperiodizm - bu o'simliklarning atrof-muhitdagi mavsumiy o'zgarishlarga moslashishiga imkon beradigan kun uzunligi o'zgarishiga javob. O'simliklardagi fotoperiodizmning eng yaxshi o'rganilgan namunasi gullashdir, ammo kun uzunligiga boshqa javoblar kurtaklarning uyquchanligi va lampochka yoki ildizning boshlanishini o'z ichiga oladi. Kunning uzunligiga javoban mavsumiy gullash turlarning muayyan yashash joylariga moslashishiga yordam beradi va maksimal changlatish samaradorligi uchun gullashni sinxronlashtiradi.

2.1.1-rasm. Kun uzunligiga o’simliklarni javob reaksiyasi
Kun uzunligi barglarda seziladi, javob esa o'simlikning boshqa joylarida sodir bo'ladi. Gullash uchun bu CO ga javoban barg tomirlari to'qimalarida hosil bo'lgan FT oqsilini o'z ichiga oladi, uning ifodasi fotoretseptorlar va tashqi tasodif mexanizmi orqali harakat qiluvchi sirkadiyalik soat bilan tartibga solinadi. fotoperiodizm floemada cho'qqiga o'tadi va u yerda FD bilan bog'lanadi va gul rivojlanishini boshlaydi. Fotoperiodizm oqsillarni tuberizatsiya va lampochkaning boshlanishida o'xshash vazifalarga ega. Yorug'lik o'sish, rivojlanishga ta'sir qiluvchi muhim ekologik omillardan biridir va o'simliklardagi fitokimyoviy moddalarning biosintezi amalga oshiruvchi qismdir. Yerning o'z o'qi atrofida aylanishi natijasida muntazam yorug'lik-qorong'u davrlar almashinib turadi. Yorug'lik davrining uzunligi fotoperiod deb ataladi. Fotoperiodning uzunligi sifatida turg'un organizmlar, o'simliklar o'lchash va moslashish uchun sezgir mexanizmlarni ishlab chiqdi. Ular bilan birgalikda fotoperiodning davomiyligi harorat, yorug'lik sifati va intensivligi orqali o'simliklarning o'sishi va rivojlanishini tartibga solishda turli ichki va tashqi signallar mavjuddir. Fotoretseptorlar o'simliklardagi yorug'likni aniqlash vositachilik qiladi. Bular quyosh spektriga ko'ra oilalarga bo'linadi. ular sezadigan yorug'lik; qizil va uzoq-qizil chiroqlar fitoxromlar tomonidan so'riladi, ko'k nur vaUV-A sitoxromlar, fototropinlar va flavinni bog'lovchi oqsillarni o'z ichiga olgan F-box,UV-B nuri yaqinda ko'rsatilganidek, UVR8 fotoreseptorlari tomonidan seziladi. Bundan tashqari, tomonidanto'lqin uzunliklarining tarkibini o'zgartirish, fitohormonlarning faolligi ham o'zgarishi mumkingullashni rag'batlantirishi, poyaning cho'zilishiga to'sqinlik qilishi yoki o'simlikning balandligini kamaytirishi mumkin. Xloroplastlar o'simliklarning ultrastrukturasini o'zgartirib, yorug'likni sezishda ham rol o'ynayditurli fotodavrlarga javob . Fotodavrning gullashiga ta'sirini hisobga olib, o'simliklarni quyidagilarga bo'lish mumkin: uzoqroq fotodavrda gullaydigan uzoq kunlik o'simliklar; ostida gullaydigan qisqa kunlik o'simliklarqisqaroq fotoperiyot; va o'zgarishlarga javob bermaydigan kunduzgi neytral o'simliklarfotoperiod. Gullashdan tashqari, fotoperiod kundalik fotosintezga ham ta'sir qiladi,o'sish va kraxmal metabolizmi hisoblanadi. Yorug'likning sifati va miqdori fotosintetik jarayonlarning asosiy komponentlari bo'lgan PSI va PSII qo'zg'alishiga ta'sir qiladi. Ko'rsatildifotosintez qobiliyati uzoqroq fotoperiodlar bilan ortadi, bu esa o'z navbatida induktsiyaga olib keladio'sish. Shu bilan birga, ko'plab salbiy va salbiy ta'sirlar doimiy yorug'lik yoki uzoq muddatli fotoperiod sharoitida ham paydo bo'lishi mumkin, masalan, xloroz, o'simlikning pasayishi.o'sish va uning mahsuldorligi va hosildorligi, yuqori kraxmal ishlab chiqarish va stressni keltirib chiqarish. Uzoq kunlarda o'stirilgan o'simliklarda xloroplastlar kichikroq va ko'paygan grana to'plamlari mavjud xlorofill tarkibi. Fotodavr o'simliklarning qurg'oqchilik va tuzga chidamliligiga ham ta'sir qilishi mumkin. stress va so'nggi dalillarga ko'ra, yorug'lik davrining uzunligi ta'sir qilishi mumkin.
2.2-§ O’simliklarning tarqalishida yorug’likning ahamiyati fotoperiodizm, aktinoritmizm.
O`simliklarga uzun kun va tun almashinishi, yorug`lik va qoropg`ulikning ko`rsatgan ta`sirini amerikalik olimlar Garner va Allard tajribada o`rganib buni fotoperiodizm yoki aktinoritmizm deb atagan. Ularning fikricha, kun uzunligi yoki yorug`lik 12 soatdan kam bo`lsa uzun kun o`simliklar gullamaydi, gullagan taqdirda ham ancha kech gullaydi. Radiatsiya intensivligi va yorug’lik spektorining tarkibi ko’p jihatdan geografik holatga bog’liq bo’ladi. Masalan, shimolda yorug’lik intensivligi kuchsiz bo’lib, lekin yoritilish uzoq davom etadi, asosan uzun to’lqinli nurlardan iborat bo’lgan tarqalib tushadigan yorug’lik ustunlik qiladi. Janubda esa kun qisqa (ekvatorda 12 soatga teng), yorug’lik intensivligi yuqori bo’lgan holda, qisqa to’lqinli yorug’lik ustunlik qiladi. Demak, shimolda o’simliklar vegetatsiya davrida uzun kun sharoitida, janubda esa qisqa kun sharoitida o’sadi. Kun uzunligining o’ziga xos ta’siriga, aniqrog’i kun bilan tun uzunligining o’zaro ta’siriga juda qadim zamonlardan e’tibor berib kelinadi. 1920 yilda amerikalik olimlardan Garner bilan Allard kun uzunlngining o’ziga xos ta’sirini va kun bilan tun almashinishining, yorug’lik va qorong’ilikning o’simliklar uchun ahamiyatini tajribada isbotlab berdilar va buni fotoperiodizm yoki aktinoritmizm deb atadilar. Garner va Allard aktinoritmizm belgilari bo’yicha o’simliklarni quyidagi 3 guruxga bo’ladilar: uzun kun o’simliklari (kun uzunligi 12 soatdan kam) bular qisqa kun sharoitida gullamaydi yoki kech gullaydi; qiska kun o’simliklari (kun uzun)kun 12 soatdan uzun bo’lgani uchun bular gullamaydi yoki kech gullaydi; neytralь, ya’ni oraliq o’simlkklar bular uzun kunda ham, qnsqa kunda ham gullaydi, lekin gul va mevalarining umumiy mahsuloti baribir kun uzunligining nisbatiga qarab yo ko’payadi, yoki kamayadi. Eng avval turli xil o’simliklarning rivojlanishi uchun ma’lum bir kritik maksimum va minimum ahamiyat kasb etadi, sharoit ana shu kritik chegaradan chiqib ketganda o’simliklar rivojlanmaydi. Boshqacha aytganda, ma’lum kritkk minimumni afzal ko’radigan o’simliklar turini uzun kun o’sim-liklari deb, fotoperiodizm davri kritik maksimumdan kichik bo’lganda normal gullaydigan va hosil tugagan o’simliklarni qisqa kun o’simliklari deb atash mumkin. Lekin ko’pchilik qisqa va uzun kun o’simliklari bu davr 12-14 soatni tashkil etadi. Bu hodisalarni fiziologik jihatdan tushuntirish uchun va o’simliklarni belgilari bo’yicha klassifkkatsiyalash bo’yicha har xil nazariyalar mavjud. Ekologlar va geobotaniklar uchun geografik hodisalardan bo’lgan fotoperiodizm muhim ahamiyat kasb etadi, bunda kun bilan tun uzunligining o’zaro nisbati joyning geografik kengligiga bog’liq bo’ladi. Qisqa kun o’simliklarida ma’lum kritik davrdan ancha uzun bo’lgan kun vegetativ organlarining ko’payishiga (gigaktizmga) va gullashning to’xtashiga olib keladi. Masalan, qisqa kun o’simligi bo’lgan soya 12 soatli fotoperiodizm davrida yuzinchi kuni gullagani holda, 5 soatli fotoperiodizm davrida 37-kuni gullaydi, uzun kun o’simliklarida kritik davrdan qisqa bo’lgan sharoitda o’stirilganda bo’g’im oraliqlari qisqaradn va hatto o’simlik to’pbargiga o’xshab qoladi. Buning ustiga o’simlikda gullash va hosil to’plash izdan chiqadi. Mo’tadil iqlim zonasidagi daraxtlar tashqi muhit sharoiti, ayniqsa yorug’lik va issiqlikning tsiklliligi bilan bog’liq holda o’sishda davom etadi. Kunning uzunligi ayrim daraxt va butalarda barglar to’qilishini va tinim davri boshlanishini belgilaydi. Ekvator zonasida kun uzunligining mavsumiy o’zgarishi uncha katta emas. Bu yerda qulay namlik va temperatura sharoitida o’simliklar yil bo’yi ritmik aktivlikda bo’ladi va kun uzunligining o’zgarishiga juda kam ta’sirchan bo’ladi. Uzun kun o’simliklarida kunning kritik uzunligi tempsraturaning pasayishiga bog’liq holda qisqarishi mumkin. Ayni vaqtda temperatura past bo’lsa, uzun kun o’simliklari gullashi uchun kun qisqa bo’lishi kerak. Odatda, shimolning uzun kun o’simliklari qisqa kunli tropik yoki subtropiklarga ko’chirilsa, gullaydn. Lekin temperatura omilini hisobga olgan holda, ular gullaydi, deb taxmin qilish mumkin. Masalan, mazkur subtropiklarning kun qisqa, lekin temperatura past bo’ladigan tog’li rayonlarida ana shunday. Shuni ham aytish kerakki, temperatura boshqacha ta’sir ko’rsatishi ham mumkin. Agar qisqa kun o’simligi bo’lgan tariqning namlangan urug’i 5-10 kun davomida 27-29° saqlansa, bu o’simlik uchun qisqa kunning zarurati qolmaydi. Bundan tashqari, mo’’tadil zonadagi gullashni kuzga qisqa kunlar bilan bog’liq bo’lgan kech gullaydigan kuzgi o’simliklar tog’larda temperatura pasayishi bilan yozda gullaydigan uzun kun o’simliklari qatorida gullaydi. Shimolda o’sadigan o’simliklar, odatda, uzun kun o’simliklari bo’lishi kerak, chunki ularning qisqa vegetatsiya davri uzoq davom etadigap kun uzunligiga to’g’ri keladi. O’rta kengliklardagi zonalarda uzun kun o’simliklari ham, qisqa kun o’simliklari ham uchraydi. Bu yerlardagi bahorda yoki kuzda gullaydigan o’simlik turlari qisqa kun o’simliklariga, ayni yozda gullaydiganlari uzun kun o’simliklariga kiradi. Lekin turlarning bu o’zaro nisbati kenglikka bog’liq holda o’zgaradi chunonchi, shimolga yaqinlashgan sari uzun kun o’simliklari soni ortib boradi. Fotoperiodizm davri o’simliklarning tarqalishida katta ahamiyatga ega. Tabiiy tanlanish protsessida turlar o’zi o’sayotgan joyning kun uzunligi va optimal gullay boshlash muddatlari to’g’risidagi axborotni genetik jihatdan mustahkamlaydi. Hatto vegetativ yo’l bilan ko’payadigan o’simliklar turida ham kun uzunligi mavsumiy o’zgarishlar bilan zapas moddalar to’planishi orasidagi nisbatni byolgilaydi. Albatta, populyatsiyalar tarkibida kun uzunligiga tor va keng moslashgan o’simliklar bo’lishi munkin. SHunga ko’ra, o’simliklarning tarqalish arealini o’rganishda fotoperiodizm omilini albatta hisobga olish kerak bo’ladi. Kun uzunligiga nisbatan indifferent bo’lgan o’simlik turlari potentsial kosmopolitlar hisoblanadi. Erta bahordan kech kuzgacha gullaydigan turlar ham shular jumlasiga kiradi. Boshqa turlar muayyan kun uzunligida gullay olishga imkon beradigan geografik kenglik doirasidan chetga chiqa olmaydi.
Uzun kun o’simliklari agar «mavsumdan tashqari vaqtda» sun’iy uzun kun sharoitiga o’tkazilsa, o’sishi mumkin. Odatda, o’simliklar gullashi davrida sekin o’sadi, lekin agar muttasil uzun kun sharoitida saqlansa, ular intensiv o’sish fazasiga kirishi va gullashi mumkin. Tabiiy sharoitda kun*ning qisqarishi va vegetatsiya davri oxirlarida temperaturaning pasayishi natijasida qayta gullashga majOUR qiladngan «prozokatsiya» hodisasining oldi olinadi: qisqa kun sharoitida o’simliklarning o’sishi susayadi va guli shakllanmaydi. Kun qisqarishi bilan o’sish protsessi aktivlashgandan keyin u temperatura sharoity bilan nazorat qilinadi. Fotoperiodizm amaliy jihatdan ham katta ahamiyatga ega, chunki u o’simliklarni shimol tomonga surish imkonini beradi.

2.2.1-rasm. O’simlikka yorug’lik ta’siri
Yorugʻlik. Ekosistemalarda kechadigan jarayonlarni asosan quyosh energiyasi ta’minlaydi. iologik ta’sir nuqtayi nazaridan olganda quyosh nuri uch xil spektrga: ultrabinafsha, koʻrinadigan, infraqizil nurlarga ajratiladi. Atmosferaning yuqori chegarasida quyosh doimiyligi eb ata – ladigan quyosh nurlanishining quvvati 1380 W/m2 ga tengdir. Ammo Yer yuzasiga yetib keladigan quyosh nurlanishining quvvati birmuncha kamroqdir, chunki orugʻlikning bir qismi atmosferada yutiladi va qaytariladi. Atmosferaning yuqori qatlamlaridan oʻtib, Yer yuzasiga yetib keluvchi quyosh nurlarining toʻlqin uzunligi taxminan 0,3–10 km ga tengdir. Ultra – binafsha nurla rining juda kam qismigina yer yuzasiga yetib keladi. Ultrabinafsha nurlarning toʻlqin uzunligi 0,30–0,40 mkm ga teng boʻlganligi va yuksak imyoviy faolligi tufayli tirik hujayralarni jarohatlashi mumkin. Lekin ultrabinafsha nurlar organizmlar uchun kam miqdorda zarur hisoblanib, foydali ta’sir koʻrsatadi. Ular D vitaminining, koʻz toʻr pardasi pigmentining va teri pigmentining hosil boʻlishiga ta’sir koʻrsatadi. Koʻrinadigan nurlarning toʻlqin uzunligi 0,40– 0,75 mkm ga teng boʻlib, Yerga yetib eluvchi quyosh nurlarining 50 foiziga yaqinini tashkil etadi. Hayvon va oʻsimliklarga har xil toʻlqin uzunliklaridagi nurlar turlicha ta’sir koʻrsatadi. Har xil hayvonlar bir-biridan rangni oʻrish qobiliyati bilan farq qiladi. Bu xususiyat, ayniqsa, primatlarda yaxshi rivoj langan. Koʻrinadigan nurlar oʻsimliklarda fotosintez jarayonining amalga oshishida katta ahamiyatga ga. Ammo fotosintez uchun faqat 1 foiz koʻrinadigan nurlar sarflanadi, qolgan qismi esa qaytariladi yoki issiqlik sifatida tarqaladi. Oʻsimliklarda fotosintez jadalligi yorugʻlikning ptimal darajasiga (yorugʻlik toʻyinishiga) bogʻliq. Bu optimal darajadan oʻtilganda fotosintez sekinlashadi. Oʻsimliklar koʻrinadigan nurlarning har xil spektrlarini fotopigmentlar orqali ʻzlashtiradi. Toʻlqin uzunligi 0,75 mkm dan yuqori boʻlgan infraqizil nurlarni odam koʻzi ilgʻamaydi, ular tirik organizmlar qabul qiladigan quyosh energiyasining 49 foizga yaqinini ashkil qiladi. Infraqizil nurlar asosiy issiqlik manbayidir. Tik tushadigan quyosh nurlari tarkibida ular, ayniqsa, koʻp boʻladi. Yorugʻlikka boʻlgan talabiga koʻra oʻsimliklar yorugʻsevar, oyasevar, soyaga chidamlilarga boʻlinadi. Yorugʻsevar oʻsimliklar yaxshi yorugʻlik tushadigan ochiq joylardagina rivojlana oladi. Ularda fotosintez jarayoni jadal kechadi. Choʻllarda ala choʻllarda oʻsadigan ovvoyi piyozlar, lolalar shular qatoriga kiradi. Soyasevar oʻsimliklar sa aksincha, kuchli yorugʻlikni yoqtirmaydi, doimiy soya oylarda oʻsadi. Bunday simliklarga oʻrmonlarda oʻsadigan aporotniklar, moxlar kiradi. Soyaga chidamli oʻsimliklar soya oyda ham, yaxshi yoritilgan joylarda ham bemalol oʻsaveradi. ularga qayin, ragʻay, an daraxtlari, oʻrmon yertuti, binafsha abi oʻsimliklar kiradi.
2.3-§ Mavsumiy bioritmlar
Fotoperiodizm asosida o'simlik va hayvonlarda evolyutsiya davomida maxsus davriy takrorlanib turuvchi biologik ritmlar paydo bo'lgan. Biologik ritmlar - biologik jarayonlar jadalligining davriy takrorlanuvchi o'zgarishidir.
Biologik ritmlar quyidagilarga bo’linadi:

1. 
   kecha-kunduz
   
2. 
   mavsumiy
   
3. 
   yillik bo'lishi mumkin.
   

2.3.1-rasm. Biologik ritm
Masalan, kecha-kunduz bioritmlariga o'simliklarda sutka davrida fotosintezning o'zgarishini hayvonlarda harakatning, garmonlar sekretsiyasining, hujayra bo'linishi tezligining o'zgarishlarini misol qilib olish mumkin. Odamda ham nafas olish tezligi, arterial bosim va shunga o'xshash jarayonlar kecha-kunduz davomida ritmik o'zgarib turadi. Bioritmlar irsiyatga bog’liq reaktsiyalar bo'lganligi tufayli insonning mehnati va dam olish rejimini to’g’ri uyushtirish uchun uning mexanimzlarini yaxshi bilish lozim. Bioritm hodisasining o`simliklar hayotida ahamiyati juda katta. Masalan, fotoperiodizm asosida o'simlik va hayvonlarda evolutsiya davomida maxsus davriy takrorlanib tumvchi biologik ritmlar paydo bo'lgan. Biologik ritmlar — biologik jarayonlar jadalligining davriy takrorlanuvchi o'zgarishidir. Biologik ritmlar kecha-kunduz, mavsumiy va yillik bo'lishi mumkin. Masalan, kecha-kunduz bioritmlariga o'simliklarda sutka davrida fotosintezning o'zgarishini, ya’ni kunduz kuni fotosintez jarayonida karbonat angidridni bilan suvdan yorug`lik ta’sirida organic modda hosil qilib, kislorod ajratib chiqarsa, kechasi fotosintez natijasida hosil bo`lgan moddalar ikkilamchi moddalarga aylanadi. Ayrim o`simliklar gullari kunduzi ochilsa, ayrimlari kechasi ochiladi va boshqalar. Ayrim o`simliklarda, ayniqsa poliz ekinlarda o`simlik hujayrasining bo`linishi kechasi tezlashishini kuzatish mumkin. Bioritmlar irsiyatga bog'liq reaksiyalar bo'lganligi tufayli insonning mehnati va dam olish rejimini to'g'ri uyushtirish uchun uning mexanimzlarini yaxshi bilish lozim.
Xulosa
Shunday qilib, biologlar uzoq vaqtdan beri so'ragan savol: o'simliklar yilning turli vaqtlarida nima qilish kerakligini qanday bilishadi? Yilning qaysi fasli ekanligini bilish mexanizmlaridan biri fotoperiodizm, yorug'lik uchun foto, so'ngra vaqt, yorug'lik uzunligi yoki boshqa fikrlash tarzi haqida o'ylashingiz mumkin. u haqida, kun uzunligi asosida. Fotoperiodizmning tez-tez keltiriladigan misoli shundaki, ko'plab o'simliklar kunning uzunligiga qarab qachon gullash kerakligini aniqlaydi. Ba'zi o'simliklar kunlar uzoq bo'lganda gullaydi, ular tabiiy ravishda uzoq kun o'simliklari deb ataladi va ba'zi gullar bor, kun qisqa bo'lganda gullaydi va ular mantiqan qisqa kun o'simliklari deb ataladi. Shunday qilib, kunning uzunligi o'simliklarning gullashini qandaydir tarzda tartibga soladi, ammo o'simlik buni qanday qiladi? U kunning uzunligiga qanday javob beradi? Xo'sh, turli xil tajribalar o'tkazildi va masalan, qisqa kunlik o'simliklar, qisqa kunlik o'simliklar bilan bog'liq tajribani ko'rish uchun bu yerga o'tishga ijozat bering, shuning uchun qisqa kunlik o'simliklar, bunga qaraganingizda, aslida, keling. Bu erda nima bo'layotganini tushuntirishdan oldin ma'lumotlarga qarang. Shunday qilib, bu kunning faqat soatlari, bu yarim tun, va keyin biz yarim tunga qaytamiz, menimcha, bu bu haqda o'ylashning bir usuli va biz bu erda bu qisqa kunlik o'simlik ekanligini ko'rishimiz mumkin, chunki kun qisqa bo'lganda , faqat sakkiz soat bo'lsa va tun uzoq bo'lsa, bu o'simlik gullaydi. Shunday qilib, bu gullaydi va aksincha bo'lsa, kun uzoq va tun qisqa bo'lsa, yaxshi, u gullamaydi va shuning uchun bu qisqa kunlik o'simlik. Va shuning uchun qiziqarli savol, o'simlikning gullashiga kunning uzunligimi yoki tunning uzunligi o'simlik gullashiga bog'liqmi? Va ma'lum bo'lishicha, ko'plab qisqa kunlik o'simliklar uchun, ko'pincha, aslida o'rganilganlarning ko'pchiligi, agar sizda shunday qisqa kunlardan biriga ega bo'lsangiz, lekin siz bir oz quyosh nuri bilan tunni to'xtatasiz, atigi bir necha daqiqa. Bu erda quyosh nuri tushmasa, o'simlik gullamaydi. Bundan xulosa qilish mumkinki, bu aslida kunning uzunligi emas, chunki agar u kunning uzunligi bo'lsa, bu erda hali ham gullashi mantiqiy bo'lar edi. Lekin bu aslida uzluksiz tunning uzunligi. Har qanday yorug'likdan uzilishlarsiz tun qancha davom etadi? Shunday qilib, bu qisqa kun o'simliklari, aslida tunning uzunligiga ko'proq bog'liqligini aytadi. Tun uzunligi, shuning uchun siz qisqa kunduzgi o'simlikni uzun tun o'simligi deb tasavvur qilishingiz mumkin, lekin biz bilganimizdek, va bu erda biz kunni to'xtatib qo'ysangiz, bu farq qilmasligini ko'ramiz. to'satdan gullasha boshlaganida, oh, kunim biroz qorong'i bo'ldi, kunim qayerdandir buzildi. Shunday qilib, bu turdagi natijalar, bu tajribalar o'tkazilganda, bizni o'ylashga majbur qiladi, hech bo'lmaganda ko'plab qisqa kunlik o'simliklar uchun tunning uzunligi aslida muhim bo'lib tuyuladi. Endi, boshqa turdagi o'simliklar uchun va men gapiradigan hamma narsada bu mutlaq emas, bu barcha qisqa kunlik o'simliklar bir yo'l bilan ishlaydi yoki barcha uzoq kun o'simliklari boshqa yo'l bilan ishlaydi, lekin bu sizga o'z tuyg'usini berishdir. atrofimizdagi dunyoda biz turli mexanizmlarni topamiz. Masalan, ko'plab uzoq kunlik o'simliklar kun davomida ishlaydi, aslida buni yozib qo'ying. Shunday qilib, uzoq kun o'simliklari, siz ularni ikki guruhga bo'lishingiz mumkin, tunning uzunligiga bog'liq bo'lganlari bor, shuning uchun tunning uzunligi va shuning uchun tunning uzunligiga bog'liq bo'lgan uzun kunduzgi o'simlik, siz uni qisqa tungi o'simlik deb atashingiz mumkin. Qisqa tun bu qorong'u dominant deb ataladi. Qorong'i dominant. Ammo sizda boshqa uzoq kun o'simliklari bor, kunlar uzoqroq bo'lganda gullashi mumkin bo'lgan o'simliklar, aytaylik, yozga kirayotganimizda, ular aslida kun uzunligiga bog'liq. Va ba'zida bu nafaqat fotoperiod, balki kunning uzunligi emas, balki biologik jarayonning bir turini belgilaydi, bu kunning uzunligi va boshqa turdagi narsalardir. Shunday qilib, unga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan boshqa narsalar. Va sizda kunning uzunligi bo'lgan yoki sizda ba'zi bir tashqi belgilar mavjud bo'lganda, shuningdek, ehtimol ba'zi boshqa belgilar mavjud bo'lsa, bularning ba'zilari ichki biologik belgilar bo'lishi mumkin, bu tashqi tasodif modeli deb ataladi, chunki tashqi omillar biror narsaga to'g'ri keladi. bu ichki holat.