O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti
Download 0.75 Mb. Pdf ko'rish
|
talabalarga mumtoz musiqani orgatishning oziga xos yollari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llari ”
- Kafedra mudiri: ______________ katta o’qituvchi: H.Omonov. JIZZAX - 2014
- Ilmiy rahbari : katta o’qituvchi Q.Boboqulov.
- A.Qodiriy nomidagi Jizzax Davlat pedagogika instituti 5141000 "Musiqiy talim" yonalishi bitiruvchisi O’roqov Zokirning
- II.BOB. TALABALARGA MUMTOZ MUSIQANI O’RGATISHDA MAQOM ASHULALARI VA ULARNI YOSHLLAR TARBIYASIDAGI O’RNI VA AHAMIYATI.
- Tadqiqot predmeti
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI ABDULLA QODIRIY NOMLI JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI PEDAGOGIKA - PSIXOLOGIYA FAKULTETI MUSIQA TA’LIMI NAZARIYASI VA METODIKASI KAFEDRASI
«Himoya qilishga ruxsat beraman » Pedagogika-psixologiya fakulteti dekani: ___________dots.R.Abdurasulov “___” ______2014 yil.
“
mavzusida bajarilgan
Bajaruvchi: O’roqov Z. Ilmiy rahbar: Boboqulov Q.
Ishni himoyaga tavsiya etaman Boboqulov Q ______________
(ilmiy rahbar ismi va sharifi) (imzo) BMI “Musiqa ta’limi nazariyasi va metodikasi” kafedrasi yig’ilishining qarori bilan (Qaror___ №___ “___” _______ 2014-yil) himoyaga tavsiya etilgan. Kafedra mudiri: ______________ katta o’qituvchi: H.Omonov. JIZZAX - 2014
A.Qodiriy nomidagi Jizzax Davlat pedagogika instituti 5141000 "Musiqiy ta'lim" yo'nalishi bitiruvchisi O’roqov Zokirning «Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llari» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga ilmiy rahbar XULO S A SI Bugungi kunda "Ta'lim to'g'risida" gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" talablari asosida oliy o’quv yurtlarilarida o'qitiladigan boshqa fanlar qatori musiqa madaniyati o'qitishni yaxshilash masalasi dolzarb masalardan biri hisoblanadi. Shuni xisobga olgan xolda mumtoz musiqani kuylashga o'rgatish orqali dars olib borishda qo'shiq kuylashning usul va metodlari psixologik - pedagogik masalalari bugungi kunda etarli darajada ishlab chiqilmagan. Shuning uchun oliy o’quv yurtlarida musiqa darslarini o'qitilishida qo'shiq repeituarlari ustida ishlashda o'quvchilarning mumtoz musiqani o’rganirishning o'ziga hos xususiyatlaridan foydalanib dars o'tish va uni qo'llashni mazmun, mohlyatini amalga oshirish masalasi dolzarb masala bo’lib bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. Bltiruv malakaviy ishi kirish, ikki bob, to'rt paragraf, umumiy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxatidan iborat bo'lib, ishda oliy o’quv yurtlarilarida mumtoz musiqa fanini olib borishning o'ziga xos usul, shakl va vositalari keltirilgan. O’roqov Zokir tomonidan tayyorlangan ushbu bitiruv malakaviy ishi ana shunday muammolarni xal etishga urinishlardan biri. Bitiruv malakaviy ishida ta'lim. soxasidagi oliy o’quv yurtlarilari va darsdan tashqari ta'lim muassasalariga musiqiy ta'lim mutaxassislarini tayyorlash uchun ularning pedagogik faoliyati uchun zarur bolgan dars o'tishning zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish metodlari va variantlarini hamda qo'shiq kuylash, ijrochilik, mumtoz musiqani kuylash
mahoratini zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanib shakllantirish texnologiyasi haqida fikr yuritilgan. O’roqov Zokirning ushbu bitiruv malakaviy ishi oliy o’quv yurtlarilari da mumtoz musiqa fanini o'qitish jarayonida repertuar tanlashning usul va metodlarini qo’llash orqali darslarni olib borish muhim ahamiyat kasb etadi. Ish tugallangan va ushbu bitiruv malakaviy ishi Oliy Attestatsiya komissiyasining talabiga to’liq javob beradi va uni himoyaga tavsiya etaman.
Ilmiy rahbari : katta o’qituvchi Q.Boboqulov.
A.Qodiriy nomidagi Jizzax Davlat pedagogika instituti 5141000 "Musiqiy ta'lim" yo'nalishi bitiruvchisi O’roqov Zokirning «Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llari» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga TAQRIZ
Respublikamizda ta'lim tizimiga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qollash davr talabidir. "Ta’lim to'g'risida" gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"da musiqiy ta'lim bakalavrlarini tayyorlash masalasi murakkab va ko'p qirrali jarayon bo’lib, bu jarayonni olib borishda faoliyat turlari muhim ahamiyat kasb etadi. Shuni hisobga olgan xolda zamonaviy pedagogik texnoligiyalardan foydalanib olib kuylasllga o'rgatish usul va metodlan psixologik - pedagogik masalalari bugungi kunda etarli darajada ishlab chiqilmagan, shuning uchun oliy o’quv yurtlarilarida mumtoz musiqa darslarini o'qitishda qo'shiq repertuarlari ustida ishlashda o'ziga hos xususiyatiaridan foydalanib dars o'tish va uni qollashni mazmun, mohiyatini amalga oshirish masalasi dolzarb masala bo’lib bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. O’roqov Zokir o’zi tanlagan mavzu bo'yicha oliy o’quv yurtlarilari musiqa darslarini tashkiliy-pedagogik jihatlariga tegishli muhim bir muammoli holatni ilmiy jihatdan o'rgangan va bunda mavzuni o'ziga xos dolzarbligini va ilgari o'rganilgan tomonlarini asoslab bera olgan. Bitiruv malakaviy ishida ta'lim sohasidagi oliy o’quv yurtlarilari va darsdan tashqari ta'lim muassasalariga musiqiy ta'lim mutaxassislarini tayyorlash uchun ularning pedagogik faoliyati uchun zarur bo'lgan dars o'tishning xususiy (optimal) metodlar va variantlarini hamda qo’shiq kuylash, ijrochilik mahoratini zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanib shakllantirish texnologiyasi haqida fikr yuritilgan.
O’roqov Zokirning ushbu bitiruv malakaviy ishi oliy o’quv yurtlarilarida mumtoz musiqa fanini o'qitish jarayonida qo’shiqlarni kuylashga o'rgatish usul va metodlarni qo’llash orqali darslarni olib borish muhim ahamiyat kasb etadi. Ish tugallangan va ushbu bitiruv malakaviy ishi Oliy Attestatsiya komissiyasi talabiga to’liq javob beradi va uni himoyaga tavsiya etaman.
Jizzax pedagogika kolleji direktor o’rinbosari:
A.Qodiriy nomidagi Jizzax Davlat pedagogika instituti 5141000 "Musiqiy ta'lim" yo'nalishi bitiruvchisi O’roqov Zokirning «Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llari» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga TAQRIZ Respublikamizda ta'lim tizimini amalga oshlrishda nafosat tarbiyasi ham bugungi kunning eng dolzarb vazifalaridan biridir. "Ta'lim to’grisida”gi Qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" talablari asosida talaba yoshlarni barkamol inson qilib tarbiyalashda musiqaning roli muhim ahamiyatga ega. Ushbu taqriz etilayotgan bitiruv malakaviy ishi esa ana shunday muammolarni hal etishga qaratilgan ishlardan biridir. Malakaviy bitiruv ishi kirish, 2 bob, 4 paragraf hamda xulosa va foydalanilgan adabiyotdan iborat. Ishning kirish qismida mavzuning doizarbligi asoslangan. I bobda oliy o’quv yurtlarilari da o'quvchi yoshlarga musiqiy ta'lim berish orqali ularni barkamol inson qilib tarbiyalashning mazmun metodlari va shakllari, vositalari keltirilgan. Talabalarga mumtoz musiqa fanini o'qitish orqali ularga nafosat tarbiyasi berish texnologiyalari to’liq asoslangan, 2 bobda yoshlarai yetuk inson qilib tarbiyalashda musiqa darslarini roli va o'rni uning metodlari mazmuni va moxiyati o'qitish metodikasiga bag’ishlangan bo’lib unda birinchi navbatda yangi pedagogik texnologiya tushunchasini mazmuni va moxiyati xamda unga qo'yilgan talablar atroflicha tahlil etilgan va shundan kelib chiqqan xolda dars ishlanmalari yaratilgan. Ishdan olingan natijalar talaba yoshlarni tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ishni tugallangan deb hisoblayman va bu ish oily attyestatsiya komissiyasining Nizomiga to'liq javob beradi. Ishni ximoyaga tavsiya etaman. Musiqa ta’limi nazariyasi va metodikasi kafedrasi katta o’qituvchisi:
S.Raimjonov. MUNDARIJA
KIRISh I. BOB. O’ZBEK MUMTOZ MUSIQASI VA UNING XUSUSIYATLARI.
1.1. MUMTOZ MUSIQA JANRLARI VA ULARNING TURLARI. 1.2. O’ZBEK MUMTOZ ChOLG’U MUSIQASI VA UNING TARBIYaVIY JIHATLARI.
MAQOM ASHULALARI VA ULARNI YOSHLLAR TARBIYASIDAGI O’RNI VA AHAMIYATI.
2.1.ShAShMAQOM TARKIBIDAGI MAQOMLAR VA ULARNING TURLARI, JANRLARI.
2.2. TALABALARGA MUMTOZ MUSIQANI O’RGATIShNING MEZONINI BELGILASh VA TAJRUBA-SINOV IShLARI.
UMUMIY XULOSALAR. FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR RO’YXATI.
ILOVALAR. KIRISh. Mavzuning dolzarbligi. O’zbekiston mustaqillikka erishgan qisqa davr ichida xalqimizning ijtimoiy hayotida, turmush tarzi va madaniyatida keskin yangilanish va ko’tarinkilik yuz bera boshladi. Mustaqillik tufayli ajdodlarimizning boy tarixiy qadriyatlarining ming yillarini qamrab olgan betakror ma’naviy-madaniyati gurkirab yashnadi, yangicha yunalish oldi. Xalqimizning ma’naviy merosi sanalgan, asrlab rivoj topib kelgan musiqiy an’analarni o’rganish bo’yicha ham keng yul ochib berildi. Yangi davlat ta’lim standartlari bo’yicha Respublika Oliy musiqa ta’limi beruvchi pedagogika universitetlari va institutlari, musiqa fakultetlari va bo’limlari uchun joriy qilingan o’quv rejasiga “Maqom asoslari”, “An’anaviy qo’shiqchilik”, “O’zbek mumtoz musiqasi” darslarining kiritilishi bo’lajak musiqa bakalavrlarini milliy musiqiy merosimizni mukammal o’rganishga yaratilgan katta imkoniyat bo’ldi. Bulajak bakalavrlarni har tamonlama komil inson qilib tarbiyalashda ularni mustaqil fikrlashga layoqatli, har tamonlama yetuk qilib musiqiy va badiiy didi yetarli qilib rivojlantirishda o’zbek musiqiy merosimiz va qadriyatlarimizdan, xususan mumtoz musiqadan foydalanish nihoyatda zarur yekanligini turmush tarzimiz, hayotiy yehtiyojlarimiz va ruhiy intilishlarimiz talab qilmoqda. Bugungi kunda yosh avlodni barkamol inson kilib tarbiyalashda, kundalik ijtimoiy xayotimizda, manaviy va axlokiy qadriyatlarimizning urni bekiyosdir. Bu borada asrlar Osha xalqdan-xalqqa, ustozdan shogirdga utib kelayotgan xalq ma’naviy xazinasining bebaxo boyligi bulgan o’zbek mumtoz musiqasi yoshlar tarbiyastda ulkan ahamiyat kasb yetmasligini unutmasligimiz kerak. Jumladan, xalq donishmandligining go’zal ko’rinishi bulgan o’zbek mumtoz musiqasi yoshlar komolotini shakllanishining vositasi sifatida oila, bolalar bog’chalari, maktablarda, kollej qolaversa musiqa bilm yurtlarida o’rganilishi muhimdir. Yurtboshimiz I.A.Karimov konservatoriya yangi binosining ochilish marosimida suzlagan nutqida takidlab o’tganidek “Odomzod yozish chizishni, o’qishni bilmasligi mumkin, lekin shubha yuqki guzal kuy, ohang va taronalarning hayotbaxsh tasirini har qanday vaziyatda ham sezadi”. Shuning uchun ham musiqa
insonga hamisha hamroh, uning tuyg’ulariga ruhiyatiga qanotdir. Xalqimizning milliy musiqa san’ati nihoyatda qadimiy. O’zbek madaniyati boy merosga yega. Uning mazmunida xalqimizning milliy ruhiyati, oliy insoniy fazilatlari, badiiy madaniyati istiqlol va mustaqillik uchun kurash hamda orzu umidlari aks yetadi. “Musiqa deb atalmish ilohiy bu mo’jizada shunday bir sehr mujassamki, uni tushunish, tasirini sezish uchun hyech qanday tarjimonning keragi yuq” degan yedi prezidentimiz I.A.Karimov. Shuning uchun ham o’zbek xalqining musiqiy og’zaki ijodi, hunarmandchiligi, memorchiligi, adabiyoti qanchalik qadimiy bo’lsa, uning musiqasi shu qadar qadimiy deb ayta olamiz. Kelajagi buyuk davlatimizning vorislari, bo’lajak yosh avlodni munosib tarbiyalab voyaga yetkazish o’qtuvchi kadrlarni har tomonlama yetuk, jismonan baquvvat, manaviy va mafkuraviy jihatdan barqaror, milliy istiqlol g’oyalarini chuqur anglagan, badiiy yuksak didli inson qilib tarbiyalashga bevosita bog’liqdir. Bo’lajak bakalavrlarni xususan musiqa mutaxasislarni tayyorlashda xalqimizning boy ma’naviy musiqiy merosini, asrlar osha sayqal topib kelgan mumtoz asarlarni izchillik bilan o’rganish va ularni talaba yoshlarga o’rgatish muhum ahamiyatga molik masaladir. Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “Inson shaxsini, uning yuksak manaviy fazilatlarini kamol toptirish, milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish, yosh avlodni boy manaviy merosimiz hamda tarixiy qadriyatlarimizga hurmat-yetibor, mustaqil vatanimizga mehr-muhabbat ruhida tarbiyalash talablari oldimizga muhim vazifalar qo’ymoqda”. “Talim to’g’risida” gi qonun va “Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi” ta’lim tarbiya mazmunini tubdan o’zgartirish zarurligini ko’rsatdi. Uni amalga oshirishning birinchi davri muvaffaqiyatli yakunlandi va qisqa vaqt ichida ilmu ma’rifatni yegallash bo’yicha aql bovar qilmas yangiliklarga yerishildi. Talim standartlari asosida barcha fanlar bo’yicha ham yangi o’quv rejalari, yangi dasturlar, ma’ruza matnlari, o’quv qo’llanmalari va darsliklar yaratildi. Ularning tub mazmuniga milliy istiqlol g’oyasi singdirildi, yangi ma’naviy-axloqiy qonun-qoidalar, mafkuraviy talablar qo’yildi. Oliy ta’lim tizimida ham o’lkan yangiliklarga yerishildi, talabalarni baholashning yangi reyting tizimi joriy yetildi, yangi pedagogik texnologiyadan keng foydalana boshlandi, kampyuter va intirnet tarmoqlari ishga tushirildi. Yangicha talab milliy musiqamizning ruhiyatida ham barq o’rayotgan bir zamonda undan xalqimizning mumtoz musiqaga qiziqishi va hurmatini yuksaltirishda, xususan musiqa bakalavrlarini tarbiyalashda keng foydalanish zarurati to’g’ilmoqda. Bunda milliy musiqamiz poydevori asosida dunyo andozasi darajasiga ko’tarilish, barcha ilg’or davlatlar musiqasiga xos noyob an’analardan unumli foydalanish va o’zbek musiqa madaniyati namunalarini hayotga keng targ’ib qilishdek muhum vazifalar turibdi. O’sib kelayotgan yosh avlodni bu ulug’vor vazifalarga yetaklovchi musiqa bakalavrining o’zi xam aynan shunday yuksak yentellekt yegasi bo’lishi lozim. Musiqa-san’atning oddiygina bir turi bo’lib qolmasdan u bo’lajak kasb yegalarining musiqiy madaniyatini va uning yuksak badiiy didini rivojlantira oluvchi vosita hisoblanadi. Sharq musiqasining buyuk qudrati haqida “Sharq taronalari” xalqaro musiqa festevali qatnashchilariga qarata Prezidentimiz I.A.Karimov shunday degan yedi “Sharq musiqasi – Sharq falsafasi, Sharq dunyosining uzviy bir qismidir. Sharq musiqasining jahon merosida tutgan o’rni benihoya buyuk... Bu musiqa ming-ming yillardan beri odamlar dilini poklab, ularni ruhan yuksaltirib kelmoqda. Uzining yuksak jozibasi bilan dunyo madaniyatiga ozuqa berib umum bashariy qadriyatlarga munosib hissa qo’shmoqda”. Xalqimizning jahon xalqlariga namoyish qilib, faxrlansa arziydigan mumtoz musiqamiz mavjutki u inson dilini uning yuksak didini tarbiyalab, voyaga yetkazishga qodir kuchga yega. Ko’pchilik ish tajribalar ilmiy izlanishlarimiz asosida shunday fikrga keldikki bu mavzu o’zining, nihoyatda dolzarbligi bilan ajralib turadi. Mumtoz musiqani o’rganish talabalardan juda katta mehnat, saiy harakat talab qiladi. Bu murakkabliklarning asosida bir qator mehnat talab vazifalar yotadiki, bu vazifalarni bajarish orqaligina mumtoz musiqani meyoriga yetkazib o’rganish mumkin. Xususan shunday murakkabliklardan biri bu mumtoz asarlarning she’riy matnini, yani g’azallarning mazmunini o’rganishdan iboratdir. Mumtoz musiqalarning moqom sho’balarining aksariyat ko’pchiligi mumtoz she’riyatning daholari bo’lgan Lutfiy, Navoiy, Fuzuliy, Muqumiy, Uvaysiy, Nodira kabi shoirlarning g’azallariga bastalangan bulib, ularda hozirgi kun yoshlariga manosi tushunarsiz bo’lgan juda ko’plab kundalik muloqotimizda diyarli uchramaydigan so’zlar uchraydi. Shundan kelib chiqqan xolda mumtoz musiqani o’rganishni birinchi navbatda talabalar uchun notanish bo’lgan so’zlarning mazmunini tushuntirib berishdan boshlash tafsiya yetiladi. Juda ko’plab hofizlar, o’zlari kuylaydigan musiqaning ayrim so’zlarini o’zlari ham tushunmasligining guvoxi bo’lamiz. G’azallarning murakkab jihatlaridan yana biri shundaki, misralardagi mavjud so’zlarning mazmunan bir-biriga birikishidan kelib chiqadigan mazmunni anglab olishdan iborat bo’ladi. Shurlarda uchraydigan o’xshatishlar, solishtirib ko’rishlar, tashbehlar, ruhiy holatlar, obrozlarning hayotiyligidan bir necha marta oshirib tavsif qilinishini hisobga olgan holda uning mazmunini anglab olish ham talabalar uchun anchagina qiyinchiliklar olib keladi. Tadqiqotning maqsadi: Bo’lajak musiqa bakalavrlarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llarini o’rgatish, o’zbek mumtoz musiqa merosimiz orqali talaba yoshlarda musiqaga xususan mumtoz musiqaga bo’lgan qizziqishni shakllantirish va rivojlantirish, uni talabalarga o’rgatishning o’ziga xos yo’llarini nazariy va amaliy asoslab, o’rgatish bo’lib hisoblanadi.
va bo’limlarining talabalari-mumtoz musiqa bo’yicha tahsil olayotgan bo’lajak musiqa bakalavrlari olindi.
yo’llarini o’rgatish va rivojlantirish. Tadqiqotning vazifalari: 1. Respublika pedagogika oliygohlarining musiqa fakultetlari va bo’limlarida masrur muammoning qo’yilishini o’rganish va ilg’or tajribalarni omillashtirish; 2. Talabalarga mumtoz
musiqani o’rgatishning psixologek-pedagogik jihatlarini o’rganish; 3. Talabalarda mumtoz musiqani o’ziga xos yo’llarini o’rgatishning mezonlarini ishlab chiqish; 4. Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishda o’ziga xos pedagogik tizimni ishlab chiqish; 5. Mavzu yuzasidan tajriba-sinov ishlarini olib borish; 6. Sinov-tajriba ishlari natijalarini umumlashtirish, to’plangan materiyallarni ilmiy ish holiga keltirish; 7. Talabalarga mumtoz musiqani o’rgatishning o’ziga xos yo’llarini ishlab chiqish va metodik, pedagogik tafsiyalar berish. Download 0.75 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|