5
Tub va murakkab sonlar.
Faqat o’ziga va birga bo’linadigan sonlar tub sonlar diyiladi. Eng kichik tub son
2 ga teng. Eng katta tub son esa mavjud emas.
Masalan. 2, 3,5,7,9,11,13, …
Umumiy bo’luvchisi ikkitadan ortiq bo’lgan sonlar murakkab sonlar diyiladi.
Ikkiga bo’linadigan sonlar juft sonlar diyiladi. Eng kichik juft son nol.
Juft sonlar
formulasi
bo’ladi.
0 1 2 3 4 ….
0 2 4 6 8 ….
Ikkiga bo’linmaydigan sonlar toq sonlar
diyiladi
Toq sonlar formulasi:
1.
Agar
birdan boshlansa ga teng.
2.
Agar
noldan boshlansa ga teng bo’ladi.
O’zidan boshqa bo’luvchilari yig’indisiga teng bo’lgan sonlarga
mukammal son
diyiladi.
Masalan. 6 mukammal sondir. Chunki uning bo’luvchilari 1, 2 va 3 ga teng.
Umumiy bo’luvchisi birga teng bo’lgan sonlar o’zaro tub sonlar diyiladi.
Masalan. 7,9; 10,13; 5,7…
Har qanday ketma-ket kelgan natural sonlar har doim o’zaro tub bo’ladi.
Sonlar nechta bo’lishidan qatiy nazar ularning ichida faqat ikkitasi o’zaro tub
bo’lsa, barchasi o’zaro tub bo’ladi.
Sonlarning bo’linish belgilari.
Berilgan sonning boshqa sonlarga qoldiqsiz bo’linishi yoki bo’linmasligini
bo’lib ko’rish yo’li bilan emas, balki, ma’lum belgilar orqali ham bilish mumkin.
1.
Oxirgi raqami juft bo’lgan son, ya’ni juft sonlar 2 ga bo’linadi
Masalan; 30
8, 555
0, 144
8
2.
Raqamlar yig’indisi 3 ga bo’linadigan son 3 ga qoldiqsiz bo’linadi.
Masalan; 432,8361,795.
3.
Raqamlarni yig’indisi 9 ga qoldiqsiz bo’linadigan son 9 ga qoldiqsiz bo’ladi.
Masalan; 874377,540081,80001,9653284755.
9 gaqoldiqsiz bo’linadigan son 3 ga ham qoldiqsiz bo’linadi lekin 3 ga qoldiqsiz
bo’linmasligi mumkun.
Sonning 3 ga yoki 9 ga bo’linishi yoki bo’linmasligini tekshirish uchun
raqamlarini to’liq qo’shib chiqish shart emas.Buning uchun 3 ga yoki 9 ga
6
bo’linadiganlarini yig’indisi 3 ga yoki 9 ga bo’linadiganlarini o’chirib chiqamiz.
Qolgan raqamlarni qo’shish oson bo’lib qoladi .
Do'stlaringiz bilan baham: 
