O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta’limi vazirligi

AQLIY RIVOJLANISH KOEFFITSIENTI (ingl. ntellekcualquotion — IQ) — aqliy 
yosh (AYo) va xronologik asl yosh (XAYo) orasidagi (AYo)XAYo) *100 q IQ 
Intellektning biror-bir esh shkalasiga suyangan holda test natijalari orqali aqdiy 
rivojlanishni aniqlash mumkin. 
AQLIY HATTI-HARAKAT - tashqi muhit va tashqi nuqta suyanmagan holdagi idrokning 
ichki rejalarda bajariladigan hatti-harakatlar. 
AFFEKT (lot. ruhiy his-hayajon) — irodaviy nazoratni yo‘lotgan holda tez va kuchli paydo 
bo‘lib, shiddat bilan o‘tadigan qisqa muddatli emopional holat. 
AXAMIYATLILIK - biror-bir ob‘ektda qoldirish bilan bog‘liq bo‘lgan shaxsning ehtiyoji. 
U barkaror va vaziyatli bo‘ladi. 
BEVOSITA (vositali ravishda) - hodisalarning biror narsa vositasida bir-birovi bilan 
alokada bo‘lishi. 

---

157 
BELGI - faoliyat bilan bog‘lik, bo‘lgan hamda barcha tuyg‘ular orqali qabul qilinadigan 
hodisa. Belgilar so‘zli va so‘zsiz bo‘ladi. XX asrning 30-yillarida belgilar haqidagi fan - 
semiotika paydo bo‘ldi. 
BIOGENETIK KSENUN (hayot - kelib chiqmok) - bolaning psixik taraqqiyotini, akliy 
qobiliyatlarni faqat nasliy xususiyatlar bilan belgilab, ong taraqqiyotini belgilab 
boruvchi boshqa omillarni, ijtimoiy muhit hamda ta‘lim-tarbiyaning rolini inkor 
qilinuvchi nazariya. Uni F. Myo‘ller va Gekkellar kashf etishdi. 
BIXEVIORIZM (ing. hulq) -Amerika psixologiyasida yo‘nalish bo‘lib, unda barcha 
psixik holatlar ongni inkor qilgan holda tashqi turtkich ta‘siriga bog‘liq bo‘ladi deb 
ta‘kidlaganlar. 
VEBRAL (lot. so‘z) - so‘zli, so‘zdan iborat bo‘ladi. 
GALLYUTSINATSIYA (lot. alahlash, valdirash, bosinqirash) -mavjud bo‘lmagan 
narsalarning hayolan idrok etilishi. Miya faoliyatining bo‘zilishi oqibatida sezgi 
organlarining (eshitish,qo‘rish, hid bilish) gallyutsinatsiyalari mavjud. 
GENEZIS (grekcha - tug‘ilmoq, vujudga kelmoq rivojlanish) - biror-bir hodisa, 
predmet rivojlanish jarayonining qonuniyatlarini aks ettiruvchi tushuncha. 
GENERALIZATSIYA (lot. umumiy, bosh) - shartli va shartsiz reflekslarning 
umumlashishi. Generalizatsiya hodisasida bir-biriga nimasidir bilan o‘xshash 
qo‘zg‘ovchilar bir hil javob hosil qiladilar.