O`zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi

O`zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi

O`zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi 
 
 
A.Qodiriy nomli
Jizzax Davlat Pedagogika Instituti

PYeDAGOGIKA-PSIXOLOGIYA FAKUL’TЕTI

PEDAGOGIKA- PSIXOLOGIYA KAFЕDRASI

XULQI OG`ISHGAN 
BOLALAR 
PSIXOLOGIYASI 


 
 
 
fanidan ma’ruzalar matni 
 

Ushbu ma’ruzalar matni “Pedagogika-psixologiya” kafedrasining 2013 yil

___.08 dagi majlisida muhokama qilindi va uning 1 - raqamli bayonnomasi bilan
tasdiqlandi.

Tuzuvchi: o`qituvchi

D.Abduvahobova

Taqrizchilar: psixol.f.n. R.A.Abdurasulov

kat
o`qit.
M.Q.Qodirova

KIRISH 
Hammamiz ham dyeyarli har kuni ijtimoiy istalmagan axloqning turli-tuman
ko`rinishlari – tajovuzkorlik, zararli odatlar, qonunga zid harakatlar bilan
to`qnashamiz... Shu kabi muammolar bilan shug`ullanuvchi mutaxassislar ko`p
yillardan byeri qator savollarga javob izlamoqdalar. Bunday axloqning sababi
nimada bo`lishi mumkinq! Nima insonni qayta-qayta o`ziga va atrofdagilarga zarar
kyeltirishga majburlaydiq Bunday qanday qutulish mumkinq Va nihoyat,
“og`ishgan xulq” atamasidan foydalanish qonuniymikin.
Dyeviantlik, og`ishgan xulq psixologlar, shifokorlar, pyedagoglar,huquqni
himoyalovchi organlar xodimlari, sotsiologlar, faylasuflarda jonli qiziqish
uyg`otib kyelgan. Og`ishgan xulq mavzusi sohalararo va munozarali xaraktyerga
ega. Atamaning “ijtimoiy mye'yor” tushunchasi bilan payvasta ekanligi muammoni
ko`p marotaba murakkablashtiradi, chunki mye'yorning chyegaralari o`ta shartli,
insonda esa barcha ko`rsatkichlar bo`yicha absolyut mye'yorning o`zi mavjud
emas.
Yondoshuvlarning turli-tumanligi shaxs xulq ini og`ishganligini tashhis
qilish, uni profilaktikalash va ijtimoiy-psixologik yordam ko`rsatish davomida
bartaraf etish kabi amaliy vazifalarni yechishda ham ko`zga tashlanadi.
Hulqi og`ishgan bolalar psixologiyasi fanining asosiy maqsadi o`quvchilarda
shaxs og`ishgan xulqi muammolarining zamonaviy holati haqida ilmiy asoslangan,
yaxlit tasavvurning shakllanishida yordamlashishda ko`rinadi. Og`ishgan xulqni
tushuntirish uchun turlicha psixologik kontsyeptsiyalar qimmatini tan olgan qolda
biz asosida kognitiv-axloqiy yondoshuv yotuvchilarni ustuvor sifatida ajratamiz.
Ushbu fanni o`qitish tajribasi shuni ko`rsatdiki, matyerialni anglashda ba'zi
bir qiyinchiliklar mavjud ekan. Birinchidan, “og`ishgan xulq” tushunchasining
ko`p ma'noliligi va bu bilan bog’liq bo`lgan tyerminologik chalkashliklar.
Ikkinchidan, har birimizning ichki dunyomizga xos bo`lgan shaxsiy ozodlik
ehtiyoji va jamiyatning chyeklashlari orasidagi qarama-qarshilikdir. Og`ishgan
xulq fyenomyeni mavjudligining o`zi “ozodlik yoki zaruriyat” dilyemmasi faktini
tasdiqlaydi, qatto jamiyatning umidlariga qarshi har bir odamning shaxsiy
tanlovchi pryedmyeti hisoblanadi. Yana bir ma'lum murakkablik shundaki,
og`ishgan xulq muammosi bo`yicha ma'lumotlarni turli fanlar, masalan,
sotsiologiya, tibbiyot, huquq, psixologiya, pyedagogikadan izlash lozim bo`ladi.
Mavjud bo`lgan adabiyotlar, qoidadagidyek, yoxud o`ta ixtisoslashtirilgan, yoki
o`ta ommaviy xaraktyerga ega. Og`ishgan xulq psixologiya bo`yicha adabiyotlar
unga ta'sir qilishning samarali tyexnologiyalari yetishmagani kabi shubhasiz
yetishmaydi.
O`quvchiga taqdim etilayotgan ish o`zida mavjud bo`lgan ilmiy
yondoshuvlarni ko`rib chiqishga intilishni va muallifning psixologik aspyektda
ko`rib chiqiluvchi shaxs og`ishgan xulqini o`rganish qamda uni bartaraf etishdagi
amaliy tajribalarini umumlashtirishni aks ettiradi.