O’zbekiston respuplikasi oliy va o’rta

Yangi darsning bayoni.
Atrofimizni o’rab turgan moddiy dunyo jismlardan tashkil topgan. Ular katta –kichikligi, rangi, massassi, shakli va boshqa belgilari bilan farqlanadi. Ularni biror maqsadda ishlatiladigan biyum deb ataladi. Jismlarning turli xossalarga ega bo’lishi eng avvalo ularning tarkibiga bog’liq. Jismning tarkibiy qismi modda deb ataladi. Ba’zan turli xil jismlar bir xil moddadan iborat bo’ladi. Masalan, bolg’a, mix, igna va pichoq teir moddasidan tshkil topgan. Shuningdek, bir xil jismlar har xil moddalardan tashkil topadi. Masalan, qoshiq aluminiy yoki temir moddasidan, shuningdek, oltin va kumush moddasidan ham yasalgan bo’lishi mumkin. Demak, jismni xossasi uni tashkil qilgan moddaning tabiatiga, ya’ni uning xossasiga bog’liq. Hozirgi kunda juda ko’p kiyim-kechak, uy-ro’zg’or buyumlari, mashinalarning detallari, sintetik hosil qilingan moddalar – plastmassalar, sun’iy charm, kauchuk, kimyoviy tolallardan tayyorlanmoqda. Demak, “Kimyo – tabiiy va sun’iy moddalarning xossalarini, ular tarkibining o’zgarishi tufayli yangi moddalar hosil bo’lish jarayonlarini o’rganuvchi fandir” degan xulosa Kimyo fanining hozirgi vazifalari jamiyatning moddiy va ma’naviy ehtiyojini qondirish yuzasidan hali to’liq hal qilinmagan, ya’ni yechimi topilmagan muammolarni o’rganish va ularning yechimini axtarishdan kelib chiqadi. Ularga quyidagilarni keltirish mumkin: 1.Aholininh oziq-ovqat mahsulotlariga va keng iste’mol mollariga bo’lgan ehtiyojini to’laroq qondirish; 2. Xalq ho’jaligini energiya bilan ta’minlash manbalarini toppish va ishlab chiqarishga joriy qilish; 3. Ttirik organizmda boradigan biokimyoviy jarayonlarni o’rganish va ularni oshqarish yo’llarini toppish; 4. Atrof-muhitni kimyoviy muhofaza
qilish masalalarini mukammal ishlab chiqish va tatbiq etish;5.kimyoviy o’zgarihslar energiyasidan foydalanish. Kimyo fanining qisqacha rivojlanish tarixi. Insonlar juda qadimdan qand, yog’ va oqsilga boy o’simlik mahsulotlaridan iste’mol qilganlar. Ular bundan 6 ming yil avval oltin, kumushdan zebu-ziynat buyumlari tayyorlashni bilganlar.Eramizdan 2000 yil avval Xitoyda qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi kurashda margimushdan foydalanilgan. O’sha davrlarda Misrda o’simlik va hayvon organizmlaridan turli bo’yoq moddalar, rux va oltingugurtdan dorivor moddalar tayyorlangan.Kimyoning nazariy masalalari bilan qadimgi grek olimlari eramizdan avvalgi V-VI asrlarda shug’ullanganlar. Ular butun borliqning asosini to’rtta “element” – suv, havo, tuproq va olov tashkil etadi deb tushunganlar. Keyinchalik Arastu (eramizdan avvalgi 384-322 yillar) butun borliq bitta asosiy materiyadan tuzilgan, degan nazariyani yaratdi. Uning fikricha 4 ta xossa: sovuqlik, issiqlik, namlik va quruqlikning asosiy materiyaga har xil nisbatda birikishidan – suv, havo, tuproq va olov hosil bo’ladi.Kimyoning fan sifatida rivojlanishiga Irland olomi Robert Boyl (1627-1691) katta hissa qo’shgan. Uning “Skeptik – kimyogar yoki aralash jismlardan to’rt elelment va uch kimyoviy negizning isboti sifatida qilinadigan tajribalar haqida mulohaza” kitobida alkimyo nazariyasi qattiq tanqid qilindi.