O‘zbekiston tarixi
Download 2.25 Mb. Pdf ko'rish
|
@Kutubxona Elektron-O zbekiston tarixi maruzalar matni
|
Ko’chirib keltiryilgan
korxonalarning jolashtiryilishi Urush bo’laotgan va dushman aqinlanib kelaotgan hudulardan muhim sanoat korxonalarini, kolxoz, sovxoz va MTS larning mulklarini, madani boliklar va o’quv urtlarini Sharqqa, jumladan, O’zbekistonga zudlik byilan ko’chirib keltirish, jolashtirish ishlari boshlanib ketdi. Fashistlar tomonidan varon qyilingan shaharlar va qishloqlarning aholisi, ota-onalari halok bo’lgan bolalar, million-million kishyilar ulkan oqim bo’lib ko’chib kela boshladyilar. Kishyilik tarixida bunda katta ko’lamli mudhish voqea birinchi marta sodir bo’ldi. O’zbekistonga uzga aqin sanoat korxonasi, jumladan, 48 ta mashinasozlik, metall ishlash, kimo va boshqa harbi texnika va mahsulotlar ishlab chiqaruvchi irik zavodlarning asbob-uskunalari ko’chirib keltiryildi, zudlik byilan barpo etyilgan binolarga jolashtiryildi va montaj qyilindi. Ishchi, xomasho jihozlari byilan ta’minlandi va front uchun mahsulotlar ishlab chiqarish o’lga qo’yildi. Toshkentda jolashtiryilgan Rostselmash zavodi «Katusha» va minomet snaradlari, aviatsia zavodi jangovar samolotlar etkazib bera boshladi. O’zbek xalqi urushning dastlabki - yillarida Rossia, Ukraina, Belorussia, Moldavia, Boltiqbo’i respublikalaridan ko’chiryilib keltiryilgan kishyilarni, shu jumladan, etim bolalarni o’z bag’riga oldi. 1941 - yil 3 dekabrda O’zbekiston Kompartiasi Markazi Qo’mitasining ko’chiryilib keltiryilgan fuqarolarni qabul qyilish va jolashtirish uzasidan maxsus qarori chiqdi. Xalq Komissarlari Soveti huzurida 1941 - yil 10 iulda tuzyilgan maxsus Respublika komissiasi va Mahalli sovetlarning ijroia qo’mitalari qoshida tuzyilgan alohida bo’limlar kishyilarni hisobga olish va jolashtirish byilan shug’ullandyilar. Ko’chirib keltiryilganlar shahar va qishloq tumanlariga jolashtiryildi. O’zbekiston bo’icha 1942 - yil bahorigacha ko’chirib keltiryilgan 716 ming kishi qabul qyilinib olindi, ishga jolashtiryildi, ular uchun ashash sharoitlari aratyildi. O’zbeklar ko’chiryilib keltiryilgan ota-onasiz bolalarga alohida g’amxo’rlik qyildyilar, 200 ming dan ko’proq etim bolalarni o’z bag’riga oldyilar. O’zbekiston SSR Xalq Komissarlari Soveti qoshida bolalarga ordam ko’rsatish bo’icha maxsus komissia tuzyildi. O’zbekiston xalq maorifi komissarligi tashabbusi byilan bolalarni qabul qyilish-taqsimlash markazi tuzyildi. Respublikamizning barcha vyiloatlari, shahar va tumanlarida bolalarni qabul qyilish punktlari ochyildi, ularda o’qituvchyilar kechau kunduz navbatchyilik qyildyilar. Myilitsia bo’limlari qoshida 30 dan ortiq bolalar xonalari tashkyil etyildi. 1942 - yil 2 anvarda Toshkent shahrida xotin-qizlarning ig’yilishi bo’lib, unda respublikamizdagi barcha aollarga qarata murojaat qabul qyilindi. Murojaatda etim bolalarni o’z tarbiasiga olishga da’vat etyildi. Ko’plab oyilalar 4000 dan ortiq etim bolalarni o’zlariga farzandlikka oldyilar, topgan-tutganlarini ular byilan baham ko’rdyilar. O’zbekistonga G’arbi vyiloatlardagi janglarda arador bo’lgan minglab askar va zobitlar ham olib kelinardi. Ularni qabul qyilib olish, gospitalga jolashtirish, salomatligini tiklash ishlariga alohida mehribonlik qyilindi. Respublikamiz sog’lomlashtirish markazlaridan biriga alandi. 1941 - yil 1 oktabrgacha O’zbekiston sog’likni saqlash xalq komissarligi tizimida 14950 o’ringa ega bo’lgan 47 gospital barpo etyildi va zarur uskunalar byilan jihozlandi. Ani patda Moskvadan, Kalinin, Rostov-Don va boshqa vyiloatlardan 15900 o’ringa (krovatga) ega bo’lgan 48 gospital ko’chiryilb keltiryildi, jolashtiryildi va ishga tushiryildi. Jami 39140 o’ringa ega bo’lgan 113 gospital arador va bemor jangchyilarga tibbi xizmat ko’rsatdyilar. Sog’aganlar frontga oki korxonalarda ishlashga jo’natib qo’yilardi. Nogiron bo’lib qolganlarga zarur ordam ko’rsatyildi, holiga arasha ish byilan ta’minlash choralari ko’ryildi. O’zbekistonliklar orasida mudofaa fondini tashkyil etish, front uchun issiq kiimlar to’plash harakati keng oyildi. Ishchyilar, kolxozchyilar va ziolyilar shaxsi jamg’armalarini, qimmatbaho buumlarini mudofaa fondiga topshirdyilar. Mudofaa fondiga 650 million so’m pul, 22 million so’mlik qimmatbaho buumlar, 55 kyilogramga aqin oltin, kumush va boshqa qimmatbaho buumlar to’plandi. Bu jamg’arma hisobiga respublikamizda tank kalonnalari, aviatsia eskadryilalari, bronepoezdlar quryilib frontga jo’natyildi. O’zbekistonlik jangchyilarga eshelonlab issiq kiimlar, mevalar jo’natib turdyilar. Davlat harbi zaomlariga ozyilish o’li byilan anchagina mablag’lar to’plandi. Aholidan issiq kiimlar taorlash uchun jun, teryilar ig’ib olindi. Aholiga davlat zaomi, pul-buum lotereasi sotish hisobiga 4,2 milliard so’m mablag’ ig’yilib g’alaba manfaatlari o’lida fodalanyildi. Xullas, urushning dastlabki - yilioq O’zbekistonning butun moddi va ma’navi kuchlari fashizmga qarshi g’alaba uchun safarbar etyildi, haot harbi izga tushiryildi, xalq Vatan himoasiga otlandi. Download 2.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|