O‘zbekiston tarixi

 
2. 
O’zbekiston sanoati va qishloq xo’jaligi front xizmatida 

Sanoat Respublika sanoati urush manfaatlariga moslashtiryilgan holda jadal 
rivojlantiryildi, angi tarmoqlar aratyildi. 1941 - yil oxirlarida O’zbekistonning 
300 sanoat korxonasi faqat harbi mahsulot bera boshladi. 
Respublika sanoat korxonalari quvvatlarining kengaishi, angidan 
quryilgan zavodlarning ishga tushiryilishi elektr energiasi va oqyilg’i ishlab 
chiqarishni keskin oshirishni talab qyildi. O’zbekiston partia va hukumati 
Ittifoq hukumatiga xat o’llab bu muammoni hal etishda ko’mak so’radi. Tez 
orada 1942 - yil 10 noabrda VKP (b) MQ va SSSR Xalq Komissarlari Soveti
«O’zbekiston SSRda beshta gidroelektr-stantsia quryilishi to’g’risida» qaror 
qabul qyildi. O’zbekistonda metallurgia zavodi qurish, ko’mir va neft qazib 
olishni ko’pattirish tadbirlari ham belgyilandi. 
1943 - yilda O’zbekistonda eng irik gidroelektrstantsia - Farxod GESi quryilishi boshlandi, 
quryilish zarur materiallar va ishchi kuchi byilan ta’minlandi. Farxod quryilishi umumxalq 
quryilishiga alandi, binokorlik ishlari xashar o’li byilan bajaryildi. 10 olik fidokorona mehnat 
natijasida Sirdaro jyilovlandi. 
Urush - yillarida Bo’zsuv darosi o’zanlarida Tovoqso, Oqqovoq, Salar, Quibo’zsuv, 
Oqtepa, Qibra GESlari, shaharlar va irik korxonalar onida kichik GESlar ishga tushiryildi. 
O’zbekistonda elektr energiasi ishlab chiqarish qarib 2,5 baravarga, a’ni 1940 - yilgi 462 mln 
kyilovatt soatdan 1945 - yilda 1187 mln kyilovatt soatga ko’padi. Urush davrida «Angrenugol» 
ko’mir konida ana uchta shaxta va ochiq usulda ko’mir qazib olinadigan kar’er bunod etyildi. 
O’zbekiston va Qirg’iziston chegarasida Qizyilqia ko’mir koni fodalanishga topshiryildi. 
1940 - yilda O’zbekistonda atigi 3,4 mln tonna ko’mir qazib olingan bo’lsa, 1945 - yili 
103 mln tonna, a’ni 30 marta ko’proq ko’mir qazib olindi.
Neft maxsulotlari ishlab chiqarishni keskin ko’patirish tadbirlari ko’ryildi. Neft-geologia 
qidiruv tresti, neft tarmog’i quryilish montaj tresti, neft qazib oluvchi 2 ta trest, neft qazib 
chiqarish asbob-uskunalarini ta’mirlash zavodi, neft mashinasozligi zavodi barpo etyildi. 
Farg’ona vodisida ishlab turgan «Andijon», «Polvontosh», «Changartosh», «Chimon» neft 
konlarida mahsulot ishlab chiqarish kuchatiryildi. angi neft konlari, neftni hadash zavodi ishga 
tushiryildi. Urush - yillarida Respublikada neft ishlab chiqarish 4 marta ko’padi va 1945 - yilda 
478 ming tonnadan ortdi.
G’arbdan ko’chirib keltiryilgan zavodlar bazasida 16 ta stanoksozlik, to’qimachyilik va 
mashinasozlik korxonalari tashkyil etyildi. Urushdan oldin quryilgan respublikamizdagi 
ko’pgina zavodlar ham turli harbi asbob-uskunalar, mashinalar, jangovar texnika ishlab 
chiqarishga moslab qata quryildi. 
O’zSSR XKS 1942 - yil 17 iunda Bekobodda metallurgia zavodi qurish to’g’risida qaror 
qabul qyildi. Metallurgia zavodini qurish butun respublika mehnatkashlarining zarbdor ishiga 
alandi. Sanoat korxonalari zarur mutaxasislar byilan, kolxoz va sovxozlar ishchi kuchi byilan 
ta’minlashdi. Zavod quryilishida 30 mingdan ko’proq kishyilar ishtiroq etdyilar. 
O’zbekistonning birinchi metallurgia zavodi 1944 - yil 5 mart kuni dastlabki metall 

---

mahsulotlarini bera boshladi va tez kunlarda zavodning birinchi navbati, 1945 - yil fevraldan 
ikkinchi navbati ishga tushiryildi. 
Geologik-qidiruv ishlari natijasida ko’plab qora va rangli metall konlari ochyildi. Urush - 
yillaridaoq Langar, Ingichka, Qo’tosh, Qoratepa, Olmaliq rangli metall konlari, Oqtosh boksit 
koni o’zlashtiryildi. Ulardan qazib olingan volfram, molibden, mis, alumin va boshqa 
mahsulotlarni qata ishlash byilan bog’lik korxonalar quryildi. 
Urush - yillarida kimo, quryilish materiallari sanoati, to’qimachyilik va poabzal sanoati, 
oziq-ovqat sanoati, mahalli sanoat tarmoqlarini rivojlantirish tadbirlari amalga oshiryildi. Faqat 
1943 - yilda 12 ta og’ zavodi, 3 ta paxta tozalash zavodi, 4 ta qand va 4 ta konserva zavodlari 
quryilib ishga tushiryildi. 
Urush - yillarida O’zbekistonda hammasi bo’lib 280 ta angi sanoat korxonalari quryilib 
ishga tushiryildi. Sanoatning angi tarmoqlari - aviatsia, stanoksozlik, og’ir mashinasozlik, qora 
va rangli metallurgia va boshqa tarmoqlari vujudga keldi. 
Sanoatchyilarimizning fidokorona mehnati tufali O’zbekiston Sovet Armiasining qurol 
aslahaxonasiga alandi. O’zbekiston frontga 2090 samolot, 17342 aviamotor, 2318 ming 
aviabomba, 1,7 mingdan ortiq minomet, 22 mln mina, 560 ming snarad, milliontacha granata, 
330 ming parashut, harbi ehtiojlar uchun 100 ming km dan ortiq maxsus sim, 125 ming km 
telefon kabellari va boshqa mahsulotlar etkazib berdi. Bu o’zbekistonliklarning fashist 
bosqinchyilarini tor-tor etishga qo’shgan ulkan hissasi sifatida jahon tarixidan munosib o’rin 
oldi.