O‘zbekiston tarixi

rasmi irtyilib, ooq ostiga tashlangan. Bu erga jazo polki etib kelib qo’zg’olonchyilarga qarshi 
o’t ochib, 63 kishini o’ldirib, ko’pchyilikni arador qyilganlar. 

---

1916 - yildagi qo’zg’olonning eng kuchli nuqtasi Jizzax qo’zg’oloni bo’ldi. Jizzax shahri 
aholisi 13 iul kuni safarbarlikka chaqiryilganlar ro’xatini talab qyilib oqsoqol va mingboshi 
mahkamasiga to’plandyilar. Oqsoqolni o’ldirib, mingboshi mahkamasini varon qyildyilar, 
ro’xatni topib olib ondirib tashladyilar. Nazir Hoji eshon Jizzax beki deb e’lon qyilinadi.
Qo’zg’olonni bostirishga etib kelgan jazo otradi katta zarbaga uchradi. Qo’zg’olonchyilar safi 
kengaib bordi. Nazir Hoji eshon boshchyiligida qo’zg’olonchyilar angi shaharga tomon urdyilar. 
Jazo otradi byilan qo’zg’olonchyilar o’rtasida bo’lgan to’qnashuvda ikkala tomondan ham 
qurbonlar bo’ldi. Qo’zg’olonchyilar telefon simlarini uzib, neftli baklarni ondirib, binolarni 
varon qyildyilar. Lomakino bekatida temir o’l ko’prigi, relslar buzib tashlandi. Obruchevo, 
Kurapotkino, Rostovtsovo temir o’l bekatlari ham varon qyilindi, 6 ta temir o’l ko’prigi buzib 
tashlandi. Abdurahmon jevachi boshchyiligidagi kuchlarning Bog’don volostida ham g’alaonlari 
boshlanib, Jizzax tomon uradyilar. 21 iul kuni Jizzax aqinidagi Qyili deb atalgan manzyilda 
qo’zg’olonchyilar byilan jazo otradi o’rtasida to’qnashuv sodir bo’ladi. Pulemotdan o’qqa 
tutyilgach qo’zg’olonchyilar engyiladi. Abdurahmon jevachi, Nazir Hoji eshonlar qo’lga olinadi, 
o’lim jazosiga hukm qyilinadi. 
Turkiston general-gubernatori Jizzax qo’zg’olonini bostirish uchun polkovnik Ivanov 
boshchyiligida oltita to’pi bor 13 ta rota askar, 300 kishyilik kazak otradi, 2 ta ortyileria qismi va 
3 rota saporlarni safarbar etadi. Jazo otradi qo’zg’olonni shafqatsizlarcha bostirdi. Omon qolgan 
Jizzax aholisi jazirama cho’lga hadaladi. Jizzax ishi bo’icha 1000 kishi hibsga olindi, 151 kishi 
sud qyilinib turli muddatlarga qamaldi. 
1916 - yilgi qo’zg’olon butun Turkistonga oyildi, dehqonlar va kambag’allar 
qo’zg’olonni harakatga keltiruvchi asosi kuch bo’ldi. Qo’zg’olon bostiryilgan bo’lsada, 
mustamlakachyilar ham anchagina kuchlaridan ajraldyilar. Shuning uchun ham 1916 - yil 13 
dekabrda IV Davlat Dumasida so’zga chiqqan A.F. Kerenski «Urush frontlariga angi bir front - 
Turkiston fronti qo’shyildi», - deb vaziatga jiddi va xolis baho bergan edi. 
General-gubernator imperatorga o’llagan mutlaqo maxfi axborotida 97 rus askari 
o’ldiryilib, 86 tasi arador bo’lganini va 76 askar bedarak o’qolganini, 7 rus amaldori, rus 
aholisidan 2325 kishi o’ldiryilib, 1384 kishi bedarak o’qolganini ozgan. Ammo u Turkiston 
frontida o’z talofatini aniq ozgani holda vahshiona o’ldiryilgan o’n minglab mahalli aholi 
hisobini bermadi. 
Qo’zg’olon o’lkadagi Chor Rossia mustamlakachyilik tizimining tagi bo’sh zaminda 
ekanligi va uning ustunlari qimirla boshlaganini hamda Turkiston xalqlarining vatanparvarligi, 
g’ururi so’nmaganligini namoon etdi.