O'zbekiston tarixi

1
Eliava Shalva Zurabovich (1883-1937), Sho‘ro davlat arbobi. 
2
Akselrod Pavel Borisovich (1850-1928), Kompartiya siyosiy arboblaridan, 
Sho'rolaming Buxorodagi elchisi bo‘lgan. 
3
Amir Said Olimxon. Buxoro xalqining hasrati tanxi. - Т.: Fan, 1991, 12- 
bet.
8
- 
1746
225 

---

Rossiyaga qo„shib olish. Ikkinchisi, uning ko„p yillik afsonaviy oltin 
zahirasini qoiga kiritish edi. 
Kolesov bosqini har ikki tomon uchun ham juda katta talofat keltirdi. 
Bu Turkiston sho„ro hukumatining mahalliy musulmonlarga nisbatan 
Qo„qon fojiasidan keyingi ikkinchi bosqinchilik urushi boidi. Hozircha har 
ikki tomondan qurbon boiganlaming soni toia aniqlangan emas. Eng so„nggi 
maiumotlarga ko„ra, ular bir yarim mingdan besh minggacha boigan
1
. 
F.Xo„jayevning yozishicha, jami 3000 kishi halok boigan. Buni u 
Buxoroning so„nggi 600-yillik tarixidagi «juda ham ko„zga tashlanuvchi 
qonlik dog
1
», «amir va uning hukumati yo„1 qo„ygan buyuk jinoyatdir» deb 
baholaydi
2
. Bu, albatta, Sho„ro mustamlakachiligi va Kompartiya 
mafkurasini qabul qilgan va unga aldangan F.Xo„jayevning xulosasidir. 
Bu urushdan jadidlar katta talofat ko„rdilar va badnom boidilar. Buxoro 
xalqi amirdan F.Xo'jayev va boshqa jadidlami xoin sifatida osib oidirishni 
talab qildi. 
Amir ana shu xalq talabi bilan jinoyatga aloqasi boigan va boimagan 
jadid va ziyolilardan ko„plarini qatag„on qildi. «In- qilobchilar»ning 
ko„pchiligi Buxorodan qochib, sho„ro hukumatining homiyligida asosan 
Toshkentda, Samarqand va Rossiya shaharlarida boshpana topdilar. 
Mutaassib din peshvolari «Buxoro fojiasi»ning asosiy aybdori deb 
barcha jadidlami ko„rsatadilar. Bu, albatta, noto„g„ri edi. Jadidlaming 
aksariyat ko„pchiligi, hatto, yosh buxoroliklar Markaziy qo„mitasi 
a‟zolarining ham kattagina qismi sho„ro armiyasining Buxoroga hujumini 
tashkil etilishiga qarshi boigan edilar. 
«Buxoro fojiasi»dan so„ng kommunistlar bag„rida jon saqlagan «Yosh 
buxoroliklar» partiyasi o„ng qanotining inqilobiylashuv jarayoni tezlashdi. 
Ular hatto, o„zlarining kompartiya tashkilotlarini ham tuzdilar. Qizil armiya 
safiga kirdilar. Moskvadagi inqilob maktabidan saboq oldilar, zo„rlik bilan 
amir hokimiyatini ag„darishga tayyorlandilar. 
Buxorolik jadidlaming juda ko„pchiligi esa siyosiy kurashni tark etdilar, 
maktab, maorif, matbuot va ma‟rifat bilan shug„ullana boshladilar.