O'zbekiston tarixi

 Qabohat saltanati. (Nashrga tayyorlovchi A.Usmonov) - Т.: 0‘zbekiston, 1996, 39-bet.
233 

---

elchisining ov boshlig„i Muhammad Aslamxon, afg„on harbiy qozisi 
(attashesi) va yigirma besh ming nafardan iborat Buxoro xizmatchi va 
askarlari, shuningdek, afg„on askarlari va mansabdorlari hamroh boiishdi. 
Biz G„ijduvon tumaniga yetib kelib, bir kechani o„sha yerda 
0
„tkazdik»
1
. 
Amir Sayid Olimxon iloji boricha tarixiy obidalami, muqaddas joylami 
saqlab qolish, katta vayronagarchiliklami kamaytirish maqsadida shahami 
tashlab chiqishga majbur boiadi. U M.Frunze huzuriga Nasrullo Qushbegi 
bilan Urganjini elchi qilib yuborib, shahami bombardimon qilishni 
to„xtatishni va xalqqa shafqat qilishni talab etadi. Fmnze esa elchilarga amir 
taxtni va butun boyliklarini topshirib, shahardan chiqib ketishi lozimligini 
aytgan. Shunda ilojsiz qolgan amir 18 moddadan iborat shart qo„yish bilan 
rozi boiib, xazina boyliklarining juda katta ro„ygatini topshiradi. «Buxoro 
axbori» gazetasining 1921-yil 1-may sonida bosilgan o„sha shartlaming eng 
muhimlari quyidagilar edi: «Buxoro mustaqil davlat boiib qolishi; 
Buxorodan Fmnze askarlari chiqib ketishi; butun boylik va oltin xazinalari 
Buxoroning yangi davlat rahbarlariga topshirilishi; Buxoro hukumatiga 
mahalliy millat vakillari rahbar boiishi» va boshqalar. 
Amir shahami tark etib, qizil askarlar 2-sentabrda Buxoroni egallagach, 
shahar vayron etildi, xalq va amirlikning boylik zahiralari talandi, Rossiyaga 
olib ketildi. Buxoroning oltin zahiralari haqida har xil maiumotlar boigan. 
Yozma manbalaming guvohlik berishicha, u Sayid Olimxon nomi bilan 
bogiiq boisa-da, aslida butun bir Buxoro amirligi ya‟ni o„zbek elining 
mangit urugidan chiqqan xonlar sulolasiga tegishlidir. Mangitlar sulolasi 
qancha hukumronlik qilgan boisa, oltin zahirasi ham shuncha yil toidirilib 
kelingan. 
Abdurauf Fitratning yozishicha, «Rasman xazinaga mamlakat- ning 
mulkiy, harbiy va siyosiy ishlarining daxli yo„q edi». 
«Oyina» jumalida yozilishicha, amir xazinasiga tegishli oltin, kumush 
va boshqa zebu ziynatlaming ro„yxati yozilgan daftarlar taxlami bir yarim 
olchin (1 metr) boigan. Yana o„sha maiumotda ko„rsatilishicha, «Buxoro 
amirining tasarrufi ostida boigan xazinaning aqchasi (oltin va kumush) shu 
darajada moiki, hech bir