O'zbekiston tarixi
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
A'zamxo‘jayev S. Turkiston muxtoriyati. - Т.: Fan, 1996, 44-bet.
54 siyosiy guruhlaming Turkiston Muxtoriyatiga munosabati turlicha bo„ldi. Bu tabiiy, albatta. Bolsheviklaming Turkiston Muxtoriyatiga salbiy munosabati yuqorida ta‟kidlandi. Buning ajablanarli joyi yo„q. Chunki mustamlaka o„lka bo„lgan Turkistonda hokimiyatni hech kim bilan bo„lishmasdan yolg„iz o„z qo„liga olishga intilayotgan bolsheviklaming bu boradagi qarashlarini tushunsa boiadi. Fevral buijua-demokratik inqilobidan so„ng Turkistonda qaror topgan muvaqqat hukumatining Turkiston qo„mitasi, kadetlar, eserlar va mensheviklar partiyalarining vakillari Turkiston o„lkasi xalqlariga muxtoriyat huquqi berish tarafdorlari bo „ lishadi. Ammo afsuslanadigan joyi shundaki, Turkiston muxtoriyati masalasida tub yerli musulmon xalqlarining istiqlol harakati fidoiylari saflarida muvafFaqiyat va yutuqning eng zarur sharti - o„zaro birlik, hamdardlik va hamkorlik boimaydi. Taqqoslash ma‟nosida quyida xarakterli bir misolni kelti- rish ibratli saboqdir. Turkiston eserlari 1918-yilning 8-10-yanvarida boiib o„tgan ikkinchi qurultoylanda Turkiston muxtoriyatining muvaqqat hukumatini qoilab-quwatlabgina qolmadilar, hatto xalq majlisiga o„z vakillari Skomoroxovni yuborishga qaror qildi- lar. Mahalliy musulmonlar vakillari bo„lgan «Sho„roi Ulamo» jamiyati esa har galgidek bu safar ham Toshkentdagi Jome‟ masjidi maydonidagi miting davomida Turkiston umummusulmonlarining yagona jabhasini bo„lib yuborish yo„lidan bordilar. Bu quyidagi hollarda o„z aks-sadosini topdi. Jome‟ masjididagi mitingda «Sho„roi Ulamo» jamiyati vakillari so„zga chiqib muvaqqat hukumami tanqid qiladilar 1 , «...ular shu vaqtgacha bizning manfaatimiz uchun hech narsa qilolgani yo„q», deydilar va uni qo„llashdan bosh tortdilar. Bu oddiy xalq ommasini gangitib boshi berk ko„chaga kiritib qo„yar edi. Chunki Turkiston Muxtoriyati va uning hukumati Muvaqqat hukumatni himoya qilayotgan edi. «Ulug„ Turkiston» gazetasining qayd etishicha, ulamochilaming tutgan yo„li musulmonlar o„rtasida keng tarqalib, fikrlaming bo „ linishiga sabab bo „ lgan. Ulaming ba ‟ zilari hayron bo„lib: «Bu qanaqasi?! Awaliga «Ulamo» bizni Muxtoriyat uchun qasamyod qildirdi, endi esa qarshi bo„lishga chaqiryaptimi?». Darvoqe mazkur mitingda bundan-buyon Toshkentda alohida muxtoriyat e‟lon qilinib, uning nomidan ish ko„rilishiga qaror qilinadi 2 . Bu voqea keng jamoatchilik o„rtasida parokandalikka sabab 1 Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|