O'zbekiston tarixi

1
 0‘sha manba, 267-ish, 115-varaq.
2
 0‘zR MDA, 2456-fond, 1-ro‘yxat, 741-ish, 68-varaq.
3
 O'sha manba, R-2037-fond, 6-ro‘yxat, 282-ish, 28-varaq.

---

davlati o„zining diniy ishlar bo„yicha vakili orqali diniy tashkilot faoliyatini 
ochiqchasiga o„zining qattiq nazorati ostida saqlar va uni o„zi bilgan va 
xohlagan yoidan boshqarar edi. Bu ham kamlik qilgandek, SADUM 
faoliyatini, 
ham 
Ministrlar 
Soveti 
qoshidagi 
diniy 
ishlar 
bilan 
shug„ullanuvchi vakilning faoliyatini yashirincha qattiq nazorat qilar edi. 
Sovet davlat mashinasi ana shunday ish yuritish mexanizmini yoiga 
qo„ygach, 0„zbekistondagi dindorlar va musulmonlaming arznomalari va 
talablariga, bir oz boisa-da, quloq sola boshladi. Ular asosan quyidagilardir: 
Birinchi talab musulmonlarga diniy urf-odatlami Olloh yoiida ado 
etishlariga monelik qilmaslik, Oktabr to'ntarishidan so„ng yopib qo„yilgan 
masjidlami ochishga mxsat berishdan iborat edi. Har qancha ta‟qib, tazyiq 
va jazolarga qaramasdan bunday talabni o'rtaga qo„yib yozilgan shikoyat va 
arizalaming keti uzilmadi. Bunday arizalar Namangan
1
, Toshkent
2
, 
Qashqadaryo
3
, Farg„ona
4
, xullas, respublikaning barcha viloyatlaridan 
yuzlab tushgan. Ana shunday arizalardan namuna tariqasida bittasini quyida 
keltirdik: «0„zbekiston Respublikasi bo'yicha diniy nazorat idorasining 
boshligiga Qo„qon shahar 18 chi uchastka territoriyasidagi (Xalq og„zida 
shahidxona deb atalmish) Mirza Umarxon dahmasida turuvchi ikki ko„zi 
ham butunlay ko„r boimish ko„r qorilardan: 1. Nizomqori Yusupov, 2. 
Meliqori Xolmirzayev, 3. Ikromqori Teshaboyev, 4. Abduvaliqori 
Saydaliyev, 5. Usmonqori Ermatov, 6. Ahmadaliqori Sarimsoqov, 7. 
Mirfayziqori Mirtursunov, 8. Karimov Erkaqorilardan 
A r i z a 
0„zlariga ham maium boisa kerak, Qo„qon shahrida XIX asming 2- 
yarmida, shahaming katta go„ristoni yonida katta bir dahma bino qilib, uning 
(qorovulligi) posbonligiga ikki ko„zi ham butunlay ko„r boiib, hech narsani 
ko„rmaydurgan qorilardan 40 kishini qo„yg„on ekanlar, bular shu dahmada 
posbonlik qilib shahar aholisini o„z ixtiyorlari bilan bergan (yona) 
yordamlaridan