«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksionerlik Jamiyati TOSHKENT temir yo‘l muhandislari instituti “Qurilish mexanikasi ” kafedrasi

O‘qqa nisbatan kuch momenti	Момент силы относительно оси		moment of power for axis		Kuchning uqqa perpendikulyar bo‘lgan tekislikdagi proeksiyasini, o‘q bilan tekislikning kesishgan nuqtasidan shu proeksiyaga tushirilgan perpendikulyarga ko‘paytmasi bilan aniqlanuvchi kattalik
Kuchlar ko‘pburchagi	Силовой многоугольник		power polygonal figure		Jismga ta’sir etuvchi kuchlardan qurilgan geometrik shakl. Eslatma: Ta’sir etuvchi kuchlar soni 3 ta bo‘lganda yopiq kuchlar uchburchagi hosil bo‘ladi (muvozanat holatida).
Ferma	Ферма		truss		Geometrik jihatdan o‘zgarmas sharnirlar vositasida biriktirilgan sterjenlar tizimi.
Statik aniq ferma	Статически определимая ферма		statically non determinate trusses		Ortiqcha sterjenga ega bo‘lmagan ferma.
Statik noaniq ferma	Статически неопределимая ферма		statically determinate and stable trusses		Ortiqcha sterjenga ega bo‘lgan ferma.
Tugun	Узел		node		Fermalar sterjenlarining uchlari birlashgan nuqta (sharnir).
Taranglik kuchi	Сила натяжения		power of the pull		Trosslar va arqonlarda ularga osilgan yuk ta’sirida vujudga kelib, yukning og‘irlik kuchiga teskari yo‘nalgan kuch (tross va arqonlarda hosil bo‘ladigan ichki kuch).
Sterjen	Стержень		peg		Metall konstruksiyalarning cho‘zilmaydigan va siqilmaydigan (o‘lchamlari o‘zgarmaydigan) bo‘lagi. (Bir o‘lchami qolgan ikki o‘lchamidan ancha katta bo‘lgan jism).
Sharnir	Шарнир		joint		Ilgarilanma harakatga yo‘l qo‘ymaydigan, lekin sharnir o‘qi atrofida aylanish imkoni bo‘lgan holda biriktirilish.
Og‘irlik markazi	Центр тяжести		center of gravity		Jismni tashkil etgan nuktalar og‘irlik kuchlarining teng ta’sir etuvchisi (jismning og‘irligi) qo‘yilgan nuqta.
Parallel kuchlar markazi	Центр параллелных сил		center of parallel power		Parallel kuchlarning teng ta’sir etuvchisi qo‘yilgan nuqta.
Juft kuch	Пара сил		pair of power		O‘zaro parallel, yo‘nalishi qarama-qarshi, modul jihatdan teng bo‘lgan va bir to‘g‘ri chiziqda yotmagan ikki kuchdan iborat bo‘lgan sistema.
Juft kuch elkasi	Плечо пары сил		shoulder pair(vapour)s power		Juft kuchlarning ta’sir chiziqlari orasidagi eng qisqa masofa.
Juft kuch momenti	Момент пары сил		moment pair(vapour)s power		Juftni tashkil etuvchilaridan birining modulini juft elkasiga ko‘paytmasi bilan aniqlanadigan kattalik. (Juft kuchning algebraik qiymati)
Ekvivalent juftlar	Эквивалентная пара сил		equivalent pair of power		Bir juft kuchning jismga ta’sirini ko‘rsata oladigan boshqa bir juft kuch.
Juftlarning munozanati	Равновесие пары сил		balance pair(vapour)s power		Juft kuch momentlarining geometrik yig‘indisi nolga teng bo‘lgan xol.
Qo‘shma konstruksiya	Составная конструкция		component design		Bir-biri bilan biriktirilgan bir nechta qattiq jismlar (to‘sinlar, sterjenlar va h.k.) to‘plami.
Taqsimlangan kuchlar	Распределенная сила		portioned power		Hajm, sirt yoki chiziq kesmalari bo‘yicha ma’lum qonuniyat asosida taqsimlangan kuchlar. Eslatma: Hajm, sirt yoki chiziq birligiga to‘g‘ri keladigan o‘zining intensiv (o‘zgarmas yoki o‘zgaruvchan)ligi bilan harakterlanadi.
Ishqalanish kuchi	Сила трения		power of friction		Ishqalanuvchi sirtlarning notekisligi va sirtlar chetlaridagi molekulalarning o‘zaro ta’siri tufayli vujudga keladigan, harakatga teskari yo‘nalgan kuch.
Ishqalanish koeffitsienti	Коэффициент трения		factor of friction		Ishkalanuvchi yuzalarning materialiga va yuzalarining holatiga bog‘liq bo‘lgan koeffitsient.
Ishqalanish burchagi	Угол трения		corner of friction		Tangensi ishqalanish koeffitsientiga teng bo‘lgan kattalik.
Normal reaksiya kuchi	Сила нормальной реакции		power of the normal reaction		Xar doim harakatga (ko‘chishga) yoki jism turgan tekislikka perpendikulyar yo‘nalgan aks ta’sir kuchi.
Moddiy nukta uchun Dalamber prinsipi	Принцип Даламбера для материальной точки		principle Dalamber for material point		Bog‘lanishdagi moddiy nuqtaga ta’sir etuvchi aktiv va bog‘lanish reaksiya kuchlari, hamda inersiya kuchlarining yig‘indisi muvozanatlashgan kuchlar sistemasini tashkil qilishini ifodalaydigan prinsip
Kinematika	Кинематика		kinematics		Nazariy mexanikaning moddiy nuqta yoki jism harakatini shu harakatni vujudga keltiradigan sabablardan ajratgan holda geometrik nuktai-nazardan o‘rganadigan bo‘limi.
Moddiy nukta	Материальная точка		Material point		O‘lchamlarini hisobga olmaslik mumkin bo‘lgan nuqta.
Vektor kattalik	Векторная величина		Vector vaiue		Ham son qiymatiga, ham yo‘nalishga ega bo‘lgan kattalik.
Skalyar kattalik	Скалярная величина		Scalar value		Faqatgina son qiymatiga ega bo‘lgan kattalik.
Traektoriya	Траектория		Path		Jism yoki nuqtaning fazoda (tekislikda) harakatlanishi natijasida qoldirgan izi.
Yul	Путь		Way		Jism (nukta) traektoriyasining uzunligi.
Tugri chizikli harakat	Прямолинейное движение		Rectilinear motion		Traektoriyasi to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘lgan harakat.
Nuktaning tezligi	Скорость точки		Velocity of the point		Nuqtaning harakat tenglamasidan vaqt bo‘yicha olingan birinchi tartibli xosila.
Nuqtaning tezlanishi	Ускорение точки		Speedup of the point		Nuqta tezligining vaqt bo‘yicha o‘zgarishini harakterlovchi kattalik.
Dinamika		Динамика		Dynamics		Dinamika–Moddiy jismlarning xarakati shu xarakatni vujudga keltiruvchi kuchlar bilan birgalikda tekshirish masasalasi ko‘riladi.
Absolyut qattiq jism		Абсолютно твердое тело		Perfectly rigid body		Absolyut qattiq jism -Har qanday ta’sirda ham ixtiyoriy ikki nuqtasi orasidagi masofa o‘zgarmasdan qoladigan jism.
Massa		Масса		Weight		Massa-1. Jismlarda bor bo‘lgan modda miqdori. 2. Jismlarning inertlik va gravitatsion xususiyatlarini belgilovchi asosiy kattaliklardan biri.
Moddiy nuqta		Материальная точка		Material point		Moddiy nuqta–Jismning harakati yoki muvozonatini tekshirishda o‘lchamlari va shaklining ahamiyati bo‘lmagan, massasi bir nuqtada joylashgan deb qaraladi.
Normal reaksiya kuchi		Сила нормальной реакции		Normal forge		Normal reaksiya kuchi -Har doim harakatga (ko‘chishga) yoki jism turgan tekislikka perpendikulyar yo‘nalgan aks ta’sir kuchi.
Ishqalanish koeffitsienti		Коэффициент трения		Friction coefficient		Ishqalanish koeffitsienti -Ishqalanuvchi yuzalarning materialiga va yuzalarining holatiga bog‘liq bo‘lgan koeffitsient.
Moddiy nuqta uchun Dalamber prinsipi		Принцип Даламбера для материальной точки		Pritsipe Dalembert for the material point		Moddiy nuqta uchun Dalamber prinsipi -Bog‘lanishdagi moddiy nuqtaga ta’sir etuvchi aktiv va bog‘lanish reaksiya kuchlari, hamda inersiya kuchlarining yig‘indisi muvozanatlashgan kuchlar sistemasini tashkil qilishini ifodalaydigan prinsip
Ko‘chish		Перемещение		Displagement		Ko‘chish-Traektoriyaning boshlang’ich va oxirgi nuqtalarini birlashtiruvchi to‘g‘ri chiziq.
Egri chiziqli harakat		Криволинейное движение		Curvilinear motion		Egri chiziqli harakat-Traektoriyasi egri chizikdan iborat bo‘lgan harakat.
Dekart koordinata sistemasi		Декартовая система координат		Cartesian coordinate system		Dekart koordinata sistemasi -Fazoda (tekislikda) o’zaro perpendikulyar bo‘lgan x,u,z (x,у) o‘qlaridan iborat bo‘lgan sistema.
Ko‘chirma harakat		Переносное движение		Figurative movement		Ko‘chirma harakat-Nuqta (jism)ning qo‘zg‘aluvchan sanoq sistemasi bilan birgalikda asosiy (qo‘zg‘almas) sanoq sistemasiga nisbatan harakati.
Ilgarilanma harakat		Поступательное движение		Translational motion		Ilgarilanma harakat -Jismdan olingan ixtiyoriy kesma, jismning harakati davomvda o‘zining oldingi xolatiga nisbatan parallel xolda ko‘chadigan harakat.
Aylanma harakat		Вращательное движение		Rotational motion		Aylanma harakat -1. Jismning harakati davomvda jismga tegishli bo‘lgan to‘g‘ri chiziqdagi nuqtalarning (yoki jismning ixtiyoriy ikki nuqtasi) qo‘hg‘almasdan qolishi(o‘q, atrofidagi aylanma harakat).
Burilish burchagi		Угол поворота		Angle of rotation		Burilish burchagi-Jismga biriktirilgan qo‘zg‘aluvchan tekislik bilan jism harakati nisbatan o‘rganilayotgan qo‘zg‘almas tekislik orasidagi burchak.
Burchak tezlik		Угловая скорость		Angular velociti		Burchak tezlik-Oniy aylanish o‘qi bo‘ylab yo‘nalgan, elementar burilish burchagining, ushbu burilish uchun ketgan elementar vaqtga nisbati bilan aniqlanuvchi aylanma harakatning kinematik o‘lchovi