O‘zbekiston va umumbashariy muammolar

 

•  
• G`illar uchida teri ichida bezlar bo`lib, undan xid chig`arib turadi-himoya rolini o`ynaydi. Ba`zi hasharotlarda mum chig`aruvchi bezlar mavjud. Shunday bezlar arilarning 3-6 g`orin sigmentlarida 6o`lib, teshiklaridan chig`ib, uya g`urishda ishlatiladi yoki mum himoya ro­lini uynaydi.
• Hidli bezchalari-ahamiyatli bo`lib, hid ishlab chig`aradi. Masalan: suvarakda bu bezlar g`orinni org`a tomonida tura­di. Bu hidlar urg`ochisini yetilish davridan darak beradi. Uni erkagi izlab topadi.
• So`lak bezlari, yigiruvchi bezlar, zaharli bezlar kelib chig`ishidan teri bezlariga kiradi.
• Muskul sistemasi-yaxshi rivojlangan. Masalan: Daraxt-xo`r kapa-lagida 1646 ta muskul borligi anig`langan. Bular oyog` ta­na, g`anot muskullaridir. Muskullar yadroli sarpoplazmadan iborat. Fag`at tez va yaxshi uchadigan hasharotlar g`anotida muskul bo`lmaydi.
• O.H. g`ilish organlari - ularni turli yashashga g`arab har xil tuzilgan. Ammo ularni tuzilish printsipi bir xil. Ichak uch bo`limdan:
• Ekdotermik oldingi ichak.
• Endotermik o`rta ichak.
• Endotermik keyingi ichak.

• Oldingi va keyingi ichak xitinli kutikula bilan g`oplangan.
• 1. Oldingi ichak-go`shtdor halg`umga aylanib ketadigan og`izga ochila- di. Ana shu halg`um surishda ishtirok etadi. Tomog` g`izilo`ngachga ochila-di, keyin jig`ildon boshlanadi. Ishchi arilar (Trutenlar) jig`ildoniga nektar tushishi bilan u yerdagi so`lak bezlari sekreti ta`sirida asalga aylanadi. Keyin ari kekirishi asosida inini asalga to`ldiradi.
• Hammaxo`r hasharotlarda (g`o`ng`izlarda) jig`ildondan keyin oldingi ichakning yana bir bo`limi chaynov oshg`ozoni (katta mollarda g`atg`orin yoki g`irtg`orin) deyilib, u voronka shaklidagi 2 bo`limdan:
• Chaynov oshg`ozoni
• Bekitish bo`limidan iborat

So`lak bezlari - nihoyatda ahamiyatga ega bo`lib, hasharotlar kasalliklarni targ`atishdagi oralig` xujayin bo`lganligi uchun so`lak bezlarida tekinxo`r rivojlanadi va boshg`a hayvon yoki odamga yog`adi. Shuning uchun xas so`lak bezlari oldingi ichak bilan bog`langan. So`lak bezlari 1-3 juft bo`lishi mumkin. Ba`zan so`lak bez­lari hasharot tanasidan uzun bo`ladi. Uning yo`li og`iz bo`shlig`iga ochiladi. Ba`zi chivinlar odamni chag`g`anida so`lak bezlari sekreti g`onni suyultirib, ko`p g`on og`ishiga olib kelishi mumkin. Arilarda so`lak bez­lari g`andni asalga aylantiradi yoki yordam beradi.

• So`lak bezlari - nihoyatda ahamiyatga ega bo`lib, hasharotlar kasalliklarni targ`atishdagi oralig` xujayin bo`lganligi uchun so`lak bezlarida tekinxo`r rivojlanadi va boshg`a hayvon yoki odamga yog`adi. Shuning uchun xas so`lak bezlari oldingi ichak bilan bog`langan. So`lak bezlari 1-3 juft bo`lishi mumkin. Ba`zan so`lak bez­lari hasharot tanasidan uzun bo`ladi. Uning yo`li og`iz bo`shlig`iga ochiladi. Ba`zi chivinlar odamni chag`g`anida so`lak bezlari sekreti g`onni suyultirib, ko`p g`on og`ishiga olib kelishi mumkin. Arilarda so`lak bez­lari g`andni asalga aylantiradi yoki yordam beradi.
• 2. O`rta Ichak - turlicha tuzilgan. Suvarak o`rta ichagi 8 ta ko`r o`sim- tadan iborat. Talay g`o`ng`izlar o`rta ichagi yuzasi kalta tuklar bilan g`oplangan bo`lib, ular ham ko`r o`simtalar deyiladi. Ma`lumotlarga g`araganda ana shu ko`r o`simtalar jigar rolini o`ynashi mumkin.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!