O’zbekistonda bugungi kunda daryo va suv omborlari, kanallarga beriladigan suvlarni hisobga olish

Tarqalish oblastidagi tezlik-maydonning hisobi

1. 
   Tarqalish oblastidagi kam ta’sirlangan yadro kengligining o’zgarishi quyidagi tenglama yordamida quriladi.
   

Bu yerda:
i – daryo tubi nishabi;
– gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti;

1. 
   bo’lganda:
   

= m

m


= = 0,90 m
= 387,2 m
II. Tarqalish mintaqasidagi intensiv turbulent qorishuv zonasining kengligi quyidagi formula orqali topiladi.
m
m

2. 
   bo’lganda: = m m
   

= = 0,93 m
= 398,4 m

2. 
   Tarqalish mintaqasidagi intensiv turbulent qorishuv zonasining kengligi quyidagi
   

formula orqali topiladi.
m
m
Siqilgan kesimdan keyingi girdobning uzunligini quyidagi formula yordamida aniqlaymiz:

A = 2 · α · Q² · h_o’rt E = Q² ·(𝜆 · h_o’rt ꞉ B_o’rt + +2,88· æ² · h_o’rt꞉ b_o’rt – 4 · α · J)

b_o’rt = h_o’rt =
B_o’rt = J = i_t + i_tes
i_tes= ( H - ) ꞉ L J = ( H - ) ꞉ L_b æ = 0,21 α = 1,3
Agar tarqalish oblastidagi bo’lsa, i_tes = 0 bo’ladi va yuqoridagi formula ancha soddalashadi.



Hisoblash:
h_c = 2,82 m λ = 0,00214
B = 670 m
b_T = 359
b_o’rt =


Girdobning umumiy uzunligini quyidagi formula bilan topamiz:
L_um = m
Tarqalish oblastidagi yadrodagi tezlikning o’zgarishini quyidagi tenglama bilan hisoblaymiz:
( )² =

M = ( Fr₀ =
Hisoblash:

1. 
    = 0,25bo’lganda
   

M = (0,71 + 0,416 · 0,24) = 0,809

Fr₀ = 3,13² \ 9,81 · 2,82 = 0,35

P = 0,65

( )²=
( )² = 0,65 · 1,01
( )² =

( )² =0,70 =0,70· 3,13² = 6,86 Uя= = 2,62 m/s

2. 
    = 0,5 bo’lganda M = 0,809 Fr₀ = 0,35 P = 0,65
   

( )² =

( )² = 0,65 · 1,02

( )² =


( )² =0,61 =0,61· 3,13² = 5,97 Uя = = 2,44 m/s
Girdob oblastidagi teskari tezlikning qiymatini quyidagi formulada yozamiz:


U_Н = m · U_Я
= (1 - m_c) · ( + 0,55 · ) +
x = 0,25 · b₀ ; x = 0,5 · b₀
m_c = -0,045

1)

U_Н = m · U_Я= - 0,31· 2,62 = - 0,81
= ( 1 – m_c ) · ( b_яс + 0,55 · b_c ) + = ( 1 + 0,045 ) · ( 0,71 + 0,55 · 0,24 ) + = 0,82
m_c = - 0,045
x = 0,25 · b₀ = 0,25 · 427 = 106,75 m
2)



U_Н = m·U_Я = - 0,34 · 2,44 = - 0,83
=( 1 – m_c ) · ( b_яс + 0,55 ·b_c ) + = ( 1 + 0,045 ) · ( 0,71 + 0,55 · 0,24 ) + = 0,82
m_c = - 0,045

x = 0,5 · b₀ = 0,5 · 427 = 213,5 m
Intensiv turbulent qorishuv zonasidagi tezlikning o’zgarishini Shlixting-Abramovich formulasi yordamida quramiz:

=( 1- ŋ^1,5 )² = f (ŋ )
U_я - U_Н
ŋ =
U = U_я- · f (ŋ )

Yuvilishni hisobga olgan holda keyingi dambaning o’rnatilish optimal masofasini quyidagi formula bilan topamiz:

L_kg = l_g cos + K_{2 ·} ( l_cc + L_b ) = 0 + 0,5 · ( 288 + 1612,9 ) = 950,5 m

K₂ = 0,4 ÷ 0,5

K₂ = 0,5

1. 
   U_я - U_Н = 2,62 + 0,81 = 3,43
   

2. 
   U_я - U_Н = 2,44 + 0,83 = 3,27
   

X	Y	ŋ	f (ŋ )		f (ŋ )
106,75	387,2 420,3 453,4 486,5 519,6	1 0,75 0,5 0,25 0	0 0,126 0,416 0,766 1,0	3,43	0 0,43 1,43 2,63 3,43	2,62 2,19 1,19 - 0,01 - 0,81
213,5	398,4 437,9 477,4 516,9 556,3	1 0,75 0,5 0,25 0	0 0,126 0,416 0,766 1,0	3,27	0 0,41 1,36 2,51 3,27	2,44 2,03 1,08 - 0,07 - 0,83

5. 
   Ko’ndalang dambaning boshidagi maksimal yuvilish chuqurliginianiqlash
   

Ko’ndalang dambaning boshidagi maksimal yuvilish chuqurligini O.A. Qayumovichning takomillashtirilgan formulasi orqali aniqlanadi.

Hю_max
Bu yerda:


H-suvning chuqurligi;


Fr -Frud soni, Amudaryo sharoitida ularning maksimal qiymatlari qabul qilinadi;


h_м= 1,5 · h_o’rt
= 1,8 · _o’rt
F_r =
K_ум– mahalliy yuvilish chuqurligiga ta’sir qiluvchi omillarga bog’liq koeffitsiyentbo’lib, u quyidagi formula bilan topiladi:
K_ум = K_n · K · K · K_· K_ф · K_m
Kn - siqilish koeffitsiyentiga bog‘liq bo‘lgan kattalik;


n - siqilish koeffitsiyenti;


m-bosimli qiyalik koeffitsiyenti;


x-gruntning har xillik darajasi;


r-suvning loyqaga to‘yinganligi;


a - shporaning qirg‘oqqa nisbatan o‘rnatilish burchagi;


K_ф-shporaning plandagi shaklini hisobga oluvchi kattalik (to‘g‘ri shakl uchun - K_ф=1,
elliptik shakl uchun K_ф= 0,8).


K_ф= 1

	45 ̊	60 ̊	90 ̊	120 ̊	135 ̊
K	0,9	0,94	1,0	1,06	1,16

n

0,1

0,2

0,3

0,4

K_ум =1,43 · 1 · 0,955 · 0,9 · 1 · 0,71 = 0,87
d_{T min} = m
d_max= 3,3 · 0,32 = 1,06 m
W= 0,9 ·

XULOSA

Biz O’zandagi jarayonlar va O’zan oqimi dinamikasi fanidan kurs loyihasini bajarishda dastlabO‘zanlarni boshqarishda qo’llaniladigan turli xildagi inshootlarni, o‘zanlarni rostlash bo‘yicha inshootlarning asosiy konstruktiv shakllarini va ularning oqimga ta'sir etish xususiyatlarini,tuzilishi va qurilish materiallariga qarab inshootlarning qanaqa turlari mavjud ekanligi haqida ma’lumotlarga ega bo’ldik.

Kurs loyihasini asosiy qismini biz O‘zanni rostlash inshootlarni loyihalashdan boshladik so’ngra berilgan ma’lumotlar asosida Ko‘ndalang dambalar (shporalar) bilan deformatsiyalangan oqim tezlik maydonining gidravlik hisobini hisobladik. Bu ishda yuqori girdobning uzunligini, siqilgan mintaqaning uzunligini, siqilgan kesimdagi suvning chuqurligini I.V. Lebedev tavsiyasiga ko’ra, siqilgan kesimdagi tranzit oqimning o‘rtacha tezligini, siqilgan kesimdagi maksimal va minimal tezliklarning qiymatini va siqilgan kesimdagi o‘zakdagi o‘rtacha tezliklarni hisobladik. Keyingi ishimizda esa har bir stvor uchun siqilgan oblastdagi yadroning kengligi bo‘yicha tezlikning taqsimlanishini, siqilgan kesimdagi teskari tezlikning qiymatini, siqilgan mintaqaning qolgan qismlaridagi teskari tezlik va turbulent aralashish mintaqasidagi tezlikning kenglik bo‘yicha taqsimlanishini o’rgandik. Shundan so’ng tarqalish oblastidagi tezlik-maydonning hisobini, tarqalish oblastidagi kam ta’sirlangan yadro kengligining o’zgarishini, tarqalish mintaqasidagi intensiv turbulent qorishuv zonasining kengliklarni hisobladik. Keyin siqilgan kesimdan keyingi girdobning uzunligini, girdobning umumiy uzunligini, Tarqalish oblastidagi yadrodagi tezlikning o’zgarishini hisobladik. Shundan so’ng navbatdagi ishimizda girdob oblastidagi teskari tezlikning qiymatini, intensiv turbulent qorishuv zonasidagi tezlikning o’zgarishini Shlixting-Abramovich formulasi yordamida qurdik, Yuvilishni hisobga olgan holda keyingi dambaning o’rnatilish optimal masofasini aniqladik. So’ngra ko’ndalang dambaning boshidagi maksimal yuvilish chuqurligini O.A. Qayumovichning takomillashtirilgan formulasi orqali aniqladik vadambaning yuqori qiyaligi va bosh qismini topish uchun to’kilgan toshning minimal diametrini Karapetyan formulasi bilan hisobladik. Shu bilan biz O’zandagi jarayonlar va O’zan oqimi dinamikasi fanidan kurs loyihasiga yakun yasadik.