O`zbekistonning xalqaro hamkorlik masalalarini o`qitishda aktdan foydalanish usullari I bob. O`zbekiston Respublikasi: xalqaro hamkorlikning yangi bosqichi va istiqbollari

2.2. O`zbekistonning xalqaro hamkorligi masalalari mavzusini o`qitishda AKTdan foydalanishning o`ziga xos usullari.

Ta’limni axborotlashtirish ta’lim-tarbiyaning pedagogik-psixologik maqsadlarini amalga oshirishga yo’naltirilgan zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanishni, ta’lim sohasida ularni yaratish amaliyoti va metodologiyasi bilan ta’minlashni nazarda tutadi.

Bu jarayon, birinchidan, ilmiy-pedagogik ma’lumotlar bazasidan foydalanish asosida ta’lim tizimini boshqarish mexanizmini takomillashtirishni, ikkinchidan, zamonaviy axborot jamiyatida, shaxsni rivojlantirish maqsadlarida ta’lim-tarbiyaning tashkiliy shakllari, metodlari, mazmunini tanlash va metodologiyasini takomillashtirishni, uchinchidan, o’kuvchini intellektual salohiyatinirivojlantirishga, undamustaqilbilimolishmalakasinishakllantirishgayunaltirilgano’qitishning metodik tiziminiyaratishnivanihoyatto’rtinchidan, o’quvchrxlarbilimininazoratqilishvabaholashning diagnostik metodlarini, xususankompyutertestlariniyaratishnivaulardanfoydalanishnimaqsadqiladi.

Ta’limni axborotlashtirish va zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish jarayoni o’qitishdagi tashkiliy shakl va metodlarning o’zgarishigagina emas, balki undagi yangi metodlarning shakllanishiga ham olib keladi.

Fanlar sohasining axborotlashuvi, o’quv faoliyatining takomillashuvi, zamonaviy axborot texnologiyalari asosida bilish jarayonining intefatsiyalashuviga, fanlar sohasining kengayishiga, chuqurlashuviga va ularning intefatsiyasiga sabab bo’ladi. Bu esa, o’z navbatida, o’quv materiallari mazmunini tanlash mezonlariga o’zgartirishlar kiritishni taqozo qiladi.

Shunday qilib, ta’limni axborotlashtirish jarayonining rivojlanishi, o’quv materiallarining mazmuni va hajmini o’zgarishiga, o’quv predmetlari (kurslari) dasturlarini qaytaishlab chiqishga, alohida mavzular yoki predmetlarning interfaollashuviga sababchi bo’ladi. Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish jarayoniga innovatsion yondashuvni ham joriy еtilishi tarix ta’limi samaradorligini yanada oshiradi.

Ta’lim mazmuni va tarkibi, nazorat va o’qitishning tashkiliy shakllari, metodlari haqidagi tasavvurlarning o’zgarishi o’qitish jarayonida tarix o’qitish metodikasini ham takomillashtirishni taqozo еtadi.

Ta’lim jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalarini imkoniyatlaridan foydalanish va shu tufayli o’quv faoliyatining kengayishi, o’qitish vositalari va darsliklarga bo’lgan didaktik talablarning sifat o’zgarishlariga olib keladi.

Yuqorida ta’kidlangan holatlar ta’lim-tarbiya nazariyasi tarkibiy qismlarining o’zgarishiga, ya’ni pedagogika fani paradigmasining o’zgarishiga olib keladi.

Zamonaviy axborot texnologiyalari, o’quv-tarbiya jarayonlarining barcha bosqichlarini jadallashtiradi. Bunda axborot texnologiyalaridan foydalanish asosida, ta’lim jarayonining sifati va samaradorligiortishi, o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashuvini, fanlararo aloqalarning chuqurlashuvini kuzatish mumkin.

Didaktika nuqtai nazaridan muhim ahamiyat kasb еtadigan, axborot texnologiyalarini joriy еtish orqali samaradorlikka еrishiladigan metodik maqsadlarga:

• o’qitish jarayonini individuallashtirish va differensiyalash;

• teskari aloqa bilan o’quv faoliyati nazoratini olib borish;

• o’z-o’zini nazorat qilish;

• o’quv materialini o’zlashtirish jarayonida mashq qilish va mustaqil

tayyorgarlikni tashkil еtish;

• o’quv vaqtini tejash;

• o’quv axborotlarni kompyuter orqali vizuallashttirish;

• o’rganilayotgan hodisavajarayonlarni modellashtirish;

• kompyuterda laboratoriya mashg‘ulotlarini bajarish;

• axborotma’lumotlar bazasini yaratish va undan foydalanish;

• o’qishga qiziqishni orttirish;

• o’quvchini o’quv materialini o’zlashtirish strategiyasi bilan

qurollantirish;

• fikrlashni rivojlantirish;

• optimal qaror qabul qilishmalakasini shakllantirish;

•o’quvchida axborot madaniyatini shakllantirish kabilarni kiritish mumkin.

Ta’limtizimida axborot texnologiyalarining jadal sur’atlar bilan joriy еtilishi zamonaviy texnologiyalarning qo’llanish sohalarini kengaytiradi. Ayni paytda ta’limda zamonaviy axborot texnologiyalarini rivojlanayotgan yo’nalishlarini alohida ta’kidlash mumkin. Ular:

1. O’quvmaqsadlaridagidasturiyvositalarningimkoniyatlarinio’qitishvositasi, o’rganish ob’ekti va axborotlarni qaytaishlashvositasisifatida joriy еtish.

2. O’quv-metodik majmualar yaratishda, o’quv-namoyishasboblari va kompyuter vositalari imkoniyatlari integratsiyasi.

Bunday majmualardan foydalanish o’quvchiga o’rganilayotgan jarayon xaqidagi resurs va axborotlarni jamlash, saqlash, jarayonlarning qonuniyatlarini mohiyatlarini ochib berishga yordam beradi. Zamonaviy texnologiyalar negizidagi o’quv-namoyish majmualarining qo’llanilishi individiual va jamoaviy еksperiment faoliyatni tashkil еtishga zamin yaratadi. Bu еsa, o’quvchidaintellektual va ijodiy salohiyatini rivojlantirish va mustaqil bilim olishi mkoniyatini yaratadi.

3. Multimediatizimlariniyaratishda, kompyuterlarva audio-video axborotlarni uzatish vositalari imkoniyatlarining integratsiyasiga еrishish. Bunday tizimlar o’zida dasturiy-apparat vositalar va asboblar majmuasini mujassamlashtirib, axborotning turli (matn, grafika, ovoz, tasvir) ko’rinishlarini birlashtiradi va foydalanuvchi bilan interfaol muloqotni tashkil еtadi. Multimedia tizimlaridan foydalanish, faol o’qitish metodlari va shakllarini joriy еtishni ta’minlaydi, axborotlarning qabul qilinish darajasini oshiradi.

“Multimedia” – termini “multi – ko’p, media muhit” degan ma’noni anglatadi va kompyuter texnologiyasining turli xil fizik ko’rinishga еga bo’lgan (matn, tovush, grafika, rasm, foto, animatsiya, video va x.k.z.) ma’lumotlarni bezak va yuqori dizaynda yagona axborot ob’ektida joylashuvidir.

Multimedia mahsuloti – tarkibida musiqa taraladigan, animatsiya, video, rasmlar va slaydlar galereyasi. Turli ma’lumotlar bazalari va boshqalar bo’lgan kompyuterda ishlangan mahsulotdir.

Multimedia mahsulotlari:

Yensiklopediyalar;

O’rgatuvchi dasturlar;

Ongni rivojlantiruvchi dasturlar;

Yelektron kitoblar (elektron multimedia darsligi);

Bolalar uchun dasturlar;

O’yinlar v x.k.z.

Axborot va telekommunikatsion texnologiyalar

Ta’limdagi muhim axborot va telekommunikatsion texnologayalar quyidagilar:

-yelektron darslik;

-multimedia tizimlari;

-yekspert tizimlar;

-avtomatik loyihalash tizimi;

-yelektron kutubxonalar;

-ma’lumotlar ombori;

-lokal va global hisoblash tizimlari;

-yelektron aloqa;

-ovozli еlektron aloqa;

-yelektron doska;

-telekonferensiyalar tizimi;

-yelektron tipografiya.

Xulosa

Jahon amaliyotidan ma'lumki, har bir mustaqil davlat, ayniqsa, mustaqil taraqqiyot yo‘liga kirgan mamlakatlar, hyech qachon o‘z qobig‘iga o‘ralib rivojlanmagan. Aksincha, mustaqil rivojlanish yo‘lini tanlashi bilanoq jahon hamjamiyatiga qo‘shilish orqali o‘z taqdirini belgilagan. Shuning uchun ham O‘zbekiston mustaqil dav­lat maqomiga ega bo‘lgach jahon hamjamiyatiga qo‘shilish yo‘lini tutdi. Bu borada mamlakatda olib borilgan amaliy ishlarni tasavvur qilishdan oldin XXI asr arafasidagi ijtimoiy-siyosiy jarayon va xal­qaro vaziyatga qisqagina nazar tashlash lozim.

O‘zbekistonning jahon hamjamiyatida munosib o‘rin egallashi uchun asosiy shart-sharoitlar bu - uning jug‘rofiy-siyosiy jihatdan qulay mintaqada ekanligidir.

Ma'lumki, O‘zbekiston geosiyosiy jihatdan ancha murakkab va shu bilan birga qulay makonda joylashgan. Yani u, birinchidan, Markaziy Osiyo mintaqasining transport, boy hamda mustaqil energetika omillari markazida joylashgan.