Өзбекстан республикасы халық билимлендириў министирлиги

3. Qaraqalpaqstan tariyxin u`yreniwdegi derekler:
Watan tariyxin u`yreniwde tiykarg`i derekler
. A`yyemgi zamanlardan baslap bizin` ku`nlerimizge shekem ulli ata-babalarimiz, ulli oyshillar, alimlar qaldirg`an ruwxiy bay da`stu`rler.
. Bizge shekem jetip kelgen jazba kitaplar, ilimiy ha`m ko`rkem shig`armalar, sabaqliqlar, qol jazbalar, toplamlar.
. Ha`r qiyli muzeylerde saqlanip atirg`an ko`rgizbe zallari hu`jjetleri, birinshi na`wbette arxeologiyag`a tiyisli qazilma estelikleri.
. Tariyxiy qurilislar, estelikler.
. Kino, foto hu`jjetler h .b.
Qaraqalpaqstan tariyxin u`yreniwde a`yyemgi jazba derekler u`lken a`hmiyetke iye.
Jazba derekler arasinda en` a`yyemgi jazba dereklerdin` birni “Avesto” bolip esaplanadi. Ilimiy ortaliqta b.e.sh. VI-V a`sirlerdegi Axemeniyler imperiyasinin` ma`mleketlik dini bolg`an zoroastrizm da`slep Baktriyada, yamasa Xorezmde payda bolg`an degen pikirler bar.
Ko`pshilik ilimpazlar “Avesto” nin` watani Qubla Aral boyi, yag`niy Xorezm dep esaplaydi. Son`g`i waqitlari tabilg`an onin` aqirg`i bo`limi «Videvdattag`i» Urvani-Urgenish, Vurukshani-Aral, Arvididi-A`miwda`r`ya degen boljawlarda ushrasadi.
Qubla Aral boylari haqqinda Dariy I din` belgili Behustun jaziwlarinda, ahamaniylerge g`a`rezli satrapliqlar arasinda Xorezm atida ushrasadi. A`yyemgi grek ha`m Rim tariyxshilari Gerodot, Ktesiy, Arrian, Kvint Kurtsin Ruf, Strabon ha`m tag`i basqalardin` shig`armalarinda Qubla Aral boylari haqqinda bahali mag`liwmatlar ushrasadi.
Qubla Aral boylarinin` a`yyemgi da`wirin u`yreniwde Abu Rayxan Beruniydin` shig`armalari bahali derek bolip esaplanadi. Onin` bahali shig`armalarinin` biri «A`yyemgi xaliqlardan qalg`an estelikler». Beruniydin` aytiwinsha Xorezm ma`deniyati a`yyemgi ma`deniyatlardan bolip, onin` tiykari eramizdan aldin`g`i XIII a`sirge barip taqaladi. Beruniy Xorezmiyler, Sog`diyler ha`m basqa xaliqlardin` bayramlari, Xorezm kalendari, h.t.b. haqqinda mag`liwmatlar qaldirg`an.