Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги

Талап инфляциясы. Ба8а д1режесиндеги 5згерислер талапты4 к5плиги менен т6синдириледи. Экономика 5ндириске 3ара2анда к5бирек сарпла72а 31дир болып 3алады. %ндирис тарма2ы товарлар2а бол2ан к6шли талап3а жу7ап бере алмай 3алады, себеби, 3олда бар барлы3 ресурслар сарплан2ан болады. Сонлы3танда, бул а7ысы3 талап 5ндирилген 5нимге ба8аны4 5си7ине алып келеди. 81м талап инфляциясыны4 ж6з бери7и болады. Талап инфляциясыны4 мазмунын т5мендегише 3ыс3аша 3ылып айты7ымыз2а болады. “Аз санда2ы товарлар2а о2ыры к5п му2дарда2ы пулды4 с1йкес кели7и”.

21. 
    №1режетлер инфляциясы - %ндирис 31режетлерини4 5си7инен келип шы2ату2ын инфляция.
    

Инфляция 31режетлерди4 5згериси н1тийжесинде 81м базарда усынысты4 5згериси н1тийжесинде де келип шы2ы7ы м6мкин. Бир 3анша м1млекетлерде айырым 7а3ытларда талап арты3 болмаса да ба8а 5скен д17ирлери бол2ан. Ба8а д1режеси 5сип барса да 5ним к5лемини4 азайып 81м адамларды4 жумыс пенен т1мийнлени7ини4де азайып бары7ы 3убылыслары да болып 5ткен.
№1режетлерди4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляцияда бир 5нимди 5ндири7ге кеткен 31режетлер асып кетеди, я2ный 5нимни4 5зине т6сер ба8асы 5сип кетеди, сонлы3тан да ба8а к5териледи.
Бир 5нимди 5ндири7ге кеткен 31режетлер бул аны3лан2ан 5ндирис к5леминдеги орташа 31режет болып табылады. Буны улы7ма кеткен 31режетлерге 5ндирилген 5ним к5лемине салыстырып табы7ымыз2а болады.

улы7ма 31режетлер

Бир 5нимге кеткен 31режетлер = ----------------------------------------------
5ндирилген 5ним бирлиги саны.

Бир 5нимге кеткен 31режетлерди4 5си7и экономикада2ы пайданы 81м 5ндирис к5лемин 3ыс3артырады. Себеби, 31режетлерди4 асып кети7и фирмаларда2ы 5ндирилип атыр2ан 5нимлерди4 саныны4 3ыс3ары7ына, ал бул болса барлы3 5нирис к5лемине т1сир етеди. Бул усынысты4 азайы7ына ба8аны4 5си7ине алып келеди.

№1режетлерди4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляцияны4 е4 18мийетли еки дереги белгили. Булар:
1. Номинал ис 8а3ыны4 5сими.
2. Шийки зат 81м энергия2а кеткен 31режетлерди4 5сими.
Ис 8а3ыны4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляция бул 31режетлерди4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляцияны4 бир т6ри болып табылады.
Егер м1млекет бойынша ис 8а3ы к5бейсе онда бир 5нимди ислеп шы2ары72а кетету2ын 31режет те к5бейеди. Сонлы3тан да, бир са2атта 5ндирилету2ын 5ним к5лемин к5бейти7, я2ный мийнет 5нимдарлы2ын асыры7, механизацияластыры72а 81м та2ы бас3а да усыллар2а у3са2ан 5ндиристи ра7ажландыры7шы факторлар механизмин 81рекетке салмаса, онда 31режетлер к5лемини4 5сип кети7и с5зсиз. Бир 5нимге ту7ры келету2ын 31режетлер 5сип кетсе, онда 5ндирис сферасы бу2ан товар 81м хызметкерлерди 3ыс3арты7 менен жу7ап береди. %згермейту2ын талап жа2дайында-а3 бул усынысты4 азайы7ы ба8а д1режесини4 5си7ине алып келеди. Солай етип, бунда айыпдар болып номинал ис 8а3ыны4 к5бейи7и болып табылады. Бул инфляцияны4 бир типи болып табылып, ис 8а3ыны4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляция деп аталады 81м 31режетлерди4 5си7и менен келип шы2ату2ын инфляция2а киреди.
Усыныс механизмини4 бузылы7ы менен келип шы2ату2ын инфляцияда 31режетлерди4 5сип кети7и менен тийкарлан2ан инфляцияны4 бир т6ри болып табылады. Бул 5ндирис 31режетлерини4 к5бейип кети7ини4 жу7ма2ында болып шийки затлар 81м энергияны4 3уныны4 5сип кети7инен келип шы2ады.
Шийки зат 81м энергия ба8асыны4 асып кети7и бир 5нимди 5ндири7 ушын кеткен 31режетлерди4 асып кети7ине алып келеди. Н1тийжеде, бул жо3арыда к5рип 5ткенимиздей-а3 инфляция 3ублысына жа2дай ту7дырады.
*а3ый3ый 5мирде инфляция 3убылысы ж6д1 3урамалы болып келеди. Практикада жо3арыда2ы болып к5рсеткен инфляцияны4 еки типин айыры7 3ыйын болады.Мысал етип аламыз, 1скерий 31режетлер бирден 5сип кетсин 81м бул улы7ма 31режетлер 5сими н1тийжесинде талап инфляциясына алып келеди.
Усы 7а3ытта к5пшилик фирмаларды4 ис 8а3ы2а, энергия 81м материаллы3 ресурс3а 3аржылары 5седи. Сонлы3тан да, олар 5злерини4 ислеп шы2арыл2ан товарларына ба8аны 5сири7ге м1жб6р болады, себеби 5ндирис 31режетлери 5сип кеткен. Бул мысалда, талап инфляциясы бол2аны менен к5плеген к1рханалар ушын 31режетлер инфляциясындай болып к5ринеди. Сонлы3тан да инфляцияны4 биринши дерегин билмей турып, инфляция типин аны3ла7 3ыйын болады.