Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

3-tema. Komp`yuterler arxitekturasi ha`m texnikaliq

ta`miynleniwi.

Reje:

1. PK arxitekturasi

2. Mag`liwmatlar kiritiw du`zilisi

3. Mag`liwmatlar shig`ariw du`zilisi

    

Personal kompyuterlerdi4 tiykar2ı texnikalı3 3urılmaları ma2lı7matlar  sistemasını4  jumısı

81m onı4 texnologiyalı3 protsesslerinde anı3 ajıralıp turı7shı bir 3ansha bas3ıshlardı b5lip

k5rseti7ge boladı:

1. Ma2lı7matlardı4 payda bolı7ı - ya2nıy xojalı3 operatsiyaları n1tiyjelerin, bas3arı7

obektleri 81m subektleri 5zgesheliklerin, islep shı2arı7 protsessleri parametrlerin, normativ 81m

yuridikalı3 aktler mazmunın bildiri7shi d1slepki ma2lı7matlardı4 payda bolı7ı.

2. Ma2lı7matlardı4 toplanı7ı 81m sistemalastırılı7ı  - ya2nıy kerekli ma2lı7matlardı tez

arada izlep tabı7 81m ta4la7, ma2lı7matlardı metodikalı3 ja3tan ja4ala7, olardı4 buzılı7ınan,

joytılı7ınan sa3la7 imkaniyatın tu7dıratu2ın d1rejede ma2lı7matlardı ornalastırı7da

sh5lkemlestiri7 degen s5z.

3. Ma2lı7matlardı 3ayta isle7  - bul aldın-ala jıynal2an ma2lı7-matlar tiykarında j1ne de

toltırı7shı, analizli, prognozlı ma2lı7matlardı4 ja4a k5rinislerini4 protsessleri degen s5z.

4. Ma2lı7matlardı k5rseti7  - ma2lı7matlardı insan 3abıl eti7i ushın paydalı t6rde k5rsetip

beri7. E4 aldı menen - bul baspa2a shı2arı7, ya2nıy x6jjetlerdi adam 3abıl eti7i ushın 3olaylı etip

tayarla7. Bira3 grafikalı3 sızılma materialları (sızılmalar, diagrammalar) d6zi7 81m da7ıslı

signallar payda eti7 t6rleri k5p 3ollanıladı.

---

14

      

Avtomatlas3an  informatsiyal·3  sistemalard·4  texnikal·3  3urallar

sisteması.

Komp`yuterler operativ yadinin` ko`lemine, sikundina orinlaytug`in a`meller sanina

(tezligine), mag`liwmatlardin` mashina yadinda razryadli sewretleniwine qaray

to`mendegishe klasslarg`a ajiratiwg`a boladi:

¨ Super komp`yuterler;

àâòîìàòëàñ3àí èíôîðìàöèÿ ëû3 ñèñòåì àëàðäû4 òåõíèêàëû3

                          3óðàëëàðû

ìà2ëû7ìàòòû ê5 ðñåòè7äè4  òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû

Äèñïëåé

ïðîåêöèÿ  ä6çèëèñè

âèäåîàïïàðàòóðà

ÝÍÒ áàçàñûíäà

ñóéû3 êðèñòàëëàðäà

ïëàçìàëàðû

ýëåêòðîëþ ìåíñöåíòëè

áàñïà2à ø û2àðû7äû4 òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû

Ïðèíòåðëåð

ïëîòòåðëåð

ôîòîïëåíêà2à øû2àðû7

òî÷ êàëû ìàòðèöàëû

ëàçåðëè

á6ðêè7øè

òåðìîïå÷ àòü

ìà2ëû7ìàò êèðèòè7 òåõíèêàëû3 3óðàëëàðû

Ïëàí-

ø åòëåð

íóðëû

ïåðî

ñåíñîðëû

ïàíåë

“ òûø3àí”

êëàâèàòóðà

ñêàíåðëåð

Ýëåêòð

ñåçãèø

ì åõàíè-

êàëû3

 2D

 3D

äà7ûñëû

2D

îïòèêàëû3

3îë ñêàíåðè

3D

òûø 3àí-ïåðî

ñòîë ñêàíåðè

Ðåçèñòèâëè

ø àðëû ì àíèïóëÿ òîð

---

15

¨ U`lken komp`yuterler;

¨ Mini komp`yuterler;

¨ Jeke komp`yuterler;

¨ Blaknot komp`yuterler.

Super komp`yuterler –bul tu`rdegi komp`yuterler ju`da` u`lken tezlikte isleydi ha`m

u`lken maselelerdi sheshiw ushin arnalg`an. Bunday komp`yuterler sekundina 10

trilliard a`mel orinlaw mu`mkinshiligine iye. Komp`yuter tezligin o`lshew ushin Linpacr

parallel testi qollaniladi. Bul test o`lshemleri EEMde sekundina 1000 a`mel orinllansa 1

G`LOPS o`lshem birligine ten` dep esaplanip, 1000000 G`LOPS bolsa 1 GG`LOPSqa,

1000 GG`LOPS bolsa 1 TG`LOPS ke ten` dep esaplanadi. Bunday komp`yuterlerge

misal retinde AQSh tag`i 9472 protsessorli Intel ASCI Red komp`yuteri (tezligi 1338

GG`LOPS), 6144 protsessorli SGI ASCI Blue komp`yuteri (tezligi 634 GG`LOPS),

1084 protsessorli SGI T3E1200 komp`yuteri (tezligi 430 GG`LOPS) jatadi.

U`lken komp`yuterler –bul komp`yuterlerdin` tezligi ha`m operativ yadi ko`lemi

jag`inan super komp`yuterlerge salistirg`anda bir-eki basqish to`mende boladi. Bunay

komp`yuterlerge misal retinde AQSh tag`i CREY, IBM 390, 4300, IBM ES/9000,

Frantsiyadag`i Borrous 6000, Yaponiyadag`i M1800 tu`rindegi EEMler jatadi. Bunday

EEMler ilim ha`m texnikanin` tu`rli tarawlarindag`i u`lken ma`selelerdi sheshiw ushin

paydalanadi.

Mini komp`yuterler – bul klasstag`i komp`yuterler ko`lemi jag`inan kishi, tezligi

ha`m operativ yadi ko`lemi jag`inan alding`i klasstag`i EEMlerden az bolg`an

komp`yuterler bolip esaplanadi. Bul klasstag`i komp`yuterlerge misal bolip PDP-11,

VAX, SUN, IBM 4381, HP 9000 EEMleri jatadi.

Jeke komp`yuterler – bul komp`yuterler ko`lemi jag`inan kishkene, a`mellerdi

orinlaw tezligi 130-1000 megagerts aralig`inda, operativ yadi 16-512 megabayt

aralig`inda bolg`an EEMler bolip tabiladi. Bul ko`rsetkishler jildan jilg`a tez o`zgerip

barmaqta. Bul komp`yuterler klassina IBM PC komp`yuterler jatadi. Olardin` ha`zirgi

ku`nleri Pentium I-IV tu`rleri ken` taralg`an.

Bloknot komp`yuterler – bul komp`yuterler ko`lemi jag`inan ju`da` kishkene bolip,

orinlaytug`in a`meller sani ha`m operativ yadi ko`lemi jeke komp`yuterler ko`lemine

jetilistirilmekte. Olar bir waqitta elektr energiyasi menen ha`m batareyalar menen islew

mu`mkinshiligi iye bolip qolda alip ju`riw ushin ju`ja` qolayli.