Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы
-tema. Kompyuterlarda ma`selelerdi sheshiwdin` texnologiyaliq
Download 0.87 Mb. Pdf ko'rish
|
informatika ham informatsion texnologiyalar.
5-tema. Kompyuterlarda ma`selelerdi sheshiwdin` texnologiyaliq
protsesslerinin` tiykarg`i basqishlari Reje:
1. Algoritm tu`sinigi 2. Algoritmlestiriwdin` blok-sxemasi 3. Siziqli esaplaw protsessi 4. Tarmaqlaniwshi esaplaw protsessi 5. Tsikl tu`rindegi esaplaw protsessi Elektron esapla7 mashinalar· j1rdeminde ekonomikal·3 m1selelerdi sheshi7ge tayarla7d·4 tiykar2· bas3·shlar· t5mendegilerden ibarat:
Birinshi bas3·sh - bul, m1seleni4 3oy·l·7·. M1seleni4 3oy·l·7· 3ansha an·3 bolsa, on· sheshi7 sonsha je4il bolad·. Son·4 menen bir 3atarda ekinshi d1rejeli bir 3ansha paytlarda or·nla7 kerek; sheshi7 kerek bol2an
30 m1seleni4 e4 kerekli, tiykar2·lar·n k5rseti7 kerek. Bunnan keyin m1seleni 3ays· matematikal·3 metodta sheshi7 ta4lanad·. Us· metodt· ta4la7 e4 18miyetli bas3·shlar·n·4 biri bol·p esaplanad·. Ekinshi bas3·sh - bul, esapt· sheshi7 algoritmin d6zi7. Bul bas3·sh e4 3·y·n bas3·sh bol·p esaplanad·: algoritmdi d6zi7shiden 6lken tvorchestvol·3 k5z-3arast· talap etedi. D6zilgen algoritm 81r 3·yl· bol·p jaz·l·7· m6mkin, m·sal·: s5z dizbegi t6rinde yamasa arna7l· algoritm tilinde. Algoritm tilinde degenimiz 81r 3·yl· geometriyal·3 figuralardan turatu2·n izbe-izlikti aytam·z. :shinshi bas3·sh - bul, m1seleni sheshi7di4 programmas·n d6zi7. M1seleni sheshi7di4 programmas·n d6zi7 ush·n 3anday da bir algoritm tili ta4lanad· 81m sol til boy·nsha programma jaz·lad·. *1r bir algoritm tilini4 5zine tiyisli strukturalar· bolad· 81m bir-birinen 5zini4 d6zilisleri menen aj·ral·p turad·. Programma tillerini4 5zlerini4 komandalar· bolad· 81m us· komandalard·4 izbe-izligi t6rinde programma d6ziledi. Bunnan keyin bul d6zilgen programma tekserilip sh·2·p tayar bol2annan keyin kompyuterge kiritiledi. Us· bas3·sht· t5rtinshi ya2n·y programman· elektron esapla7 mashinas·na kiriti7 bas3·sh· dep atayd·. Bul bas3·shta programma EEM na kiritiledi, redaktorlenedi 81m s·nap k5riledi. Sonnan keyin jiberilgen 31te kemshilikler d6zetiledi. D6zetilgen programma s·nap k5riledi 81m paydalan·72a beriledi.Bul etap k5p 7a3·tt·, k6shti 81m sh·2·nlard· talap eti7i m6mkin. Sonl·3tan 81zirgi programmistler, 31niygeler us·lard· je4illeti7 ma3setinde k5plegen ja4a apparat 6skeneler 81m sistemalard· oylap ta7·p at·r. Solard·4 j1rdeminde esapla7 texnikas· tara7· k5plegen m6mkinshilikler 81m jetiskenlikke erisip at·r.
Besinshi bas3·sh·m·z - bul, d1slepki ma2l·7matlard· kiriti7 81m programman· iske 3os·7 bol·p tab·lad·. Esapla7 mashina us·dan keyin keyingi sheshimdi sh·2ar·p beredi. Bira3 us· menen esap sheshilip bold· degen s5z emes. Alt·nsh· bas3·sh - bul, sh·33an esapt·4 sheshimin analizle7. Analiz tiykar·nda 3oy·l2an esapt·4 sheshimi 3anaatland·rama, jo3pa? Keyingi esaplard· us· programmada sheshi7 3olayl· ma, bas3a ma2l·7matlard· kiritip isle7ge bolama, us·lard·4 barl·2· k5rilip sh·2·lad·. ?a3·t 5ti7i menen bul programma2a belgili bir 5zgeris kiritip, korrektirovkalap jum·st·4 effektivligin k5teri7ge m6mkinshilik tu7d·ra al·7· kerek 8.t.b.
Solay etip ekonomikal·3 esaplard· EEM de sheshi7di4 tiykar2· bas3·shlar· us·lardan ibarat. Paydalan·7sh· ekonomikal·3 esaplard· EEM de sheshkende budan bas3a, tayar programmalardan da paydalansa bolad·. Bunday ja2dayda paydalan·7sh· birinshi bas3·shtan 5tkennen keyin (ya2n·y esapt·4 3oy·l·7·
31 bas3·sh·nan) ta4layd·, tayar programmadan paydalan2an dur·s pa ya kerekli matematikal·3 metodt· ta4lap 5zinshe programma d6zse ja3s· bolama. *1zirgi zamanag5y kompyuterlerde k5plegen tayar programmalar, ja4a sistemalar engizilmekte. Solard·4 j1rdeminde k5p esaplar tayar programmalar j1rdeminde sheshiledi. Algoritm d6zilisini4 t6rleri.
Algoritm degenimiz - bul, meselelerdi sheshi7de or·nlanatu2·n k5rsetpeler izbe-izligi bol·p tab·lad·. Algoritm d6zi7 protsessi algoritmizatsiya dep atalad·, olar algoritm t6rinde, tablitsa t6rinde, grafik t6rinde berili7i m6mkin. S5z benen berilgeni, algoritmdi s5zler ar3al· t6sindiredi. Tablitsa t6rinde berilgen taps·rma algoritmdi tablitsa formas·nda 81m esapla7 formulalar ar3al· beredi. Grafik t6rindegi taps·rma bolsa, yamasa blok-sxema - bul algoritmdi geometriyal·3 figuralar t6rinde k5rsetedi, olar bloklar dep atalad·. Bloklard·4 izbe-izligi 81m olard·4 aras·nda2· 3os·7 liniyalar· blok-sxeman· 3urayd·. Algoritmdi blok-sxemalar t6rinde k5rseti7 e4 bir 3olayl· 81m ke4 taral2an t6ri. Blok-sxeman·4 bloklar· jo3ar·dan t5men 3aray ornalasad·. Sxemada2· 81r bir bloklard·4 aras·nda2· 3os·7 liniyas· 3ayta isle7 protsessini4 ba2darlar·n k5rsetip turad·. *1r bir us·nday ba2dar tarmak
dep atalad·. Algoritmlestiri7di 6sh t6rli protsesske b5lip 3ara72a bolad·: s·z·kl· protsess, tsiklli protsess, tarmakl· protsess. Algoritmlerdi blok-sxema turinde ko`rsetiw. Bunda algoritm grafikaliq tu`rde aniq belgilengen waziypalardi orinlaytug`in bloklar izbe-izligi ko`rinisinde ko`rsetiledi. Bloklar o`zara strelkalar ja`rdeminde tutastiriladi. Blok ishinde onin` waziypasin ko`rsetiwshi mag`liwmat so`zler ja`rdeminde yaki formulalar menen beriledi. Blok sxemanin` barliq bloklari sanlar menen izbe-iz o`siwi boyinsha nomerlenedi. Ha`r tu`rli xaprakterdegi esaplaw protsessi ushin tiyisli bolg`an bir neshe blok-sxemalar du`ziw u`lgilerimenen tanisip shig`amiz. Siziqli esaplaw protsessi. Bunda, bloklarda ko`rsatilgen esaplawlar tek qana izbe-iz orinlaniwi sha`rt. Misal: To`mendegi funktsiya esaplaniwi kerek. ) ( 2 ) ( ) ( 2 2 2
BX AX C BX AX COS C BX AX SIN Z - - + + - + - - = Bul ma`seleni sheshiw algoritminin` blok sxemasi to`mendegishe: |
ma'muriyatiga murojaat qiling