Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

Tsiklli esaplaw protsessi. Bunday ma`seleler praktikada ju`da` ko`p ushirasadi.

Bunday jag`dayda ma`sele sheshimi esaptin` bir bo`legin ma`lim matematikaliq

formulalar ja`rdeminde jan`adan jan`a sanlar menen birneshe ma`rte ta`krarlanip

sheshiledi ha`m qandayda bir shegarag`a barip toqtatiladi.

Bunday esaplaw protsessin birneshe ma`rte qaytalanilatug`in bo`lekleri tsikllar dep

ataladi. Tsiklli algoritm programmasi ko`lemini tsikl bo`legin birneshe ma`rte

qaytalaniwi esabinan birqansha ko`p ma`rteleb qaytariliwi  esabina biraz qisqartiladi.

Misal. Tsikliq protsessininin` blok-sxemasi duzilsin. To`mendegi keltirilgen

funktsiyanin` 100 shekem ma`nisi esaplansin.

)

100

,...,

2

,

1

(

)

(

=

=

i

i

i

i

X

X

X

SIN

Y

a

Bul ma`sele sheshiminin`  algoritminin` blok-sxemasi to`mendegishe:

Bul jerde 2-shi blok tsiklinin tayarlaydi, baqasha aytqanda argumentti da`stlebki

ma`nisin belgileydi. 5-shi blok argument

k

Х

ni ma`nisin ma`sele sha`rtine ko`re ha`r bir

tsikl orinlang`annan son` bir birlikke o`zgertedi. 6-chi blok tsikldi basqaradi, bunin` ushin

barxulla

100

<

i

X

 sharti orinlaniwin tekserip turadi, bul shart orinlanbag`an jag`dayda

tsikldan shig`iwin ta`miyleydi ha`m  ta`rtip tsifri boyinsha keyingi blokqa basqariwdi

o`tkeredi.

Ha`r qanday tsikldi payda etiw ushin to`mendegi funktsiyalardi orinlawshi bloklar

kerek boladi:

1) Tsiklda o`zgeretug`in o`zgeriwshini da`slepki ma`nisin beriw (tsikldi tayarlaw),

2) O`zgeiwshinin` ma`nisin ha`r bir taza tsikl baslanui aldinnan o`zgertiriw,

3) Ha`r bir tsikl son`inda tsikldi tamamlaw shartin tekserip ko`riw ha`m eger tsikl

tammam `olg`an bollsa, tsikldan shig`ip ketiwin payda etiw,

     4) Eger tsikl tammam bollmag`an bollsa, tsikl bsina qaytuin payda etiw (tsikldi

basqariw).

1

a O`zegriwshilerdi kiritin`

2     X

i

=1 di esaplaw

3     Y

i

=SIN(

aX

i

)/X

i

 di esaplaw

4     Y

i

íè na`tijeni baspag`a shig`arin`

g`ar$wsh$g`ar$n`

5     X

i

=X

i-1

+1 di esaplaw

6     X

i

£100

7                            son`$

au

yak

---

34