O`zbekstan respublikasi xaliq ta`lim wa`zirligi

Problemalıq metod penen oqıtıw

Oqıtıwdın` problemalıq ta`silinin` ko`zleytin maqseti oqıwshılardın` sabaq boyi oy miyneti menen shug`ıllanıwın ta`miyinleniwi. Ol-oqıwshını izleniwge, salıstırıwg`a, juwmaqlay biliwge, o`zinshe tın` pikir ayta biliwge, sol arqalı o`z betlerinshe bilim alıwın u`yretedı. Oy qayshılıg`ın, pikir talasın tuwdırıp, durıs oy juwmaqlawın jasalg`an jag`dayda g`ana, biz problema tuwıldı dep esaptewımız kerek. Problemalıq oqıtıw oqıwshını burınnan bilgen bilimine su`yengeni, ma`seleni tolıq sheshiw ushın azg`ana o`zinlik oydı, tvorshestvolıq sheshimdi, derbes ha`reketti kerek etetin problemalıq jag`dayg`a alıp keliwi kerek.
Problemalıq oqıtıw ta`siri barlıq temag`a say kele bermeydi. Sonlıqtan barlıq sabaqqa qollana beriwge bolmaydı. Problema jaratıwg`a qolaylı temanı jıynap ala biliw mug`allimnin` izleniwi, taza tema sheberligine baylanıslı. Endi usı ta`sildi geybir pa`nlerge mısallar keltiriw arqalı ko`rseteyin.
1. a/205 428 312 1/ 15 12
+428 +205 +428 *12 *15
312 312 205 30 60
945 945 945 15 12
180 180
Amal mu`shelerinin` orınları awıssa da, na`tiyje birdey. Nege? 2. a/ i 0 : 2 +2*5 – 14 : 7 =48.
1/ 80 : / 2 + 2 /*5 – 14 : 7=98 b/ 80 : 2 + 2*/5 – 14:7/=46
e/ /80 : 2 +2*5/-14:7=48 g/ 80:/2+2*5-14:7/=88.
A`mellerge qatnasatın sanlar birdey bolg`anı menen, na`tiyjeler, nege ha`r tu`rli bolıp shıqtı?
3. a/Matematika do`geregine 75 oqıwshı, foto do`geregine budan 3 ese kem, al fizkultura do`geregine fotot do`geregine qarag`anda 17 oqıwshı artıq qatnasadı. Usı u`sh do`gerekke neshe oqıwshı qatnasadı?
X=75+75:3+/75:3+17/
X=75+25+/25+17/ X=75+25+42 X=142.
Juwabı: u`sh do`gerekke 142 oqıwshı qatnasadı.
1/ Matematika do`geregine 75 oqıwshı, foto do`geregine budan 3-ewi kem, al fizkultura do`geregine foto do`geregine qarag`anda 17 adam artıq qatnasadı. Usı u`sh do`geregte neshe oqıwshı qatnasadı?
X=75+/75-3/+/75-3+17/ X=75+72+/72+17/ X=75+72+89
X=236.
Juwabı: u`sh do`gerekke 236 oqıwshı qatnasadı.
Esaptın` ishindegi sanlar o`zgergen joq, Juwabı nege bo`lek bolıp shıqtı? 4. a/ 50-/u+9/=16 1/ 50-/u-9/=16
u+9=50-16 y-9=50-16
u+9=34 y -9=34
u+34-9 y =34+9
u+25 y =43
Bunda da sanlar o`zgergen joq, al ten`lewdin` juwabı ha`r tu`rli bolıp shıqtı, sebebi ne?

1. 
   a/ 20+15=35 Nege qosındı birdey? 15+20=35
   

1/ 5*8=40 Nege ko`beytindi birdey? 8*5=40
b/ 5*3=15
15:5=3 Nege bo`lindide ko`beytkishlerdin` o`zi shıg`adı? a` o`? q=o`

2. 
   a/ 6:2+8:2=3+7. Usı mısaldı basqa jol menen shıg`arıwg`a bola ma? Bolsa, jolın ko`rset.
   

1/ 11+13:6= Usı usıldı usı ku`yinde shıg`arıwg`a bola ma? Eger bolsa, onı qalay /o`zgertip barıp/ shıg`arıw jolın ko`rset
3. 24+36:6=30
24:6+36=40 Sanlar o`zgergen joq, na`tiyjeler nege ha`r tu`rli bolıp shıqtı? 1. a/ 7+7+7=21
7*3=21 Nege na`titsjeler birdey? 1/ 8+8+8+8=32
4+4+4+4+4+4+4+4=32 Nege na`tiyjeler birdey?

2. 
   a/ 30-/10+2/=18 /30+10/-2=38 Sanlar o`zgergen joq, na`tiyjeler nege ha`r tu`rli bolıp shıqtı?
   
3. 
   Mına mısallardın` qa`tesin tap:
   

a/ 40-/20-5/=/40-20/-5 1/ /60-8/-7=60-/8-7/ b/30-/10-6/=30-10-6 v/ /60-10/-7=60-/10-7/

2. 
   Bir qumırada 41 su`tten, al Ekinshisinde 31 su`t bar edi. Tu`ski tamaqta 21 su`t ishildı. Neshe litr su`t qaldı?
   

Sheshiwi: x=4+3-2
x=7-2
x=5 Juwabı: 51 su`t qaldı.
Usı esaptın` sha`rtin o`zgertip, basqasha shıg`arıwg`a bola ma? Oqıwshılar oylanıp barıp, bılay quradı. Qumıradag`ı 41 su`tten 21 su`t ishilgen keyin, onın` u`stine 31 su`t quyıldı. Sonda qumırada neshe 1 su`t boldı dep sheshti?
X=4-2+3 X=2+3 X=5
Juwabı: 51 su`t boldı.

2.