Өзбекстан Республикасы
Rentgenografiyalıq metod
Download 1.12 Mb. Pdf ko'rish
|
Til bilimi ham tabiyiy ilimler Aziz aga
|
4.2. Rentgenografiyalıq metod
1.Rentgenografiya sóylew aǵzaları háreketiniń belgili bir ornın emes, al onıń ulıwma, bir pútin kórinisin sáwlelendiriw imkaniyatın beredi. Házirgi rentgenografiya metodı ses artikulyaciyasınıń statikası, yaǵnıy sóylew aǵzası háreketiniń belgili bir halatın anıq kórsetedi. 2. 50-jıllarda V.A.Artyomov, V. G. Ginzburg sıyaqlı alımlar tárepinen islep shıǵılǵan rentgenografiyalıq metod texnikalıq jaqtan bir qansha jetilisken bolıp, keyingi 40 jıldan beri kóp ǵana tillerdiń seslik sistemasın úyreniwde keń paydalanılmaqta. Bul metod járdeminde eksperimental-fonetikalıq baqlawlar alıp
barılǵanda diktor stolǵa otırǵan halda basın hám moynın arnawlı tirepberdi qoyıp ornalasıp alǵannan keyin, seslerdi (yamasa sózlerdi, sóz dizbeklerin, gáplerdi) buwınlap aytadı, tirepberdiniń shep tárepine jaylasqan kassetadaǵı rentgen plyonkaları almastırılǵanda da diktor halatı ózgermeydi. Diktordıń seslerdi tábiyiy aytıwı ushın jaratılǵan bunday sharayatta tájiriybe ótkiziwshi fonetist alım (eksperimentator) diktordıń seslerdi aytıwın dıqqat penen baqlap baradı hám oǵan basshılıq qıladı. Belgili bir til sesin aytıp atırǵanındaǵı eń áhmiyetli halatlardı eksperimentator túymeni (knopkanı) basıw jolı menen rentgen plyonkasına súwretin túsiredi. Ótkerilgen tájiriybeler sonı kórsetedi, dawıslı seslerdiń rentgen súwretin alıw dawıssızlarǵa qaraǵanda bir qansha ańsat, sebebi dawıslı seslerdi rentgenografiya paytında 0,5 sekund sozıp aytıw menen sóylew aǵzasınıń anıq artikulyaciyalıq halatın rentgenoskopiya qılıw da usınday jol menen ámelge asırıladı. Jarılıwshı dawıssız seslerdiń rentgen súwretin alıwda biraz basqasha jol tutıladı, yaǵnıy bul seslerdiń ekskursiya bólimi tamamlanıp, rekursiyası baslanıwınan aldınǵı aytılıw halatı rentgenografiya qılınadı. Hár bir seriyadı áne usınday jol menen 6 yamasa 7 sestiń rentgen súwreti túsiriledi. Bunda sóylew aǵzasınıń rentgen plyonkası anıq oqılıwın támiyinlew maqsetinde tildiń orta sızıǵına, tańlayǵa bariy eritpesinen jińishke jol sızıp qoyıw kerek. Ulıwma, rentgenografiyalıq metod járdeminde dawıslı hám dawıssız seslerdi analizlew, olardıń akustikalıq hám artikulyaciyalıq qásiyetlerin anıqlaw, til seslerin aytıwda qatnasıwshı sóylew aǵzalarınıń fiziologiyalıq halatın anıq belgilew medicina ilimi ushın, oqıw-oqıtıw, tájiriybeli diktorlar, fonetistler tayarlawda úlken áhmiyetke iye. Download 1.12 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|