Өзбекстан Республикасы

Charlz  Senders  Pirs

  (1839—1914)  bir  qatar  áhmiyetli  semiotikalıq 

túsiniklerge  sıpatlama  beriwge  háreket  etti:  belgi  (sign),  máni  (meaning)  hám 

belgilik  qatnaslar.  Ol  semiotikanıń  ayrıqsha  ilim  tarawı  sıpatında  zárúrligin  anıq 

biler  edi.  Pirs  semiotikaǵa  belgiler  procesiniń  tiykarǵı  túrleri  hám  tábiyatı 

haqqındaǵı táliymat sıpatında anıqlıq kiritti. Pirstiń miynetleriniń baspada shıǵıwı 

---

 

1867-jıldan  ómiriniń  aqırına  shekemgi  dáwirdi  óz  ishine  aladı.  Biraq  olar  kólemi 

boyınsha kishi edi, Pirs ózi rejelestirgen úlken kólemdegi miynetin juwmaqlawǵa 

úlgermedi. Onıń ideyaları tek 1930-jıllardan baslap, yaǵnıy onıń arxivleri baspadan 

shıqqannan soń keń en jaya basladı.  

Tiykarınan Pirs, semiotika ushın tiykargı belgiler klassifikaciyasın jarattı: 

Obyekt obrazın óz ishine alǵan ikonalı beliler (ikon); 

Predmetlerdi tuwrıdan-tuwrı kórsetiwshi indeks-belgiler (index)           

Iqtıyarlı  túrde  hám  konvenciya  tiykarında  predmetti  bildiriwshi  simvollıq 

belgiler. 

Bunnan  tısqarı,  Pirs  úsh  belgi  elementin  anıqladı:  belgi,  obyekt  hám 

interpretant (awdarmashı). Sonıń menen birge, ol semiozis termininiń avtorı. 

Gotlob  Frege

  (1848—1925)  tolıq  túrdegi  koncepciya  jaratpaǵan,  biraq  onıń 

semiotikaǵa  baǵıshlanǵan  ayırım  maqalaları  («Máni  hám  mazmun  haqqında» 

(1892),  «Pikir:  logikalıq  izertlew»)  klassikalıq  miynetler  esaplanadı.  G.Fregeniń 

ideyaları ishinde semiotika ushın úlken áhmyetke iye bolǵanı onıń belginiń mánisi 

hám  mazmunı  haqqındaǵı  túsinikleri  esaplanadı.  Semiotikanıń  dáslepki 

izertlewshileri arasında nemis filosofı, fenomenologiyanı jaratqan Edmund Gusserl 

de bar. Onıń 1901-jılı baspadan shıqqan «Logikalıq izertlewler» miynetiniń ekinshi 

tomı usı máselege baǵıshlanǵan.