O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Reyting savollari 
1. Qadimgi 
Egey 
madaniyati necha 
davrga bo’linadi. 
A) 4ta. B) 3ta. C) 2ta.
D) 6ta. E) 12ta. 
2. Krit yoki Minoy 
madaniyatining 
birinchi 
davri 
nechanchi yillarni 
o’z ichiga oladi? 
A)2300-1600 yillarni 
o’z ichiga
oladi 
B)3000-2300 yillarni 
o’z ichiga
oladi 
S)1600-1200 yillarni 
o’z ichiga
oladi 
D)2300-1150 yillarni 
o’z ichiga
oladi 
E)1200-1150 yillarni 
o’z ichiga
oladi 
3. O’rta Krit davrining 
II davri o’rta Minoy 
nechanchi ming 
yilliklarni o’z ichiga 
oladi? 
A) er. avv. V-IV ming 
yilliklarni o’z ichiga
oladi 
B) er. avv.III-II ming 
yilliklarni o’z ichiga
oladi 
S) er. avv. I ming 
yilliklarni o’z ichiga
oladi 
D) er. avv. III ming 
yilliklarni o’z ichiga
oladi 
E) er. avv. II ming 
yilliklarni o’z ichiga 
oladi 
4. So’nggi Minoy davri 
nechanchi yillarni 
o’z ichiga oladi?

---

517 
A) 1600-1200 B) 
3000-2300
S) 2300-1600 D) 
2300-1600
E) 2300-2100 
5. Egey 
orollari 
madaniyati qanday 
nom bilan ataladi? 
A) Krit B) 
Kiklada S) Ellada
D) Minoy E) Mikena 
6. Qadimgi Kritdagi 
diniy ramz nima 
hisoblanadi? 
A) kema B) ikki 
yoqlama – bolta-
labris S) sigir D) 
qilich E) ayollar 
7. Kritning siyosiy 
yetakchiligiga chek 
qo’yilishiga nima 
sabab bo’ldi? 
A) Afinaning 
kuchayishi 
B) 
axeylarning 
Kritga bostirib kirishi 
C) 
yer qimirlash 
D) Eronning 
kuchayishi 
E) 
to’g’ri javob 
yo’q 
8. Ilk 
Miken 
madaniyati 
nechanchi yillarni 
o’z ichiga oladi? 
A) 1700-1550 B) 
1550-1400
S) 1400-1200 D) 
1400-1000
E) 1550-1200 
9. O’rta 
Miken 
madaniyati 
nechanchi asrlarni 
o’z ichiga olgan? 
A) 1700-1550 B) 
1550-1400 
S) 1400-1200 D) 
1550-1200
E) 1700-1200 
10. Miken 
madaniyatining 
so’nggi Miken davri 
nechanchi yillarni 
o’z ichiga oladi ? 

---

518 
A) er.avv.1550-
1400-yillarni o’z 
ichiga oladi
B) er.avv.1400-1200-
yillarni o’z ichiga
oladi 
S)er.avv. 1700-1550-
yillarni o’z ichiga
oladi.
D)er.avv. 1400-1000-
yillarni o’z ichiga
oladi 
E)er.avv. 1550-1200-
yillarni o’z ichiga
oladi 
11. “Agamemnon 
qabri” 
qaysi 
madaniyatga 
tegishli? 
A) Krit B)
Mikena S) Ellada
D) Kiklada E) to’g’ri 
javob yo’q 
12. Gomer er. avv. 
nechanchi asrda 
yashagan? 
A) VII asrda
B) VIII asrda
S) er. avv. VII asrda
D) er. avv. IX asrda
E) er. avv. III asrda 
13. Egey Pompeyasi 
nomini 
olgan 
inshootni aniqlang? 
A) Agamemnon 
qabri 
B) 
Akrotir shahri 
S) 
Mikena shahri 
D) Mirinotos shahri 
E)To’g’ri javob yo’q 
14. “Antilopalar” 
tasviri 
qaysi 
madaniyatga 
tegishli? 
A) Krit-miken 
madaniyatiga 
B) 
Krit 
madaniyatiga 
S)Mikena 
madaniyatiga 
D)Gomer 
davri 
madaniyatiga 
E)to’g’ri javob yo’q 

---

519 
15. Qadimgi krit davri 
qaysi yillarni o’z 
ichiga oladi. 
A) er. avv. 2700-2300-
yillar 
B) er. avv. 1500-1100-
yillar 
S) er. avv. 2300-1500-
yillar 
D) er. avv. 1700-1500-
yillar 
E) er. avv. 1700-1100-
yillar 
16. Iliada va Odisseya 
dostonlarini muallifi 
kim ? 
A) Gomer 
B) Gesiod 
S) Trayan 
D) Esxil 
E) Aristotel. 
17. 
Kiklada 
madaniyati 
necha 
davrga bo’linadi ? 
A) 3 davrda 
B) 2 davrda 
S) 7 davrda 
d) 5 davrda 
e) 1 davrda 
18. Kipr oroliga 
qachon odamlar kelib
o`rnashdi ?
A) er. avv. 1000-yillar 
atrofida 
B) er. avv. 2000-yillar 
atrofida 
S) er. avv. XI asrda 
D) er. avv. 1500-yillar 
atrofida 
E) er. avv. 1200-yillar 
atrofida. 
19. O’rtayerdengizi 
Osiyo qirg’og’ida 
qaysi xalq kelib 
o’rnashdi ? 
A) filimstinlar 
B) doriylar 
S) ioniylar 
D) leleglar 
E) yunonlar 
20. XIV asrda kichik 
Osiyoda qaysi davlat ( 
Mixxat yozuvlariga 
ko`ra ) mavjud bo’lgan 
? 
A) Axaya davlati 

---

520 
B) Osiyo davlati 
S) Afina davlati 
D) Yunon davlati 
E) Eron davlati 
21. Tadqiqotchilar 
qaysi 
manbalarda 
Axaya deb atalgan 
davlatni tadqiqotchilar
turlicha faraz qiladilar 
? 
A) Misr manbalarida 
B) Kikla manbalarida 
S) Xett manbalarida 
D) Bobil manbalarida 
E) Eron manbalarida. 
22. 
Odisseyning 
xo’jaligida nechta qul 
ishlagan ? 
A) 50 ta qul 
B) 30 ta qul 
S) 60 ta qul 
D) 45 ta qul 
E) 25 ta qul 
23. Akrotir shahri 
qadimgi manbada 
nima deb atashgan ? 
A) Egey Pompeyasi 
B) Troya 
S) Porta
D) Epir 
E) Evbeya 
24. 
1876-yilda 
arxeolog 
Genrix 
Shliman 
qanday 
ko’rinishdagi qabrlarni 
qazib ochdi? 
A) 
“shaxta” 
ko’rinishidagi 
B) gumbaz qabrlar 
S) qo’rg’on qabrlar 
D) marmar sog’onalar 
E) to’g’ri javob yo’q 
25. 
Mashhur 
“Agamemnon qabri” 
qanday ko’rinishdagi 
qabr edi? 
A) gumbaz qabr 
B) qo’rg’on qabr 
S) shaxta qabr 
D) 
mavzoley 
ko’rinishidagi qabr 
E) to’g’ri javob yo’q 
26. Egey havzasida 
400 yil davomida 
mavjud 
bo’lgan 
madaniyatni ayting? 

---

521 
A) Miken madaniyati 
B) Krit madaniyati 
S) Yunon madaniyati 
D) Bolqon madaniyati 
E) Pergam madaniyati 
27. 
Mikena 
madaniyatining 
kulolchilik 
mahsulotlari qaysi 
hududlardan topilgan? 
A) Rodos, Kiprdan 
B) kichik Osiyo, 
Misrdan 
S) Sitsiliya va janubiy 
Italiyadan 
D) A va B
E) A, B va S 
28. Qaysi madaniyat 
Krit madaniyati bilan 
o’xshash bo’lgan? 
A) Mikena madaniyati 
B) kichik Osiyo 
madaniyati 
S) Sparta madaniyati 
D) Lidiya madaniyati 
E) Rim madaniyati 
29. XX asrning 60-
yiullarida 
mikena 
akropolida 
qanday
markaz topilgan? 
A) diniy marosimlar 
o’tkaziladigan markaz 
B) harbiy mashqlar 
o’tkaziladigan markaz 
S) hunarmandchilik 
markazi 
D) ilmiy markaz 
E) to’g’ri javob yo’q 
30. 1953-yilda Mikena 
yozuvlarini o’qigan 
olimlarni ko’rsating. 
A) Ventris 
B) Chedvik 
S) Shliman 
D) Evans 
E) A va B 

---

522 
Yunon shahar – davlatlarining shakllanishi 

---

523 
Buyuk kolonizatsiya 
Er. avv. I ming yillikning boshlarida ilk bor 
finikiyaliklar begona hududlarda o’zlarining yangi 
manzilgohlari (Koloniya)larini barpo qila boshladilar. 
Finikiyaliklardan keyin yunonlar ham bu jarayonda 
faol ishtirok etadilar. Koloniyalar begona hududlarda 
ularni tashkil etgan finikiyalik va yunon savdogarlari 
uchun tayanch nuqtalari bo’lib xizmat qilgan. 
Yunonlarning koloniyalarni barpo qilish faoliyati er. 
avv. VIII-VI asrlarga to’g’ri keladi. Bu vaqt buyuk 
yunon kolonizatsiyasi davri deb aytiladi. 
Koloniyalarni barpo qilishning bir necha sabablari 
bor edi. Birinchi navbatda Yunonistonning bir necha 
viloyatlarida aholining haddan tashqari ko’payib 
ketganligidir. Arxaik davrining boshlanishida aholi 
sonining keskin o’sishi natijasida, demografik portlash 
yuz berdi. Ishlab chiqarish kuchlarining zaif 
rivojlanishi oziq-ovqat va boshqa mahsulotlarni 
taqchilligiga olib keldi. Yunonistonning o’zida 
dehqonchilik qilish uchun yaroqli bo’lgan yerlar 
deyarli yo’q edi. Aholining ortiqcha qismi shu sababli 
begona hududlarga borib yangi yerlarni 
o’zlashtirishga majbur bo’ldi.
Buyuk yunon kolonizatsiyasining yana bir ijtimoiy 
sababi bor edi. Kambag’allashgan jamoachi dehqonlar 
o’zlarining boyib ketgan zodagon qarindoshlariga 
qarzi uchun qul bo’lishni xoxlamadilar, ular o’zlarini 

---

524 
qarzlari uchun garovga qo’yilgan bir parcha yerlarini 
tashlab ketishga majbur bo’ladilar. Ular uchun yagona 
yo’l begona joylarga ketish edi. Arxaik 
Yunonistonningf shaharlari bu vaqtda yirik iqtisodiy 
markazlarga aylandilar, savdo iqtisodiyotning asosiy 
sohalaridan biriga aylandi. Bu shaharlarning boy 
savdogarlari chet mamlakatlarga boradigan yo’llarda
o’rnashib qolish uchun savdo koloniyalari barpo 
qilishga harakat qildilar. 
Yunon shaharlaridagi tabaqaviy ijtimoiy-siyosiy 
kurash kolonizatsiya jarayonini yana bir sababi edi. 
Shaharlarning iqtisodiy taraqqiyoti tabaqalanishni 
kuchaytirdi. Shahar aholisining turli tabaqalari 
o’rtasida ijtiomoiy-siyosiy kurash kuchayib ketdi. 
Yengilgan guruh shaharni tashlab ketishga majbur edi. 
Shuningdek savdo-hunarmandchilikni rivojlanishi 
xom ashyoga bo’lgan ehtiyoj va tayyor mahsulotni 
sotish uchun yangi hududlarni izlab topish 
zaruriyatini tug’dirdi.
Bundan tashqari arxaik davrda Yunonistonning 
ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlangan viloyatlarida. 
fuqarolarni qarzi uchun qul qilish qonun bilan 
taqiqlangan edi. O’sib borayotgan iqtisodiyot uchun 
arzon ishchi kuchi qullarga bo’lgan talabni qondirish
uchun begona hududlardan qullarni olib kelish 
boshlandi. Yunon kolonistlari ko’p hollarda yangi qul 
bozorlarining tashkilotchilari bo’ldilar.

---

525 
Buyuk kolonizatsiya deb atalgan jarayon bilan 
bog’langan ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy o’zgarishlar 
qadimgi Yunonistonning keyingi taraqqiyotini 
belgilab berdi. G’arb va Sharqda ko’p sonli yunon 
kolonniyalarining barpo qilinishi, O’rtayer dengizi 
savdosidan finikiyaliklarni siqib chiqarilishi, yunon 
savdosini o’sishi, hunarmandchilikning yuksak 
taraqqiyotiga olib keldi. Tovar sotish bozorlari,
hunarmandchilik mahsulotlari hajmi kengaydi, ishchi 
kuchiga yana ehtiyoj kuchayib, qullarni soni o’sdi. 
Ellada iqtisodiyotining barcha sohalarida qul mehnati 
etakchi o’ringa chiqa boshladi. Zodagon oligarxiya 
ayrim polislarda boshqaruvni xalq tomonidan 
hokimiyat tepasiga chiqarilgan, o’z shaxsiy 
hokimiyatini o’rganishga erishgan kuchli va faol 
shaxslar bo’lgan tiranlarga topshirishga majbur bo’ldi. 
Eramizdan avv. VI asrda arxaik davrning tugashi 
davrida ba’zi bir polislarda demokratik qurilishning 
ilk asoslari qurildi. 
Yunonlar begona hududlarda ba’zida mahalliy 
aholining qarshiligiga duch keldilar, ba’zida do’stona 
aloqaga kirishdilar. Kiklada, Sporada orollari va 
Kichik Osiyo qirg’oqlarini qadimdayoq yunonlar 
o’zlashtirgani sababli er. avv. VIII asrda aholining 
ko’chishi g’arbga Sitsiliya va Janubiy Italiyaga, 
shimoli sharqda Qora dengiz qirg’og’iga tomon 
yo’naldi. Misr va Kirenaika ham o’zlashtirildi. 
Janubiy Italiya VIII-VI asrlarda kolonizatsiya qilindi. 

---

526 
Bu yerdagi kolonistlar o’zalarini kelib chiqishlarini 
Pelepponnes axeylaridan deb hisoblar edilar. 
Er. avv. VII-VI asrdagi kolonizatsiya jarayonida 
barpo qilingan yunon shaharlari bir necha yo’nalishda 
rivojlandilar. Janubiy Italiyadagi shaharlar qishloq 
xo’jalik mahsulotlarini ishlab chiqarishga, Qora 
dengiz bo’yidagi Milet koloniyalari savdoga 
ixtisoslashgan edilar. 
Janubiy Italiyada Metapont va Sires, Sibaris, 
Posidoniya kabi yunon shaharlari qishloq xo’jaligi 
bilan shug’ullanar edilar. Bu erda ayniqsa spartaliklar 
asos solgan Tarent shahri koloniyalar orasida yetakchi 
o’rinni egalladi. Shahar Sparta shevasini va boshqaruv 
uslubini to’liq saqlab qoldi.
Sitsiliya orolida Evbey Xalkidasi yunonlari er. avv. 
735 yil atrofida Naksos, Katanu va Leontiano, Zankli 
(keyingi Messana) hamda Regiyni barpo qiladilar. 
Shimolda Gaetan qo’ltig’ida Qum shahriga asos 
solindi. Loklar Italiyaning Zefir burnida Zefir Lokri 
(hozir Kap Spartivento)ni, Korinf aholisi Sitsiliyaga 
vaqt o’tishi bilan yunon g’arbini bosh markazi va 
metropoliya rolini o’ynagan Sirakuzani barpo qildilar. 
Sirakuza o’z navbatida Akr va Kamirinani barpo qildi. 
Megara Gibliya Megarasi va Seluninga, rodosliklar 
Agrigent shahriga asos soldilar. Shunday qilib 
yunonlar Sitsiliyaning sharqiy va janubiy qismini 
egalladilar. Orolning g’arbida bu yerga yunonlardan 
ilgari kelgan finikiyaliklar hukmronlik qiladilar. Vaqt 

---

527 
o’tishi bilan orolining g’arbida Finikiya yerlari 
qisqarib faqat Finikiyaning uch nuqtasi Solunt, 
Panorm (hozirgi Palerma) va Motiya qoldi.
Er. av. VI-asrda yunonlarning Italiya va Sitsiliya 
koloniyalari gullab-yashnadi va Bolqon 
Yunonistonidan ko’ra boy hududga aylanib Buyuk 
Yunoniston nomini oldi. Bu koloniyalarning gullab-
yashnashining asosi qishloq xo’jaligi, savdo-
hunarmandchilik edi. Sitsiliya va Italiyadan g’alla 
Yunoniston va Kichik Osiyoga chiqarildi. Er. avv. 
VII-asrda Liguriya qirg’og’idagi Rodan daryosi 
havzasida fokiyaliklar Massiliya (hozirgi Marsel’), 
janubiy Italiyada Eleya shaharlariga asos soldilar.
Sharqda Xalkidika yarim oroli Evbeyadagi Xalkida 
aholisi tomonidan, Epir qirg’og’idagi (hozirgi Korfu) 
Kerkira oroli korinfliklar tomonidan bosib olindi. 
Korinfliklar Ambrakiy qo’ltig’da Ambrakiya va 
Anaktorn; Illiriya qirg’og’ida Appoloniya va Epidamn 
koloniyalariga asos soldilar. 
Qora dengiz qirg’oqlarida Kichik Osiyodagi
yunonlarning eng kuchli savdo markazi Miletning 
fuqarolari o’nlab koloniyalarni barpo qildilar. Abidos, 
Sinop, Koteo, Kerasun va Trapezunt, Qora dengiz 
shimoli, shimoliy-g’arbiy qirg’oqlarida Ol’viya, 
Appoloniya, Odessa, Toma, Tira, Feodosiya, Bosforda
Kalxidon (megaralilar asos solgan) Qora dengizning
Yevropa qirg’og’ida Vizantiy, Gerakleya koloniyalari 
qad ko’tardi. 

---

528 
Er. avv. VII-asrda Misrda ham yunonlarning
tayanch nuqtalari vujudga keldi, bu yerda Navkratis 
koloniyasi barpo qilindi. Shimoliy Afrikada Liviya 
qirg’og’ida shoir Kallimax va olim Erastofenning 
vatani Kirenaga asos solindi. Yunonlarning g’arbga 
siljishini Karfagen, janubi sharqda esa Misr to’xtatdi. 
Tiraniya 
Yunonistonda er. avv. VIII-VI asrlarda xo’jalik 
hayotidagi ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar siyosiy 
hayotga o’z ta’sirini ko’rsatdi, Milet, Efes, Korinf, 
Sikion, Megara, Afina shaharlari, Sa mos, Lesbos va 
Sitsiliya orollarida iqtisodiy o’sish kuchli edi. Aynan 
shu joylarda kuchli, siyosiy faol shaxslar hokimiyatni 
bosib oldilar. Hokimiyatni noqonuniy, zo’ravonlik 
bilan egallab boshqarish shakli “Tiraniya” paydo 
bo’ldi. Tiraniya er.avv. VII asrda ayrim yunon 
shaharlarida keng tarqaldi. Zodagonlar ichidan 
chiqqan tiranlar urug’ zodagonlari va xalq 
hokimiyatini keskin rad qildilar. Hokimiyatni bosib 
olgan tiranlar o’zlarini raqiblari bo’lgan oqsuyak 
urug’ zodagonlariga qarshi shafqatsiz kurashdilar, 
chunki bu vaqtda urug’ zodagonlari jamoa-polisning 
eng uyushgan hamda boy va ta’sirli qismi edilar. Shu 
sababli tiranlar o’zlarining shaxsiy hokimiyatlari 
uchun eng xavfli deb, zodagonlar hokimiyatini 
hisoblar edilar. Tiranlar o’z hokimiyatalrini kuch bilan 
ushlab turgan holda urug’ aslzodalarning siyosiy-

---

529 
iqtisodiy hukmronligini zaiflashtirdilar. Tiranlar 
aslzodalarning kuch-qudratini zaiflashtirib, demosni 
kuychaytirdilar va o’zlari istamagan holda
hokimiyatlarini halokati uchun qulay shart-sharoit 
yaratdilar. Omma ichida mustahkam tayanchga ega 
bo’lish uchun tiranlar kambag’al qatlamlarni 
tirikchilik o’tkazishi uchun shart-sharoitlar yaratdilar. 
Ular aholini ish bilan band qilish maqsadida yo’llar, 
kanallar, binolar qurilishi kabi jamoat ishlarini 
uyushtirdilar. Savdo – hunarmandchilik va qishloq 
xo’jalik sohalarini bevosita qo’llab – quvvatladilar. 
Tiranlar madaniyat-ma’rifat, qadimiy urf-odat, an’ana 
va diniy e’tiqodlarni rag’batlantirdilar. Ularni 
hukmronligi davrida yunon polislari o’zlarini buyuk 
kelajaklari poydevorini qo’ydilar. (Afina-Pisistrat 
davrida, Sirakuza-Gelon davrida). Korinf va Samos 
shaharlarini gullab-yashnashlariga tiranlar sababchi 
bo’ldilar. Tiranlar boshqaruvga o’z qarindosh – 
urug’larini tortdilar, ular boshqaruvda yollanma 
qo’shinlardan foydalandilar. 
Yunon shaharlarida demos ma’lum darajada 
kuchga to’lganidan so’ng o’zlari yoqtirmagan 
tiranlarni hokimiyatidan yengil qutildilar. Tiraniya 
urug’ zodagonlari bilan kurashda yetakchi rol o’ynab, 
er. avv. V asr boshlarida deyarli hamma joyda polis 
tuzumini o’rnatilishi uchun qulay shart-sharoitlarni 
yaratib berdilar va hokimiyatni topshirib, siyosiy 
sahnadan chiqib ketdilar.

---

530