O‘zbyekiston ryespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti «Neft va gaz»

МУНДАРИЖА

КИРИШ			6
I.	ГЕОЛОГИК ҚИСМ		9
	1.1.	G‘arbiy Toshli konlarining geologik tavsifi	9
	1.2.	Konning geologik-fizik o‘rganish tarixi	9
	1.3.	Tektonika	11
	1.4.	Stratigrafiya	11
	1.5.	Neft va gazlilik	13
	1.6	Qatlam suyuqliklarining fizik-kimyoviy xossalari	14
II.	АСОСИЙ ҚИСМ		15
	2.1	Quduq mahsuldorligini pasayish sabablarini o‘rganish.	15
	2.2	Qatlamdan neft olish va unga ta’sir etish usullari.	17
	2.3	Quduq tubi atrofiga ta’sir etishning kimyoviy usullari	19
	2.4	Qatlamni gidravlik yorishda haydaladigan suv miqdori va haydalish bosimi orasidagi bog‘liqlik.	28
	2.5	Quduq tubi atrofini tuz kislotali ishlov berishni hisoblash	33
		Quduq tubiga ta’sir etish usullarini qo‘llash va solishtirish orqali ularni samaradorligini aniqlash.	39
	.	G‘arbiy Toshli konining joriy ishlash holat tahlili	40
		G‘arbiy Toshli konida samaradorlikni oshirish ma qsadada qatlamga suv haydash	40
	2.5.	Qatlam bosimini ushlab turish uchun kerak bo’ladigan suv miqdori va haydovchi qabul qiluvchanligini hisoblash	41
	2.6	Quduq tubiga ta’sir etish usullarini qo‘llash va solishtirish orqali ularni samaradorligini aniqlash.	41
	2.7.	G‘arbiy Toshli konining joriy ishlash holat tahlili	45
	2.8.	G‘arbiy Toshli konida samaradorlikni oshirish maqsadada qatlamga suv haydash
	2.9.	Qatlam bosimini ushlab turish uchun kerak bo’ladiga suv miqdori va haydovchi quduqning qabul qiluvchanligini hisoblash	45
III.	МЕХНАТ МУХОФАЗАСИ ВА ТЕХНИКА ХАВФСИЗЛИГИ		47
	3.1.	Mehnatni muhofaza qilishning davlat nazorati tashkilotlari.	47
	3.2.	Ishdagi muvaffakkiyatlari uchun rag‘batlantirish.	47
	3.3.	Korxona haqida umumiy ma’lumot.	48
	3.4	Kislota va ishqorlardan jarohatlanish va zaharlanish.	48
IV.	АТРОФ МУХИТ МУХОФАЗАСИ		51
	4.1.	Yer osti boyliklarini muhofaza qilish.	51
	4.2.	Yer osti boyliklarini muhofaza qilishni tashkillashtirish.	52
	4.3.	Neft va gazni ishlatishda va saqlashdagi muhofaza qilish tadbirlari.	53
	4.4.	Atmosfera havosini himoya qilish.	58
V.	ИҚТИСОДИЙ ҚИСМ		59
	5.1.	Neft va gaz sanoatini reja asosida ishlatishning samarasi.	59
	5.2.	Konlar bo‘yicha neft va gaz qazib olishni rejalashtirishning xususiyatlari.	60
	5.3	G‘arbiy Toshli konini iqtisodiy tahlilashtirish.	60
	ХУЛОСА		63
	ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР		65

Kirish
O‘zbekiston neft va gaz sanoati ayni kunda mamlakat iqtisodiyotining eng yirik tarmog‘i hisoblanadi va energetikaning muhim asosini tashkil etadi.
Rivojlangan davlatlar safidan munosib o‘rin olishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan O‘zbekistonimiz xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlari kabi neft va gaz sohasida ham ilg‘or texnologiyalarni joriy etish va shu orqali tovar mahsulotlarning sifatini jahon andazalari darajasiga olib chiqishga harakat qilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 24-25 fevral kunlari Qashqadaryo viloyatiga tashrifida neft va gaz sohasiga keng to‘xtalib o‘tdi.
Qashqadaryo viloyatining iqtisodiy salohiyati ulkan. Bugungi kunda mamlakatimizda qazib chiqarilayotgan tabiiy gazning 70 foizi, neftning qariyb 78 foizi, gaz kondensatining 80 foizi ushbu viloyat hissasiga to‘g‘ri keladi.
Viloyatda sanoat izchil rivojlanmoqda. Yalpi hududiy mahsulotda bu sohaning ulushi 38 foizni tashkil etayotgani ham shundan dalolat beradi. “SHo‘rtanneftgaz”, “Muborakneftgaz” korxonalari, “SHo‘rtangazkimyo” majmuasi, Muborak gazni qayta ishlash zavodi, “Hisorneftgaz” kabi yirik ishlab chiqarish quvvatlari mamlakatimiz sanoatida salmoqli o‘rin tutadi.
Davlatimiz rahbari “SHo‘rtangazkimyo” majmuasining tozalangan metani negizida sintetik suyuq yoqilg‘i (GTL) ishlab chiqarishni tashkil etish va “SHo‘rtangazkimyo” majmuasining ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish” loyihalari bilan tanishdi.
“SHo‘rtangazkimyo” majmuasining tozalangan metani negizida sintetik suyuq yoqilg‘i (GTL) ishlab chiqarishni tashkil etish loyihasi gaz-kimyo sanoati yo‘nalishida dunyoning ilg‘or texnologik yechimlarini o‘zida aks ettirgan. Ushbu loyiha MDH doirasida eng yirik mega-loyihalardan biridir.
Loyiha “O‘zbekneftgaz” kompaniyasi ta’sischiligida amalga oshirilishi mamlakatimizning yoqilg‘i-energetika xavfsizligini ta’minlashda katta ahamiyatga ega bo‘lishi barobarida, sohaning jadal sur’atlarda taraqqiy etayotganidan dalolat beradi.
Loyiha doirasida yiliga 3,6 milliard kub metr tabiiy gazni qayta ishlash orqali 1,5 million tonna yuqori sifatli “Yevro-5” talablariga javob beradigan sintetik yoqilg‘i ishlab chiqariladi. Shundan 743 ming tonnasi dizel yoqilg‘isi, 311 ming tonnasi aviakerosin, 431 ming tonnasi nafta va 21 ming tonnasi suyultirilgan gazni tashkil etadi.
Yuqorida ta’kidlangan vazifalarni amalga oshirish, jumladan, neft, gaz va kondensat qazib chikarishni ko‘paytirish, jadallashtirish va qazib chiqarishni pasayishni oldini olish borasida bir qator ishlar bajarilib, bu usullarni yanada takomillashtirish bo‘yicha bir qancha ilmiy va amaliy ishlar bajarilmokda. Ma’lumki neft koni quduqlarining mahsuldorligi yildan yilga pasayib ketmoqda. Shunday ekan konlarda quduqlar mahsulotini tayyorlash tizimini samarasini oshirish xozirgi kun dolzarb savzularidan biri sanaladi.
Chunki qazib olinayotgan gazlar tarkibida suv bug‘lari, mexanik zarrachalar, agressiv gazlar bo‘lishi mumkin. Bu esa turli salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun konlardan qazib olinayotgan gazlar konning o‘zida gazni kompleks tayyorlash qurilmalarida qo‘shimchalardan tozalanadi. Bu dolzarb masalalardan biri xisoblanadi. Shuning uchun men o‘z bitiruv malakaviy ishimga “G‘arbiy Toshli koni quduq tubiga ta’sir etish usullarini qo‘llash va solishtirish orqali ularni samaradorligini aniqlash” mavzusini tanladim.
Mavzuning dolzarbligi – G‘arbiy Toshli konida 1974 yildan boshlab neft qazib olina boshlandi va kon sifatida e’tirof etila boshlandi. Konda qazib olingan maxsulotlarni yig‘ish va tayyorlash tizimini taxlil qilish dolzarb masalardan biri hisoblanadi.
Ishning maqsadi va vazifalari – G‘arbiy Toshli konida qazib olingan neftni yig‘ish va tayyorlash, tayyor maxsulotni G‘arbiy Toshli konidagi neftni kompleks tayyorlash qurilmasiga yetqazib berish zarur.
Ishning yangiligi – G‘arbiy Toshli konida neftni tayyorlashni texnologiyasini taxlil qilish va G‘arbiy Toshli konidagi neftni kompleks tayyorlash qurilmasini neft bilan ta’minlash, neftni qayta ishlash zavodni neft xom-ashyosi bilan taminlashni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishdan iborat.

1.