Oziq-ovqat tarkibidagi kul miqdorini aniqlash. Oziq-ovqat tarkibidagi kaltsiy va magniy miqdorini aniqlash

Asbov va jihozlar. O’lchami 20h20 sm bo’lgan ikkita shisha plastinkalar; diametri 40 mm va valandligi 35 mm buigan chinni tigellar; kalsiy hlorid solingan eksiqator; analitik tarozi; kiskichlar; shtatib; chinni uchburchak; gorelka; Mufel pechi.
Ishni bajarish tartibi. Tigellar oldindan uzgarmas massa­gacha qizdiriladi. Sungra analitik tarozida 0,0001 g aniqlik bilan 1,5-2 g un namuna uichami (kandolat mahsulotlari 5-10 g miqdorda, 0,0 1 g aniqlik bilan, krahmal esa lag analitik tarozida) tortib olinadi.
Namuna uichami oldindan maydalanishi kerak. Namuna uichamini uta maydalash ham tabsiya etilmaydi, chunki uta mayda moddalar, kuydirish boshlangandan keyin gazsimon kuydirish mahsulotlari ajralib chikishida, tutun bilan birgalikda chiqarib yuborilishi mumkin. Bundan tashqari, uta maydalangan namuna uichami, uning ichki katlamlariga havo kislorodini kiyin kirib borishi savabli to’liq kuydirilmaydi.
Kullanishning dastlabki dabrL gorelka alangasini tigel tubiga yetmasligini ta’minlagan holda (3.2-rasm) ehtiyotkorlik bilan olib borilishi kerak. Isitish boshlangandan keyin gaz va koramtir-kun­gir smolali moddalar ajralishi bilan kechadigan kuruk haydash ruy beradi. Kuchli isitish bu jarayonni jadallashtiradi va modda namuna o’lchamini mehaniq yo'kotilishiga olib kelishi mumkin. Bunday sharoitlarda mahsulotning to’liq kullanishi ham kiyinlashadi va bu uz urnida katta hatoliklarga olib keladi. Kungir gazlar ajralib chikishi tugagach, gorelka tigelga asta­sekin yakinlashtirib, isitish kuchaytiriladi. Kora zarrachalarni (ku­mir) asosiy kismi yo'kolgach, tigellar koramtir-kizil chugla­nishgacha isitilgan Mufel pe­chiga utkaziladi. Tigellar dast­lab Mufel pechini eshikchasi yakinida, keyinchalik esa asta­sekin siljitish orkali pechkaning ichkarirok kismlariga joylash­tirilib boriladi. Bunda namuna o’lchamini alangalanishiga yo'l kuymaslik kerak. Kuydirish kora zarrachalar to’liq yo'kol­gunicha, ok yoki kul rangiga yakin kul olingunicha dabom ettiriladi. Tigellar eksiqatorda sovi­tilgandan keyin, ulaming massasi aniqlanadi, sungra yana 20 minut dabomida qizdiriladi. Agar shundan sung ham, tigellarni kul bilan birgalikdagi massasi uzgarmay kolsa, kullantirish yakunlangan hisoblanadi.
Kul moddasini aniqlashda kahva namuna o’lchami tahminan 5 g.ni, krahmalniki esa 5-10 g.ni tashqil qiladi. Kahvani Mufel pechida qizdirish, kora zarrachalar yo'kolib ok yoki kulrangli kul olingandan keyin yana 30 minut dabom ettiriladi. Qizdirilgan tigel eksiqatorda 40 minutdan 2 soatgacha sovitilib, uni kayta qizdiri­lishi utkazilmaydi.
K rahmalni kullantirishning uziga hos hususiyati shundaki, namuna o’lchamini bir kismi kullantirilgandan keyin idishda sovitiladi yo~ unga bir necha millilitr distillangan suv kuyilib, suv hammomtda kuruk holatigacha buglantiriladi va gorelkada to’liq kullangunicha qizdiriladi. SHundan sung, tigel eksiqatorda yana sovitiladi va massasi aniqlanadi. Bu harakatlar ketma-ketligi nabvatdagi ikki var tortisWar massalari o’rtasidagi fark 0,0005 g kam buImagunicha dabom ettiriladi.
Hisoblash. Kuruk rnoddalarga nisbatan foizlarda ifodalangan kul quyidagi formula buyicha aniqlanadi:

H=g₁*100*100/ g(100-B)

bu yerda, g, - kulning asbolut massasi, g; g - tadkik eti­layotgan mahsulotning namuna o’lchami, g; B - mahsulotning namligi, %.

Ba’zi mahsulotlardagi (kandolat mahsulotIari) kul miqdori namlikni hisobga olmagan holda quyidagi formula buyicha hisoblanadi:
H=g₁*100/g
Parallel aniqlashlar o’rtasidagi fark 0,02 % (krahmalni tad­kik etishda 0,01 %)dan oshrnasligi kerak. Mahsulotning faktik kuldorligi ikki parallel aniqlashlarni o’rta arifmetik qiymati si­fatida hisoblanadi.


Ishning maqsadi: Oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi kal tsiy va magniyni massabiy ulushlarini aniqlashning kompleksometrik usulini o’rganish.
Kerakli reaktiblar: Eriohrom qora T ning quruq indikatorli aralashmasi; mureksidni quruq indikatorli aralashmasi; qizil metilen eritmasi; 0.005n trilon B eriitmasi; ammiak-ammoniyli bufer aralashmasi (PH 9.3); 2n, 10% li NaOH eritmasi; (Na SO₄) 2% li natriy sul fat eritmasi; 25 % li HCl.
Idish va asbovlar: Analitik tarozi; mufel pechi; elektorplitka; suv hammomi; pipetkalar; byuretkalar; o’lchov tsilindrlari; boronkalar; titrlash uchun konussimon kolvalar.

Kaltsiy – qiyin hazm bo’ladigan element bo’lib, uning birikmalari oziq-ovqat bilan organizmga tushganda erimaydi. Ingichka ichakdagi ishqoriy muhit qiyin hazm bo’ladigan birikmalar hosil bo’lishini ta`minlaydi, faqatgina o’t qopi kislotasi kal tsiy so’rilishiga yordam beradi.

To’qimalarning kaltsiyni assimilyatsiyalashi faqatgina mahsulotlardagi miqdoriga emas, valki ularni Yog’lar, magniy, fosfor va oqsillar bilan nisbatiga bog’liqdir.
Oziq-ovqat mahsulotlaridagi kal tsiy va fosforning eng yaxshi nisbati quyidagicha: 1:1, 2....1,5, kal tsiy va magniyniki: 1:0, 25...0,3.
Fosforni oshib ketishi suyaklardagi kal tsiyni yubilib ketishiga, buyrakka yuk tushishini oshishiga, temirni o’zlashtirilishini kamayishiga olib keladi. Magniyni oshib ketishi kal tsiyni so’rilishiga ta`sir etadi. Bunday nisbatga rioya qilish qiyinligi shundaki, ko’pchilik oziq-ovqat mahsulotlarida kal tsiyga nisbatan fosfor ko’pdir.
Kal tsiyga nisbatan: fosfor go’shtda – 1:20; tuhumda – 1:4; kartoshkada – 1:5; non va non mahsulotlarida 1:5 bo’ladi.fosfor va kal tsiyni bir-biriga nisbati tengligi sabzabot va poliz mahsulotlarida bo’ladi. O’simlik mahsulotlaridagi fitin va shabel kislotasi kal tsiyni so’rilishiga salbiy ta`sir etadi.
Kal tsiyni oshib ketishi buyrak, aorta va boshqa organizmlarning kal tsinoziga olib keladi.
Fosforning oshib ketishi organizmda tuz almashinishi buzilishiga savabchi bo’ladi, ichaklarda kal tsiy so’rilishi tormozlanadi. Fosfo-kal tsiy almashinishi ko’pgina kasalliklarga olib keladi: rahit, osteoporoz va boshqalar.
Oziq-ovqat mahsulotlaridagi kal tsiy va magniy massabiy ulushlarini aniqlashni kompleksometrik usuli ishqoriy muhitda trilon B bilan kompleks hosil qilishi hususiyatiga asoslangan. Ekbivalaent nuqtani metallhrom indikator (mureksid, hromogen) bilan topiladi. Bu usul namunani ishqoriy muhitda trilon B eritmasi bilan titrlab mineralizatsiya qilishga asoslangan.
Ishning vajarilishi:
Tekshirilayotgan materialni tayyorlash (mineralizatsiya)
Abvaldan 500⁰S haroratda qizdirilgan va sovutilgan tigelga 5...25 g tahlil qilinayotgan mahsulot solamiz. Namunani mineralizatsiya qilishni kul miqdorini aniqlash usuli bo’yicha o’tkazamiz.
Kul solingan tigelga 5 ml 25 % li HCl eritmasi solib, ustini soat oynasi bilan yopamiz. Cho’kmani eritish uchun qaynayotgan suv hammomiga qo’yamiz. Hosil bo’lgan eritmani fil trlab 50 ml li o’lchov kolvasiga solamiz. Tigelni chayib, chizig’igacha distillangan suv bilan Etkazamiz.
O’lchov tsilindrida 10 ml fil tratni o’lchab, uni 100 ml li tubi tekis kolvaga solamiz. Uni 2n li NaOH eritmasi va metil qizil bilan rangi sariq rang bo’lguncha neytrallaymiz.