Oziq-ovqat texnologiyasi
- jadval Suv rangini aniqlash natijalari
саноат экологияси қўлланма 2020-21охирги вариант
- Bu sahifa navigatsiya:
- Rang darajasi
- 3- tajriba ishi. Oqava suvlarini loyqalik darajasini aniqlash Rеаktiv, аshyolаr
- Nazorat savollari
- LABORATORIYA ISHI №2 OQAVA SUVLARNI FILTRLASH USULI BILAN TOZALASH VA IFLOSLIK DARAJASINI ANIQLASH Ishdan maqsad
- Qo’shim-chalar Tozalash usullari Mexanik
LABORATORIYA ISHI №2
OQAVA SUVLARNI FILTRLASH USULI BILAN TOZALASH VA IFLOSLIK DARAJASINI ANIQLASH
Ishdan maqsad: Oqava suvlarni tozalash usullari bilan tanishish va oqava suvni turli usullarda tozalashni olib borishni o’rganish
Nazariy asoslari
Oqava suvlarni tozalash zarurati dolzarb muammodir, chunki tabiiy ekotizimlarning o'zini o'zi tozalash qobiliyati yetarli emas. O'z-o'zini tozalashning tabiiy jarayoni sekin, ekotizim tiklanishiga vaqt yo'q.
Suv havzalari oqayotgan suvlar bilan birga kirayotgan ifloslantiruvchi moddalar oqimining tobora ko'payib borishi va ularning nobud bo'lishi natijasida bardosh bera olmaydi.
Qo’shimchalar turiga qarab, tozalash uchun olingan oqava suv miqdori, kerakli tozalash darajasi, mexanik, kimyoviy, fizik-kimyoviy va biologik usullar qo'llaniladi.
2.1-Jadvalda qo’shimchalar turiga qarab oqava suvlarni tozalash usullarini ko'rsatadi.
2.1-Jadval
|
Qo’shim-chalar |
Tozalash usullari | |||
|
Mexanik |
Kimyoviy |
Fizik-kimyoviy |
Biologik | |
|
Dag’al dispersli |
Tindirish |
- |
- |
- |
|
Filtrlash |
- |
- |
- | |
|
Sentrifuga-lash |
- |
- |
- | |
|
Emulga-tsiyali |
- |
- |
Koagulya-tsiya |
- |
|
- |
- |
Flotatsiya |
- | |
|
- |
- |
Adsorbsiya |
- | |
|
Organik moddalar |
- |
Neytrallash |
Kompleks hosil qilish |
Mikroor-ganizmlar bilan parchalash |
|
Mineral moddalar |
- |
Neytrallash |
Krisstallash |
- |
|
- |
Erimaydigan holatga o’tirish |
Ionli almashinuv |
- | |
|
- |
- |
Elektroliz |
- | |
|
- |
- |
Distilyatsiya |
- | |
|
Gazlar |
- |
Neytrallash |
Adsorbsiya |
- |
|
- |
- |
Termik ta’sir |
- | |
|
Mikroor-ganizmlar |
- |
Xlorlash |
UB-nurlar bilan nurlantirish |
- |
|
- |
Ozonlashtirish |
- |
- | |
Mexanik usul suvda erimaydigan (mexanik) aralashmalarni olib tashlashdan iborat. Mexanik tozalash moslamalariga quyidagilar kiradi:
- katta miqdordagi qo'shimchalarni saqlab qolish uchun panjaralar va elaklardan;
- qum tuzoqlari - mineral aralashmalar, qumlarni ushlash uchun;
- tindiruvchi rezervuarlari - sekin cho'kadigan va suzuvchi aralashmalar uchun;
-filtrlar - mayda erimagan aralashmalar uchun.
Olingan cho'kma yo'q qilinishi yoki yo'q qilinishi yoki saqlanishi mumkin. Odatda, mexanik ishlov berish boshqa yanada samarali tozalash inshootlaridan oldin tozalash usulidir.
Kimyoviy usullar ifloslantiruvchi moddalarni yo'q qiladigan yoki cho'ktiradigan maxsus reaktivlardan (kimyoviy) foydalanishga asoslangan. Kimyoviy usullarga quyidagilar kiradi.
- neytrallash - oqava suvning pH miqdorini pH = 6,5 - 7,5 ga o'zgartirish; neytrallash suvga kislota va gidroksidi tarkibiy qismlarni qo'shish yoki ushbu tarkibiy qismlar orqali suvni filtrlash orqali amalga oshiriladi;
- koagulyatsiya - bu maxsus kiritilgan moddalar - koagulyantlar yordamida ifloslantiruvchi moddalarni olib tashlash jarayoni; suvda koagulyantlar kimyoviy reaktsiyalarga kirib, ifloslantiruvchi moddalarning kichik zarralarini ushlab, ularni pastki qismga olib boradigan katta parchalar hosil bo'ladi. Oqava suvlarni tozalash uchun quyidagi koagulyantlar qo'llaniladi: alyuminiy sulfat Al2(SO4)3, temir xlorid FeCl3, temir sulfat Fe2(SO4)3, ohak Ca(OH)2 va boshqalar.
- sterilizatsiya - kuchli oksidlovchi moddalar - xlor (xlorlash) yoki ozon (ozonatsiya) yordamida oqava suvlarni zararsizlantirish; shahar oqava suvlarini keng miqyosda zararsizlantirish uchun gazsimon xlor yoki oqartiruvchi yordamida xlorlash usuli qo'llaniladi.
Fizik-kimyoviy usullar maxsus fizik-kimyoviy jarayonlardan foydalanishga asoslangan bo'lib, ular orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin.
-sorbtsiya - ifloslantiruvchi moddalarni eritmadan so'rib olish va uni maxsus absorber - yutuvchi modda yuzasida ushlab turish; faollashtirilgan ko'mir ko'pincha organik moddalarni olish uchun sorbent sifatida ishlatiladi;
-ekstraksiya - moddani maxsus ekstragent bilan ajratib olish; ekstratsiya jarayonida oqava suv organik erituvchi bilan aralashtiriladi, suvli fazadagi ifloslantiruvchi moddalar esa organikaga o'tadi; keyin suvli faza organik erituvchidan ajralib chiqadi;
-elektrokimyoviy usullar - elektr toki bilan tozalash va boshqalar. Fizik-kimyoviy tozalash jarayonida mayda tarqalgan va erigan aralashmalar suvdan chiqariladi va olib tashlash qiyin bo'lgan moddalar ham yo'q qilinadi.
Fizik-kimyoviy tozalash asosan sanoat oqava suvlarida qo'llaniladi. Uning maishiy oqava suvlarni tozalash uchun ishlatishi iqtisodiy sabablarga ko'ra cheklangan. Ba'zi hollarda fizik-kimyoviy tozalash ifloslantiruvchi moddalarni shu qadar chuqur chiqarib tashlashni ta'minlaydi, chunki keyinchalik biologik tozalash talab etilmaydi.
Biologik tazolash bu organik birikmalarni noorganik moddalarga aylantiradigan mikroorganizmlar yordamida tozalash. Shu bilan birga, buziladigan organik birikmalar mikroorganizmlar uchun ozuqa va energiya manbai bo'lib xizmat qiladi. Biologik tozalash inshootlari an'anaviy ravishda ikki turga bo'linadi:
- tabiiy sharoitlarga mos keladigan jarayonlarning bajarilishi; Bular filtratsiya maydonchalari va biologik hovuzlarni o'z ichiga oladi;
-sun'iy ravishda yaratilgan sharoitlarda tozalash ishlari olib boriladigan ob'ektlar; bunday tuzilmalar biofiltrlar va aeratsiya tanklari.
Filtrlash maydonchalari maxsus ajratilgan yer uchastkalari bo'lib, ularda oqava suvlar teng taqsimlanadi. Suv tuproq qatlami orqali filtrlanadi, shundan so'ng u drenaj quvurlari va zovurlariga yig'ilib, suv omborlariga quyiladi. Tozalash tuproqdagi organik moddalarni o'zlashtiradigan mikroorganizmlar tomonidan amalga oshiriladi.
Biologik hovuzlar maxsus tashkil etilgan sayoz suv havzalari bo'lib, ularda oqava suvlarni tozalashning tabiiy jarayonlari sodir bo'ladi. Bunday suv havzalaridan ham biologik tozalash uchun, ham biofiltrlardan va aeratsiya tanklaridan keyin oqava suvlarni tozalashdan keyin foydalanish mumkin.
Biofiltrlar bu suvning o'zini tozalashning tabiiy jarayonlarini kuchaytirish uchun sharoitlar yaratiladigan tuzilmalardir. Biofiltrdagi kanalizatsiya suvlari maxsus filtrlash materiallari qatlami orqali o'tadi, uning yuzasida organik moddalarni noorganik moddalarga aylantiradigan turli xil mikroorganizmlardan kino hosil bo'ladi (filtr maydonlaridagi kabi).
Aeratsiya idishi - bu oqava suv (odatda mexanik tozalashdan keyin), faollashtirilgan loy (maxsus tozalash mikroorganizmlari to'plami), shuningdek mikroorganizmlarning normal ishlashini ta'minlash uchun doimiy havo oqimi kiradigan suv ombori. Aeratsiya tankidan keyin suv faollashtirilgan loy bilan aralashtiriladi.
Cho'kindi to'planadigan rezervuarlarga quyiladi, kislorod yetishmovchiligini bartaraf etish va suv havzalarini zararsizlantirish uchun havoga suv quyiladi.
Oqava suvlarni tozalash usulini tanlashda ularning tarkibini, suv sifatiga bo'lgan talablarni (ПДК, ПДС) hisobga olish kerak.
Oqava suvlarni tozalash uch bosqichdan iborat: birlamchi, ikkilamchi va kerak bo'lganda uchlamchi. Tozalash samaradorligining muhim ko'rsatkichi biologik kislorod iste'moli (БПК) hisoblanadi. БПК suvdagi organik ifloslantiruvchi moddalarning miqdori bo'yicha baholanadi.
Birlamchi ishlov berish - yirik qoldiqlarni va to'xtatilgan moddaning katta zarralarini filtrlash orqali ajratish. Shundan so'ng, oqava suv mayda zarralar to'plangan zilzilalarga kiradi. Agar suvlar ikkilamchi tozalash uchun yuborilmasa, tabiiy suvga yuborilishidan oldin qo'shimcha sterilizatsiya (odatda xlorlash) amalga oshiriladi. Birlamchi ishlov berishdan keyin suvning miqdori 35% ga kamayadi.
Ikkilamchi ishlov berish biologik va kimyoviy usullar yordamida amalga oshirilishi mumkin. Biologik tozalash odatda faollashtirilgan loy bilan aeratsiya tankida amalga oshiriladi. Ikkilamchi davolanish to'xtatilgan moddalarni og'irlik bilan 90% ga olib tashlaydi, suv zaxirasi 90% ga kamayadi. Ammo, birlamchi va ikkilamchi tozalashdan keyin ham, suvda ko'p miqdordagi azot va fosfor bo'lishi mumkin.
Uchinchi (maxsus) ishlov berish har doim ham amalga oshirilmaydi, chunki u qo'shimcha moddiy xarajatlarni talab qiladi va har qanday alohida ifloslantiruvchi moddalarni maxsus usullar bilan olib tashlashga qaratilgan.
Suv resurslarini saqlab qolish uchun yopiq suv ta'minoti sikllariga o'tish kerak, bunda tozalangan oqava suvlar tashlanmaydi, lekin texnologik jarayonlarda bir necha bor ishlatiladi. Sovutish uchun ko'p miqdordagi suv sarflanadi, shuning uchun havoni sovutishga o'tish sanoatda ishlatiladigan suv sarfini 70-90 %ga kamaytiradi.
Keyingi laboratoriya ishi oqava suvlarni tozalash usullarini o'rganishga bag'ishlangan. Suvdagi tozalashning har bir turidan oldin va keyin sulfatlar, xloridlar va qo'rg'oshin ionlari quyida ko'rsatilgan usullar bilan aniqlanadi. Aniqlanish natijalari 2.2-jadvalda keltirilgan.
2.2-Jadval
|
Download 1.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|