O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FILOLOGIYA 
1/5 2023 
- 321 -
mavjud: ona tilining ta’siri, ingliz tilini bilish (grammatika, 
lug’at, lingvistik bilim). 
Ingliz tili malakasi eng ta’sirli omil. Bu 37% 
tomonidan aniqlangan, ya’ni eng ko’p boshqa 3ta omillardan 
biri. Ko’plab o’qituvchilar haqiqatan ham bu o’rgatish uchun 
eng qiyin soha deb aytishadi. Ingliz tili kompetensiyasi keng 
atama bo’lib, u o’z ichika grammatika, so’z boyligi va 
paragraflarni to’g’ri tashkillashtirish kabi bilimlarni o’z ichiga 
oladi (Brown, 2004). Grammatika ingliz tilida gaplarni 
mantiqiy va ma’noli tuzish uchun yordam beradi.
Bundan tashqari “imlo” ham tez tez kuzatiladigan 
qiyinchilklardan biridir. Ingliz tili o’rganayotganlar uchun 
imloning qiyinligi shundaki, so’zning tovushi va uning 
yozilish usuli har doim ham aniq ko’rinmaydi. Shunday qilib, 
Ozbekistonlik o’quvchilar o’z tillarida bo’lgani kabi so’zlarni 
ham fonetik tarzda yozishi mumkin. Aslida, imlo xatolari ko’p 
topiladi. Semantik jihatdan o’zbek o’quvchilar ingliz tilidagi 
sinonim so’zlarning ishlatilishida xatolilarga yo’l qo’yishlari 
mumkin. Masalan: 
a) take(olmoq), send (yubormoq), pick up(termoq) 
She takes her son after school. (U o’g’lini maktabdan 
oladi.) 
b) hear (eshitmoq)/listen (tinglamoq) 
I listened to the music. (Men musiqani tingladim) 
Yana 
bir 
qiyinchilik 
bu 
sintaktik 
bilim 
yetishmovchiligi. 
a) o’zbek o'quvchilar, hatto so'rashganda ham, asosan 
O-V tartibiga o'rganib qolgan savol; "Nima kerak?" (o’zbek 
tilida). "Siz qovurilgan guruchni yoqtirasizmi?" o'rniga 
"Qovurilgan guruch yoqtirasizmi?" buning asosiy sababi, 
o’zbek tilida shaxs-son qo’shimchasidan ega so’z turkumining 
qaysi shaxsda ekanligini bilish mumkin. –siz shaxs soni 
eganing ikkinchi shaxs birlik siz (hurmat ma’nosida) 
ekanligini bildiradi. Lekin bu Grammatik xususiyat ingliz 
tilida mavjud emas. Shuning uchun gap tuzish yoki yozish 
vaqtida o’quvchilar so’zma so’z tarjima qiladigan bo’lsa 
xatolikka yo’l qo’yishlari mumkin. 
b) 
Nisbiy 
olmosh 
masalalari. 
Ingliz 
tilida 
ishlatiladigan “wh” olmoshlari, ya’ni who, what, whom, 
whose, which va ularning o’rnini bosadigan that nisbiy 
olmoshlar o’zbek tilidagi izohlovchi aniqlovchiga muqobil 
tarzda ishlatiladi. Masalan, "I don’t remember the person 
whom I saw yesterday." gapi o’zbek tilida “Men kecha 
ko’rgan kishimni eslolmayman.” tarzida tarjima qilinadi.
c) o’zlik olmoshlari o’zbek tilida bo'lgani kabi, ingliz 
tilida ham faqat bitta so'z "o'z" bor. Lekin ingliz tilida ba’zi 
mavhum fe’llar o’zlik olmoshi bilan ishlatilmaydi. Masalan, 
concentrate fe’li uchun "I didn’t concentrate." o’zbek tilida 
“Men o’zimni idora qila olmadim”. ma’nosini beradi.
d) o’zbek tilida artikllar mavjud emas, lekin ingliz 
tilida deyarli har bir gapida aniq yoki noaniq artikl bo’ladi. 
Shuning uchun ular ko'pincha tushib qoladi ingliz tilini 
o'rganayotganda til o’rganuvchilari uchun juda muhimdir. 
Masalan, “The children played in the garden the whole day” 
gapida 3ta aniq artikl ishlatilyapti, lekin bu o’zbek tilida 
umuman namoyon bo’lmaydi. “Bolalar kun bo’yi bog’da 
o’ynashdi”.