O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz

O‘ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI
XABARLARI, 2023, [1/5]
ISSN 2181-7324 
 
FILOLOGIYA 
https://science.nuu.uz/ 
Social sciences 

---

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FILOLOGIYA 
1/5 2023 
- 238 -
muammolarni bartaraf etishda bir qancha yechimlarini 
ko’rishimiz mumkin: 
-Kun 
davomida 
45-60 
daqiqa 
o’rganayotgan 
tilingizdan musiqa yoki biror bir audio tinglab yuring va uni 
qaytaring. Bu sizga so’zlarni to’g’ri talaffuz qilishingizga 
katta yordam beradi [5]. 
-Online biror bir chet ellik suhbatdosh toping va u 
bilan suhbatlashing, ana shunda siz yodlagan so’zlarni, 
frazalarni qo’llay boshlaysiz. Bu usul ham juda samarali va bu 
orqali siz turli millat vakillaridan do’stlar orttirishingiz, 
ma’lumotlar 
almashishingiz va 
dunyo 
qarashingizni 
o’stirishingiz mumkin. Agar sizning nemis tilini biladigan 
do’stlaringiz bo’lmasa yoki internetdan unchalik ko’p 
foydalana olmasangiz unda yana bir samarali usul ko’zguga 
qarab biror bir mavzuda gapirib og’zaki nutqingizni 
o’stirishingiz mumkin. Bu usul nafaqat og’zaki nutqingiz balki 
o’zingizga bo’lgan ishonchni, omma oldida dadil so’zlay olish 
va suhbatdoshni ko’ziga qarab gapira olish qobiliyatlarini ham 
o’stiradi. Buning uchun, har kuni kamida o’n daqiqa davomida 
biror bir mavzuda gapirishga harakat qilish kerak. O’sha kungi 
qiziqarli 
voqealarni 
so’zlashingiz, 
biror 
yoqtirgan 
mashg’ulotingiz haqida yoki kelgusi rejalaringiz umuman 
hamma hamma narsa haqida so’zlashingiz mumkin. Agar yana 
ham ko’proq shug’ullanmoqchi bo’lsangiz, tasavvur qiling 
shahringizga chet eldan turist kelgan. Siz unga hamrohlik 
qilyapsiz, unga shahringiz haqida so’zlab bering. Nimalarni 
ko’rsangiz ularni ta’riflab berishga harakat qiling. Yuqoridagi 
tavsiyalarga 
amal 
qilsangiz, 
nemis 
tilida 
gapirish 
qobiliyatingiz oshadi. 
-Biror bir video tomosha qiling, chunki unda siz 
bilmagan so’z birliklari ishlatilishi mumkin va siz uning 
anglatayotgan ma’nosini o’sha video tamosha qilish davomida 
tushuna boshlaysiz. 
-Biror bir jurnaldan bir maqola o’qing yoki badiiy 
kitoblar o’qing va o’sha kontekstdan o’zingiz nimalarni 
tushungan bo’lsangiz shuni gapiring. Chunki ana shu paytda 
siz o’sha konteksda qo’llanilgan barcha so’zlarni aynan o’zini 
qo’llamaysiz aksincha shu ma’noni anglatuvchi so’z 
birikmalarni yoki o’sha so’zning sinonimlarini ishlata 
boshlaysiz. 
- O’zingizni nutqingizni diktofonlarga yozib oling va 
uni avval o’zingiz tinglang va o’zingizdagi xato va 
kamchiliklaringizni toping, so’ng, biror bir til biluvchi 
do’stingizga 
yoki 
o’qituvchingizga 
eshittiring 
va 
xatolaringizni tuzating. 
-Oddiy gaplarni gapiring, har bir iborani ko’p marta 
takrorlang, iboralarni aqliy va ovoz chiqarib talaffuz qiling. 
-so’zlashuv klublariga a’zo bo’ling. Hozirda deyarli 
har bir o’quv markazlarida tilga oid turli klublar tashkil 
qilingan. Siz u yerda klub a’zolari bilan turli mavzularda 
suhbat qurishingiz, bahs-munozaralarda ishtirok etishingiz, 
biror mavzu yuzasidan fikrlar bildirishingiz mumkin. Odatda, 
bunday klublar bepul yoki juda ham arzon narxda bo’ladi. Bu 
ham siz uchun yaxshi bir imkoniyat, u yerda ham ko’proq faol 
bo’lishga harakat qiling. Qiynalsangiz ham o’z biror mavzuda 
o’z nuqtai nazaringizni bildirishga uruning.
Har bir tilda tez o'zlashtirilishi va avtomatizmga 
keltirilishi mumkin bo'lgan asosiy algoritmlar mavjud. Buning 
uchun siz bola o'tadigan yo'ldan o'tishingiz kerak. Bolalar 
odatda ikki yoshdan uch yoshgacha gapira boshlaydilar. Bu 
vaqtda hech kim o'z tilini o'rgatmaydi, ular faqat ota-
onalarining ovoziga o'rganadilar, ularga aytilgan nutqni 
tinglaydilar. 
Yangi til muhiti bizga begona bo'lib qolmasligi uchun 
audio idrok qulay darajaga moslashishi kerak. Filmlar va 
seriallarni tomosha qilish ko'p yordam beradi. Moslashish 
uchun siz subtitrlarni yoqishingiz mumkin, lekin faqat chet 
tilida bo’lsin. Hech narsani tushunmay qolmaslik uchun 
vahima qo'zg'atmaslik uchun oldin ko'rgan narsamizni 
kuzatish muhimdir. 
Til o'rganishni boshlashdan oldin, siz qaysi turdagi 
ekanligingizni tushunishingiz kerak. Yechimlar boshqacha 
bo'ladi. Idrok bilan bog'liq muammo - bosma kitoblar bilan 
parallel ravishda audio kitoblarni tinglang, ko'zingiz oldida 
qo'shiq matni bilan musiqa tinglang, filmlarni tomosha qiling, 
tok-shoularni fonga qo'ying. 
Sizni qiziqtirgan tilning ona tilida so'zlashuvchilari rus 
tilida qanday gaplashishiga, ularning urg'usi qanday 
eshitilishiga e'tibor bering. So'zma-so'z bir necha so'z bilan siz 
ularning qanday ifodalanganligini, nutq apparati qanday 
ishlashini tushunishingiz va fonetik rasmni ko'rishingiz 
mumkin. Bu sizga moslashishga yordam beradi. 
Til o’rganayotganlarning eng mashhur tilaklaridan 
biri: "Men aksentsiz gapirishni o'rganmoqchiman". Ammo bu 
vazifa shunchaki qiyin emas, balki imkonsizdir: barcha ona 
tilida so'zlashuvchilar buni boshqacha gapirishadi. 
Tillarni do'stlar bilan taqqoslash mumkin: har birining 
o'ziga xos xususiyatlari, xarakteri, temperamenti bor. Bir 
do'stni boshqasi bilan chalkashtirib yuborish qiyin. Tillar bilan 
ham bunday assotsiatsiyalar yaratish muhimdir. Asosiy 
element, masalan, musiqa yoki oshxona bo'lishi mumkin. Ular 
"fayl" ni kerakli til bilan faollashtirishga imkon beruvchi 
parolga aylanadi. Rasm, his-tuyg'u, did sizga "ichki tarjimon" 
ni chetlab o'tib, darhol tilga "kirish" imkonini beradi [3]. 
Tilni o'rganishdagi eng zararli narsa va umuman 
olganda, barcha yangi narsa xatolardan qo'rqishdir. Ularsiz 
hech narsani o'rganib bo'lmaydi. Bola har qanday noto'g'ri 
talaffuz qilingan yoki hatto o'ylab topilgan so'z uchun 
maqtovga sazovor. U qo'llab-quvvatlanayotganini his qiladi va 
yana gapirishga undaydi. Katta yoshdagi yangi tilni o'rganish 
bilan ham xuddi shunday bo'lishi kerak. 
Ko'pchilik chet elga chiqib, til muhitiga kirib, negadir 
bu tilda gapira olmayotganidan shikoyat qiladilar. Ammo chet 
elda bo'lish bu muhitda bo'lishni anglatmaydi. Atrof-muhit 
deganda ona tilida so'zlashuvchilar bilan intensiv va uzluksiz 
muloqot qilish imkoniyati mavjudligidir. 
Odatda bizni til o'rganishni boshlashga nima undaydi? 
Mehnat bozoridagi raqobatdosh ustunliklar (biz tilsiz ko'tarila 
olmasak), ma'lumot yoki madaniy manbalarga kirish (sevimli 
muallifingizni 
asl 
nusxada 
o'qish 
istagi), 
shaxsiy 
munosabatlar, sayohat paytida o'zingizni qulay his qilish 
zarurati. 
Lekin eng yaxshi motivatsiya, albatta, sevgidir. Har 
qanday chet tilini o'rganishdan maqsad esa zavq va erkinlikdir. 
Chet tilini o'rganishni boshlashdan oldin, qaysi idrok 
kanali siz uchun qulayroq ekanligini va yangi ma'lumotni 
qanday shaklda o'zlashtirishingiz osonroq ekanligini aniqlang. 
Videolar, 
seriallar 
yoki 
filmlarni 
tomosha 
qilishni 
yoqtirasizmi? Yoki musiqa tinglaysizmi? Ehtimol, eng 
muhimi, siz odamlar bilan muloqot qilishni yoqtirasizmi? Ko'p 
javoblar bo'lishi mumkin, men blogimda misollarim haqida 
gapiraman. 
Lekin eng muhimi, sizga eng katta quvonch 
keltiradigan bir nechta kanallarni tanlash va ularni mohirona 
o'ynashdir. Ma'lumotni maqsadli tilda kuniga kamida ikkita 
kanal orqali olish muhimdir. Masalan, siz bir vaqtning o'zida 
musiqa tinglaysiz va qo'shiqlarning tarjimasini tomosha 
qilasiz, kechqurun esa serial tomosha qilasiz. 
Va yana bir muhim nuqta: til o'rganayotganda dam 
olish kunlari bo'lmaydi. Jarayon zerikarli va mashaqqatli ishga 
aylanib qolmasligi uchun o'zingizni til muhitiga to'liq 
singdirish va bunday jadvalni tuzish, bunday mashqlar va 
mashg'ulotlarni topish kerak. Bu degani siz o'qiyotgan / 
tinglayotgan / tomosha qilayotgan narsa sizni qiziqtirishi 
kerak.