O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz

Adabiyotlar taxlili. V.I.Koduxov til birliklarini 
bajaradigan vazifasiga ko‘ra uch turini: nominativ, 
kommunikativ, qurilish birliklarini farqlaydi [6.105]. 
Olim tilning asosiy nominativ birligi deb so‘z, qavslar 
ichida esa bu birlikni leksema deb ham nomlaydi; lekin 
keyingi o‘rinlarda so‘z termini bilan leksema termini teng 
kelavermasligini, leksema termini bilan nominativ birlikkina 
nomlanishini ta‘kidlaydi. Xuddi shu yilda nashr qilingan 
“Russkiy yazik. Ensiklopediya” kitobiga yozgan maqolasida, 
so‘zdan (leksemadan) tashqari, nominativ birliklar ham 
mavjudligini aytib, frazeologizm, tarkibli termin, tarkibli 
nomlarni ham nominativ birlik deya misol keltiradi [7]. 
Sh.Rahmatullayev olimning yuqoridagi til birliklarini 
uch turga ajratishining asoslarini to‘g‘ri emasligini ta‘kidlab, 
nominativ va kommunikativ birliklar deb ajratishning asosi 
aniq aytilmaganliga urg‘u beradi. Bunday nomlash asosida 
tushuncha anglatish va fikr ifodalash yotishini, bu holda 
nominativ birlik predikativlik belgisini olib, kommunikativ 
birlikka aylanishi mumkinligini e‘tirof etadi. Buning ustiga 
uchinchi tur birliklar qatorida gap modelining ta‘kidlanishi 
“kommunikativ birlik” deb ajratishni kuchaytirib qo‘yadi. 
Tadqiqot metodologiyasi. Nom qo‘yishning har xil 
vositalari va bu protsessning tildan tashqari (ekstralingvistik) 
xususiyatlari bilan bog‘liq masalalar hozirgi davr tilshunoslik 
fanida alohida nominatsiya nazariyasi va metodlari haqidagi 
bo‘limni tashkil qiladi.[13] Olimning fikriga ko‘ra , til 
birliklari o‘z referentlariga nisbatan nominativ munosabatni 
doim saqlab turmaydi. Bu o‘rinda deyktik birliklarini tadqiq 
qilishda so‘zlarni ikki ma‘nosi nominativ va ishora ma‘nolari 
haqida so‘z yuritiladi. Nominativ ma‘no so‘zning nomlovchi 
ma‘nosi bo‘lsa, deyktik ma‘no referent holatda unga ishora 
qiluvchi so‘z ekanligini ta‘kidlaydilar. Shuningdek, ma‘nolar 
o‘zgarishi assimetriya hodisasini hosil qiladi.