P. Berdanova, P. Abdalieva, Sh. Oteniyazova Didaktika

Komp`yuterli tálim. Oqıtıw tarawındaǵı dúńyajúzlik didaktikanıń áhmiyet-li tájiriybesi-jeke elektron esaplaw mashinalari JEEM) rawajlanıwı komp`yuterli (komp`yuterlestirilgen) oqıtıwdıń qáliplesiwine múmkinshilik berdi. Arnawlı oqıtıw programmaları menen támiyinlengen komp`yuterlerdi derlik barlıq didaktikalıq máseleler: xabardı beriw, oqıtıw procesin basqarıw, nátiyjelerin qadaǵalaw hám dúzetip barıw, shınıǵıwlardı orınlaw, oqıw procesiniń rawajlanıwı haqqında maǵlıwmatlardı toplaw h.t.b. sheshiwge maslastırıw múmkin.

• 
  rawajlanǵan mámleketlerde komp`yuterli oqıtıwdan paydalanıwdıń keń rawajlanıwı bul tarawdaǵı tómendegi tiykarǵı baǵdarlardı anıqlawǵa múmkinshilik berdi:
  
• 
  ayırım oqıw pánleri (matematika, tábiyiy pánler, ana tili, shet tili, geografiya
  

h.t.b.) boyınsha ózlestiriw dárejesin asırıwdı támiyinlew;

• 
  ulıwma kognitiv (qabıl etiw) qábiletleri – qoyılǵan máseleni sheshiw, óz betinshe pikirlew, kommunikativlik uqıplılıqlardı iyelew (xabardı toplaw, analiz, sintez etiw)di rawajlandırıw anaw yamasa mınaw kónlikpeni qáliplestiriwge múmkinshilik beriwshi processlerge itibardı kúsheytiw.
  

Bunnan tısqar komp`yuterlerde avtomatlastırılǵan test sınawları ótkeriw, bahalaw hám basqalarda keń paydalanıladı, bul oqıtıwshınıń waqtın tejewge múmkinshilik beredi, nátiyjede pedagogikalıq processtiń nátiyjeliligi artadı.
Programmalastırılǵan hám komp`yuterli tálimler oqıtıw algoritmlerin ajıratıwǵa tiykarlanadı. Algoritm tuwrı nátiyjege alıp keliwshi izbe-iz ámeller sisteması sıpatında bilim, kónlikpe hám uqıplılıqlardı tolıq ózlestiriw ushın zárúr bolǵan oqıw xızmeti tártibi hám izbe-izligin oqıwshıǵa kórsetedi. Oqıw programmaları hám komp`yuterli tálimniń nátiyjeliligi pikirlew xızmetin basqarıw algoritminiń sıpatına baylanıslı. Jaman dúzilgen algoritmler komp`yuterli oqıtıwdıń sıpatin keskin páseytedi.
Komp`yuterli tálimniń sıpatı tómendegi eki tiykarǵı faktorı menen anıqlanadı:
1) oqıtıw baǵdarlamasınıń sıpatı 2) esaplaw texnikasınıń sıpatı.
Bul tarawda da belgili mashqalalar bar, yaǵnıy oqıwshılardıń qabıl etiw xızmetine shólkemlestiriw nızamlıqların esapqa alǵan halda jaratılǵan tálim baǵdarlamaları házirgi waqıtta júdá az, olardı dúzip islep shıǵıw kóp waqıt hám kúshti talap etedi, sol ushın olardıń bahası da júdá qımbat. Respublika oqıw orınlarında EEM lar sanı hám olardan paydalanıw kólemi artıp hám elede jetilisip barmaqta, biraq bul tarawda dúńyajúzlik tájiriybeden artta qalıw jaǵdayı ele saplastırılǵan joq.
2. Tálim pedagogikalıq sistemalarınıń rawajlanıw tendenciyası. Dúnyada kópshilik «qollap quwatlawshı, támiyinlewshi, járdemshi oqıtıw» dep atalıwshı oqıtıw sisteması payda boldı. Ol adamdı kúndelikli mashqalaların sheshiwge tayarlawǵa tiykarlanǵan bolıp, shaxstıń xızmetin, turmıs dárejesin qollap turıwǵa arnalǵan.
Házirgi waqıtta «innovaciyalıq» (jańalıq kirgiziw) tálimin shólkemlestiriwge ayrıqsha itibar qaratılmaqta. Bul tálimniń tómendegi ózine say qásiyetleri bar:

1. 
   bul aldınnan kóre biliw, yaǵnıy oqıwshını aldıńǵı hám házirgi tájiriybeler tiykarında oqıtıw emes, bálki onı uzaq keleshekti gózlewge úyretiwden ibarat bolıp, oqıwshı jámiyetlik turmısta hám kásiplik xızmette shamalaw, gózlew, modellestiriw hám proektlewdi ámelge asıra alıwı zárúr.
   
2. 
   oqıwshınıń birgelikte tálim alıwı hám áhmiyetli qararlar qabıl etiw (lokal hám jekeden baslap, dúnya mádeniyat, civilizaciya rawajlanıwın esapqa alıwda global mashqalalardı sheshiw)de aktiv qatnasıwın támiyinlew.
   

Keyingi jılları aralıqtan oqıtıw (latınsha distancia - aralıq) keń rawajlanbaqta.
Aralıqtan oqıtıw- tálim texnologiyası bolıp, bul boyınsha oqıwshı qay jerde, qanday jaǵdayda bolıwına qaramastan belgili oqıw ornınıń bilimlendiriw baǵdarlaması boyınsha oqıp, bilim alıw múmkinshiligine iye boladı. Bul maqsetti ámelge asırıwda zamanagóy xabar texnologiyaları: sabaqlar h.t.b. basılımlar, úyrenilip atırǵan materialdı komp`yuter telekommunikacyaları arqalı jetkerip beriw, videolentalar, sáwbetlesiwler, seminarlar ótkeriw, regional hám milliy televidenie hám de radio arqalı oqıw baǵdarlamaların járiyalaw, kabelli televidenie hám dawıslı pochta, eki tárepleme videokonferenciyalar, telefon arqalı qayta baylanıs penen bir tárepleme videotranslyaciya hám basqalardıń xızmetine súyenedi. Aralıqtan oqıtıw oqıwshılardıń waqtın únemlewde qolaylılıq jaratadı, tiykarǵı xızmetinen ajıralmaǵan halda, sonday-aq uzaq rayonlarda jasawshılarǵa oqıw múmkinshiligin jaratadı, oqıw pánleri erkin tańlanadı, pán, bilimlendiriw hám mádeniyat tarawınıń belgili wákilleri menen múnásibette bolıw múmkinshiligin beredi. Oqıwshı hám oqıtıwshınıń óz ara aktiv múnásibetlerin, óz betinshe islewdi jedellestiriw hám oqıwshılardıń erkin bilim alıw zárúrliklerin qanaatlandırıwǵa xızmet etedi.